بلاهایی که آلودگی هوا بر سر چشم‌ها می‌آورد

چشم‌ها دربرابر آلودگی هوا هیچ محافظی ندارند و پزشکان درباره عوارضی که چشم‌ها را تهدید می‌کنند، هشدار می‌دهند.

 تهران این روزها شهری در دود است. پنج روز دورکاری مدارس و ادارات یعنی کیفیت هوا به مرحله‌ای رسیده که حتی عبور و مرور معمولی هم توصیه نمی‌شود. در چنین شرایطی یکی از نخستین اعضای بدن که آسیب می‌بیند، چشم است؛ عضوی که برخلاف ریه‌ها یا پوست، هیچ دری برای بستن و محافظت ندارد. سطح چشم همیشه در تماس مستقیم با محیط است و هر ذره ریز و معلقی که وارد هوا می‌شود، قبل از آنکه وارد بدن شود، از روی چشم‌ها عبور می‌کند و وارد چشم‌ها می‌شود.

از خشکی چشم‌ها تا قوز قرنیه و آلرژی چشمی

ذرات معلق ریز مانند PM۲.۵ و PM۱۰ مهم‌ترین عوامل آلودگی هوای تهران هستند؛ ذراتی بسیار کوچک‌تر از یک تار مو که می‌توانند روی لایه اشکی بنشینند، پایداری و عملکرد آن را مختل کنند و باعث تحریک و التهاب بافت سطحی چشم‌ها شوند. نتیجه این فرآیند، همان علائم آشنایی است که بسیاری از شهروندان در روزهای آلوده احساس می‌کنند؛ سوزش، خارش، قرمزی، خشکی، احساس وجود جسم خارجی و آبریزش. چشم در این زمان مثل شیشه‌ای است که خاکریز روی آن نشسته و لایه اشکی که وظیفه‌اش روان‌سازی، اکسیژن‌رسانی و حفاظت است، ‌درست عمل نمی‌کند.

به گفته پزشکان، خشکی چشم؛ شایع‌ترین عارضه آلودگی هوا برای چشم‌ها است. موضوعی که می‌تواند منجر به قوز قرنیه هم شود. چراکه فردی که چشم‌هایش دچار خشکی شده، بدون آن که بداند، مدام چشم‌های خود را می‌خارد و می‌مالد و یکی از عوارض مالش و خارش مداوم چشم‌ها، التهاب قرنیه و به دنبال آن قوز قرنیه است.

این علائم در کودکان معمولاً شدیدتر بروز می‌کند. چون چشم کودکان حساس‌تر و تعداد پلک زدن آنها کمتر است. کودک وقتی بیرون می‌رود، اغلب بیشتر از بزرگسالان چشم‌هایش را می‌مالد و همین مالش دست‌های آلوده، خطر التهاب را چندبرابر می‌کند. بزرگسالان هم از این مساله بی‌نصیب نیستند. به‌خصوص کسانی که به دلایل شغلی مجبور به تردد در شهر و زیر این هوای آلوده‌اند.

دکتر رضا سوادی، چشم‌پزشک می‌گوید: «ذرات آلاینده می‌توانند غددی را که در لبه پلک قرار دارند و چربی محافظ لایه اشکی را تولید می‌کنند، تحریک یا مسدود کنند. این اتفاق باعث می‌شود لایه اشکی سریع‌تر تبخیر شود و خشکی چشم به شکلی طولانی‌مدت خود را نشان دهد؛ وضعیتی که در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به خراش‌های سطحی قرنیه و حساسیت چشم‌ها به نور شود.»

به گفته این چشم‌پزشک، «آلرژی چشمی هم در چنین روزهایی شدت می‌گیرد. افرادی که سابقه رینیت آلرژیک دارند، معمولاً در هوای آلوده دچار تشدید قرمزی و التهاب ملتحمه می‌شوند. ذرات آلاینده در این افراد مثل مواد محرک عمل می‌کنند و واکنش سیستم ایمنی را افزایش می‌دهند. استفاده از لنزهای تماسی هم مسئله را بدتر می‌کند؛ لنز مثل یک سطح چسبنده، آلاینده‌ها را بیشتر روی چشم نگه می‌دارد و التهاب را طولانی‌تر می‌کند. برای همین به افرادی که لنز استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود که در روزهای ناسالم به جای لنز، حتما از عینک استفاده کنند.»

آلودگی هوا به آب مروارید منجر می‌شود؟

بعضی پزشکان حتی آب ‌مروارید را یکی از آثار مخرب آلودگی هوا می‌دانند. دلیل‌شان هم این است که وقتی آلودگی هوا وارد چشم می‌شود، باعث کدورت عدسی چشم و ایجاد آب مروارید می‌شود. البته دکتر سوادی در این باره به همشهری می‌گوید: «آب مروارید یک بیماری تدریجیِ وابسته به سن است، اما آلودگی شدید هوا می‌تواند سرعت پیدایش آن را بیشتر کند یا سن آن را پایین بیاورد. ذرات معلق و مواد شیمیایی حاصل از سوخت‌های فسیلی سطح استرس اکسیداتیو را در بدن بالا می‌برند؛ فشاری شیمیایی که سلول‌های حساس عدسی چشم را سریع‌تر پیر و کدر می‌کند و عملاً آغاز آب مروارید را چند سال جلو می‌اندازد. درنتیجه حضور طولانی‌مدت در هوای آلوده درست مثل مصرف سیگار، یک «افزاینده خطر» به‌حساب می‌آید. البته آب مروارید برخلاف آسیب‌های عصبی چشم، قابل درمان و قابل جراحی است، هرچند افزایش آلودگی ممکن است تعداد افرادی را که در سنین پایین‌تر به این جراحی نیاز پیدا می‌کنند، بیشتر کند.»

این توصیه‌ها را جدی بگیرید

البته متخصصان چشم می‌گویند خوشبختانه بیشتر آسیب‌های چشمی ناشی از آلودگی هوا موقتی و قابل رفع یا درمان‌اند. سطح قرنیه، یکی از سریع‌ترین بافت‌های ترمیم‌پذیر بدن است و التهاب ملتحمه در صورت کاهش مواجهه با آلودگی، طی چند روز آرام می‌شود. خشکی چشم نیز با استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی (چند بار در روز)، پرهیز از مالش چشم، اجتناب از رفت‌وآمدهای غیرضروری و شست‌وشوی چشم‌ها قابل کنترل است. نگرانی اصلی برای کسانی است که به‌ طور مداوم در معرض آلودگی شدید قرار دارند. چون احتمال مزمن‌شدن خشکی چشم و التهاب لبه پلک در اینها بیشتر است؛ رانندگان، افرادی که شغل‌شان با موتور گره خورده، کارگران فضای باز، کارکنان حمل‌ونقل شهری و … .

در میان توصیه‌های کارشناسان یک نکته بیشتر از همه تکرار می‌شود: کاهش تماس مستقیم با آلاینده‌ها تا حد ممکن. بستن کامل پنجره‌ها حتی زمانی که احساس گرما می‌کنید، استفاده از دستگاه تصفیه هوای استاندارد در خانه و محل کار، دوری از ترددهای غیرضروری، استفاده از عینک در فضای باز به جای لنزهای چشمی و شست‌وشوی چشم‌ها با آب خالی (آب ولرم) می‌تواند تا حد زیادی از بروز علائم بکاهد.

منبع:همشهری آنلاین