خشکی دهان؛ علائم، علت و راه کنترل

خشکی دهان یا زروستومی، مشکلی است که به ‌دلیل کاهش مقدار یا تغییر ساختار بزاق دهان ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است موقتی یا مزمن باشد و گاه با خشکی چشم‌ها یا واژن حتی خشکی پوست و مخاط‌های بدن همراه است. خشکی دهان به‌ شکل‌های مختلف در افراد بروز پیدا می‌کند. بعضی افراد از تولید ناکافی بزاق بدون احساس خشکی شکایت دارند اما بعضی دیگر حتی بدون اینکه تغییری در ترشح بزاق احساس کنند، از حالت خشک‌شدگی دهان ناراحت هستند.

خشکی دهان و کاهش ادراک طعم غذا
علائم خشکی دهان در وهله اول احساس چسبندگی در دهان و گلو است. ترک‌خوردگی لب‌ها و خشکی زبان که گاه با قرمزی غیرعادی همراه است نیز دیگر علامت بروز این مشکل محسوب می‌شود. احساس سوزش و تحریک‌پذیری دهان به‌خصوص هنگام خوردن غذاهای ادویه‌دار همچنین تشنگی شدید از دیگر علائم هستند. افراد مبتلا به خشکی دهان معمولا از کاهش ادراک طعم غذاها، مشکل در جویدن و بلع، مشکل در گذاشتن پروتز دهان، اختلال در گفتار و بیان کلمات نامفهوم شکایت دارند.

خشکی دهان علاوه بر اینکه احساس ناخوشایندی برای فرد ایجاد می‌کند، زمینه‌ساز مشکلات متعددی می‌شود. بیماری‌های عفونی و قارچی دهان یکی از مهم‌ترین عوارض آن است. همچنین عدم‌ ترشح کافی بزاق باعث می‌شود ذرات غذا بین دندان‌ها به‌خصوص بین لثه و پروتز دندان باقی بمانند که زمینه‌ساز بوی نامطبوع می‌شود. بیماری‌های لثه از جمله التهاب لثه و پوسیدگی‌های دندان نیز از دیگر عوارض این مشکل هستند.

علت خشکی دهان؛ از افزایش سن تا مصرف داروها
عوامل متعددی می‌توانند زمینه‌ساز کاهش ترشح بزاق دهان شوند که نوشیدن ناکافی آب و اختلال کم‌وبیش جدی در ترشح بزاق دهان عامل جدی بروز این مشکل است. در دوران سالمندی این مشکل تشدید می‌شود زیرا غدد بزاقی ترشح کمتری دارند و احساس خشکی مداوم در دهان به‌وجود می‌آید. خشکی دهان همچنین خشکی لب‌ها و احساس تشنگی نیز ممکن است به‌دلیل عدم‌نوشیدن کافی مایعات و کمبود آب بدن باشد.

مصرف آنتی‌هیستامین‌‌ها، داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی، دیورتیک‌ها، بعضی از مسکن‌ها، داروهای پارکینسون، ضداسپاسم، تنظیم‌کننده‌های فشار خون و داروهای تجویزی برای شیمی‌درمانی با بروز خشکی دهان همراه هستند. همچنین، ابتلا به‌ بیماری‌های خودایمنی، ایدز، دیابت، بیماری کلیوی مزمن، آلزایمر، رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن و جراحی قسمت‌های غدد بزاقی می‌‌تواند زمینه‌ساز خشکی دهان شود.

برای کنترل خشکی دهان
گرچه مهم‌ترین نکته در بهبود خشکی دهان، شناخت عامل زمینه‌ای و رفع آن است اما کاهش مصرف دخانیات و الکل حتی قهوه و نوشیدنی‌های گازدار یکی از توصیه‌های جدی برای رفع این مشکل محسوب می شود. در این میان، نوشیدن مداوم اما جرعه‌جرعه آب برای مرطوب‌ نگه‌داشتن دهان، استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب، انتخاب دهانشویه‌های غیرالکلی، رعایت بهداشت دهان و دندان و مشورت با دندانپزشک برای درمان پوسیدگی‌‌های دندان و بیماری‌های لثه نیز باید مورد توجه باشد.