تاریک‌ترین مکان در منظومه شمسی و کل جهان کجا است؟
فضا از روی زمین خیلی تاریک به نظر می‌رسد. اما آیا در منظومه شمسی یا حتی در کل جهان منطقه‌ای هست که از بقیه جاها تاریک‌تر باشد؟
فضا از روی زمین خیلی تاریک به نظر می‌رسد. اما آیا در منظومه شمسی یا حتی در کل جهان منطقه‌ای هست که از بقیه جاها تاریک‌تر باشد؟
به گزارش زومیت، وقتی به آسمان شب نگاه می‌کنید، ممکن است فکر کنید فضا پهنه‌ای وسیع و یکدست از تاریکی است. اما آیا مناطقی تاریک‌تر از سایر مناطق در فضا وجود دارند؟ تاریک‌ترین مکان در منظومه شمسی و در مقیاس بزرگتر جهان کجا است؟
پاسخ به این پرسش‌ها ساده نیست و بستگی به این دارد که از چه کسی بپرسیم. مارک پستمن، اخترشناس مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی (STScI) در بالتیمور به لایوساینس می‌گوید سیاهی محض، به طرز شگفت‌آوری نادر و تشخیص آن دشوار است؛ زیرا گرد و غبار فضا، همواره نور را پراکنده می‌کند و باعث می‌شود فضا بسیار فراتر از مکان قرارگیری ستارگان بدرخشد.
در نتیجه، یک درخشش پس‌زمینه وجود دارد که بخش زیادی از کیهان را فرا گرفته است. اگر بخواهیم رنگ جهان را توصیف کنیم، می‌توانیم از عبارت «لاته‌ی کیهانی» استفاده کنیم؛ سایه‌ای از بژ که چندان با سفید اختلاف ندارد.
آندریاس بورکرت، دانشمند حوزه اخترفیزیک نظری از دانشگاه مونیخ نیز می‌گوید تاریکی بستگی به این دارد که چطور آن را تعریف کنید. طیف نور مرئی برخی از نقاط فضا را روشن می‌کند. اما سایر انواع نور مانند پرتوهای گاما و نور فرابنفش در بیشتر قسمت‌های فضا وجود دارند. بر‌این‌اساس، اگر کل طیف الکترومغناطیسی را در نظر بگیریم، فضا در واقع از آنچه که با چشم انسان می‌بینیم، بسیار درخشان‌تر است.
نواحی تاریک‌تر در فضا
اگر فقط نور مرئی را در نظر بگیریم، بعضی از مناطق فضا به طور استثنایی تاریک هستند. این تاریکی به دلایل مختلف ایجاد می‌شود.
بعضی از اجرام کیهانی می‌توانند از موادی ساخته شده باشند که نور را جذب می‌کنند و باعث می‌شوند آن‌ها بسیار تاریک به نظر برسند. به این ویژگی «آلبدو» می‌گویند؛ یعنی مقدار نوری که از سطح منعکس می‌شود. به عنوان مثال، آینه می‌تواند ۱۰۰ درصد نور را بازتاب دهد و از آلبدو ۱ برخوردار است؛ در‌حالی‌که زغال‌سنگ فقط ۴ درصد نور را منعکس می‌کند.
کهکشان راه شیری لکه‌ای تاریک به نام بارنارد ۶۸ (B68) دارد که حدود ۵۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.
یکی از تاریک‌ترین نقاط منظومه شمسی هسته دنباله‌دار بورلی (19P/Borrelly) است که طبق رکوردهای گینس، بسیار تاریک است. این دنباله‌دار ۸ کیلومتر طول دارد و از گرد و غبار و یخ تشکیل شده است و براساس تصویر گرفته‌شده از آن در سال ۲۰۰۱، کمتر از ۳ درصد نور خورشید را منعکس می‌کند.
به همین شکل، تاریک‌ترین سیاره فراخورشیدی شناخته‌شده تاکنون با نام TrES-2 b، کمتر از یک درصد نور را منعکس می‌کند. دانشمندان گمان می‌کنند که علت آلبدو بسیار پایین این سیاره، وجود مقادیر فراوان بخار سدیم و اکسید تیتانیوم در جو آن است. در مقابل، زمین حدود ۳۰ درصد از نور خورشید را منعکس می‌کند.
سیاه‌چاله‌ها نیز به دلیل آنکه نور گذری از افق رویدادشان را به دام می‌اندازند، بسیار تاریک به نظر می‌رسند. اما همان‌طور که بورکرت توضیح می‌دهد: «این بدان معنا نیست که هیچ نوری وجود ندارد؛ بلکه نور فقط به دام می‌افتد.» بنابراین، وقتی وارد سیاه‌چاله می‌شوید، در حقیقت محیط آنجا می‌تواند بسیار روشن باشد!
مسدود کردن نور و مکان‌های دوردست
تاریکی می‌تواند به‌دلیل مسدودشدن نور توسط اجرام دیگر هم رخ دهد. برای مثال، برخی از دهانه‌های ماه در قطب‌های آن هیچ‌گاه نور خورشید را دریافت نمی‌کنند و به همین دلیل در سایه‌ی دائمی قرار دارند. همچنین، دهانه‌های سایه‌دار در پلوتو، به‌دلیل فاصله زیاد از خورشید، ممکن است بسیار تاریک باشند.
فراتر از آن، گلوبول‌های بوک ابرهای غبار بسیار متراکم هستند که کاملاً سیاه به‌نظر می‌آیند. این ابرها مثل حفره‌هایی در آسمان به نظر می‌رسند؛ زیرا مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها، مثل هیدروژن، اکسید کربن، هلیوم و گرد و غبار، بیشتر نور ستارگان اطراف را مسدود می‌کنند و باعث می‌شوند ستارگان ناپدید شوند. اما این ابرها در نور فروسرخ (که طول موج بلندتری دارد) چنین تاثیری را تجربه نمی‌کنند. بورکرت به گلوبول بارنارد ۶۸ اشاره می‌کند که حدود ۵۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و یکی از نمونه‌های معروف این نوع ابرها است.
دهانه‌ای در ماه که در سایه دائمی قرار دارد.
در نهایت، بخش‌هایی از آسمان وجود دارد که صرفاً به دلیل فاصله زیاد از منابع نور تاریک هستند. این نقاط توسط تلسکوپ کاوشگر نیوهورایزنز ناسا که برای عکاسی از مناطق دوردست کهکشان به فضا فرستاده شده، ثبت شده‌اند.
طبق مقاله‌ای که سال ۲۰۲۱ در مجله The Astrophysical Journal منتشر شد، این مناطق دوردست واقعاً تاریک هستند. پستمن که یکی از نویسندگان آن مطالعه بوده است، می‌گوید: «به طور متوسط، آسمان در این مناطق ۱۰ برابر تاریک‌تر از نزدیک زمین است، با‌این‌حال، این نواحی هنوز هم درخشش پس‌زمینه کیهانی نور را دارند.»
بورکرت به این موضوع نیز اشاره می‌کند که زمین در حفره نسبتاً تاریکی در کهکشان راه شیری قرار دارد که باعث می‌شود بتوانیم به راحتی بسیاری از ستارگان را ببینیم. او می‌گوید: «ما وسط این حباب بزرگ قرار داریم و می‌توانیم تعداد زیادی ستاره را ببینیم. اگر این حباب وجود نداشت، شاید علم نجوم اصلاً توسعه پیدا نمی‌کرد. بنابراین [تاریکی] ایده و پرسشی بسیار مرتبط و به‌نظرم مهم است.»
