راهکاری ساده برای بهبود خواب زنان یائسه

در سالهای میانسالی، بدن زنان با تغییرات گسترده روبه رو می‌شود و این تغییرات در بسیاری موارد زندگی روزمره آن‌ها را به هم می‌ریزد. یائسگی، دوره ای طبیعی اما چالش برانگیز است که با قطع دائمی قاعدگی و افت سطح هورمون‌های بدن همراه می‌شود. همین افت هورمونی باعث بروز علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تپش قلب و خستگی می‌شود.

به گزارش ایسنا، در این میان، اختلال خواب یکی از مشکلات اصلی است که زندگی زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خواب کافی به بدن فرصت می‌دهد تا تنش‌ها را کم کند، انرژی از دست رفته را بازسازی کند و فرد را برای انجام فعالیت‌های روزانه آماده نگه دارد، اما بسیاری از زنان یائسه به دلیل بی خوابی یا بدخوابی دچار کاهش تمرکز، بی حوصلگی و کاهش کیفیت زندگی می‌شوند. همین مسئله ضرورت پیدا کردن روش‌های مطمئن و کم خطر برای کمک به این گروه از زنان را روشن می‌کند.

در کنار روش‌های پزشکی مانند هورمون درمانی یا داروهای آرامبخش، که هر کدام عوارض خاص خود را دارند، بسیاری از زنان به جای داروهای شیمیایی به سمت روش‌های طبیعی و غیرتهاجمی می‌روند. درمان‌های مکمل، از جمله ماساژ، طب فشاری، رایحه درمانی و روش‌های مشابه، در سالهای اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.

شمار زیادی از زنان و حتی بیماران در گروه‌های سنی مختلف از این روش‌ها برای مدیریت استرس، بهبود خواب و کاهش درد استفاده می‌کنند.

یکی از پرکاربردترین روش‌های مکمل، ماساژ کف پا است که بر پایه تحریک اعصاب پرشمار موجود در کف پا عمل می‌کند. این ناحیه از بدن ارتباط گسترده ای با دیگر اندام‌ها دارد و تحریک آن می‌تواند حس آرامش ایجاد کند، جریان خون را بالا ببرد و تنش‌ها را کاهش دهد. همین ویژگی باعث شده است که محققان به بررسی اثر احتمالی آن بر مشکلات خواب دوران یائسگی توجه نشان دهند.

خدیجه حکمت، مربی گروه مامایی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، به همراه سه پژوهشگر هم دانشگاهی خود، در همین راستا پژوهشی بالینی را درباره اثر ماساژ کف پا بر کیفیت خواب زنان یائسه انجام داده‌اند.

برای انجام این تحقیق، ۷۴ زن یائسه که به شبکه بهداشت و درمان شهر سلسله در استان لرستان مراجعه کرده بودند، وارد مطالعه شدند. افراد به صورت تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. گروه نخست، هر شب به مدت دو ماه ماساژ پا دریافت کرد. این ماساژ شامل سی دقیقه در هر شب بود که هر پا پانزده دقیقه ماساژ می‌شد.

این کار توسط یکی از افراد خانواده انجام می‌گرفت تا در محیطی آشنا و بدون هزینه اجرایی باشد. گروه دوم هیچ مداخله ای دریافت نکرد. سپس برای اندازه گیری وضعیت خواب، از پرسشنامه کیفیت خواب استاندارد استفاده شد و داده‌ها قبل و بعد از مداخله ثبت شدند. تحلیل اطلاعات به دست آمده نیز با روش‌های آماری معتبر انجام شد تا نتایج دقیق تر به دست آید.

نتایج نشان دادند که کیفیت خواب زنان در گروه ماساژ پس از دو ماه به شکل محسوسی بهتر شد، در حالی که در گروه کنترل تغییر چشمگیری دیده نشد. این بهبود شامل کاهش مشکلاتی مانند سخت به خواب رفتن، بیدار شدن‌های مکرر، کمبود خواب مفید و اختلال عملکرد روزانه بود. کاهش میانگین نمره کیفیت خواب در گروه مداخله نشان می‌داد که زنان شرکت‌کننده خواب آرام تر و منظم‌تری تجربه کرده‌اند.

در ادامه، جمع بندی پژوهش نشان داد که ماساژ کف پا می‌تواند بر جنبه‌های گوناگون خواب اثر مثبت داشته باشد. بسیاری از عوامل مرتبط با خواب، از کیفیت ذهنی گرفته تا مدت خواب و میزان اختلالات نیمه شب، همراه با ماساژ پا رو به بهبود رفتند.

پژوهش فوق همچنین به نتایج مشابه دیگر تحقیقات اشاره می‌کند که اثر مثبت ماساژ و رفلکسولوژی پا را تأیید کرده بودند. در این مطالعات نیز دیده شده است که تحریک کف پا باعث افزایش آرامش، کاهش درد، کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب در بیماران مختلف شده است.

این یافته‌ها حاکی از آن هستند که استفاده از ماساژ پا می‌تواند راهکاری ساده، کم هزینه و قابل اجرا در خانه برای کمک به زنان یائسه باشد. با توجه به این‌که بسیاری از زنان از مصرف داروهای خواب آور یا هورمون درمانی پرهیز می‌کنند، چنین روش‌های طبیعی می‌تواند گزینه مطمئن تری باشد.

البته پژوهش به محدودیت‌هایی هم اشاره می‌کند، از جمله اینکه اثرات بلندمدت مداخله بررسی نشده و عواملی مانند رژیم غذایی یا میزان استرس شرکتکنندگان سنجیده نشده است. با این حال، روش تصادفی سازی و پیگیری تلفنی برای اطمینان از اجرای درست ماساژ از نقاط قوت این مطالعه بوده است.

در انتها لازم به ذکر است که این نتایج علمی پژوهشی در «مجله علمی زنان، مامایی و نازایی ایران» منتشر شده‌اند که وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد است و مقالات پژوهشی در حوزه سلامت زنان را منتشر می‌کند.