بیماری گوزن زامبی چیست و آیا برای انسان خطرناک است؟
بیماری گوزن زامبی در حیات وحش درحال گسترش است و دانشمندان دراین‌باره بحث می‌کنند که آیا این بیماری می‌تواند به انسان سرایت کند یا نه.
بیماری گوزن زامبی نوعی بیماری پریون نورودژنراتیو (تخریب‌کننده عصب) است که معمولا گوزن‌ها را دچار می‌کند. هنوز موردی در انسان‌ها گزارش نشده است، اگرچه با افزایش شیوع آن در آمریکای شمالی، اسکاندیناوی و کره جنوبی، برخی از کارشناسان این نگرانی را مطرح کردهاند که ممکن است درنهایت به انسان‌ها هم منتقل شود.
جنیفر مولیناکس، دانشیار اکولوژی و مدیریت حیات وحش در دانشگاه مریلند می‌گوید: «تاکنون هیچ مورد انتقال از گوزن به انسان‌ها وجود نداشته است. اگرچه، با توجه به ماهیت پریون‌ها، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری و آژانس‌های دیگر از هر تلاشی برای دور نگهداشتن بیماری‌های پریون از زنجیره غذایی حمایت کردهاند.»
بیماری گوزن زامبی چیست و چه علائمی دارد؟
بیماری گوزن زامبی نوعی بیماری عفونی است، اما توسط باکتری یا ویروس ایجاد نمی‌شود. درعوض، پروتئین با تاخوردگی غیرطبیعی موجب این بیماری می‌شود. پروتئین‌های پریون طبیعی در پیام‌رسانی سلولی نقش دارند، اما وقتی به‌طور غیرطبیعی تا بخورند، موجب می‌شوند پروتئین‌های بیشتری وارد این حالت شوند.
پروتئین‌های پریون با تاخوردگی غیرطبیعی سلول‌های مغز را از بین می‌برند و موجب اختلال در عملکرد بدن می‌شوند و علائم غیرعادی را به دنبال دارند. علائم شامل کاهش وزن، نوشیدن آب و ادرار بیش از اندازه، تعادل و هماهنگی ضعیف، افتادن گوش و مشکل بلع می‌شود. دشواری در بلع می‌تواند ترشح آب دهان و درنهایت ذات‌الریه و مرگ را در پی داشته باشد.
علائم کلاسیک و تصویر حیوان بدون تعادل درحال تلوتلو خوردنی که آب دهانش جاری است، به رواج اصطلاح «بیماری گوزن زامبی» منجر شده است. بروز علائم ممکن است ماه‌ها تا سال‌ها طول بکشد، بنابراین تشخیص بصری را دشوار می‌کند.
به‌نوشته‌ی بی‌بی‌سی، بیماری گوزن زامبی ازطریق تماس مستقیم یا مایعات و مواد زائد بدن و از طریق تماس غیرمستقیم یا خاک، آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
آیا بیماری گوزن زامبی می‌تواند به انسان سرایت کند؟
شواهد کنونی نشان نمی‌دهد که بیماری گوزن زامبی بتواند ازطریق خوردن گوشت حیوان آلوده، قرار گرفتن درمعرض حیوان آلوده یا نوشیدن یا لمس آب یا خاک آلوده به انسان منتقل شود.
در پژوهشی از مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، پژوهشگران میزان مواجهه انسان‌ها با حیوانات را مورد بررسی قرار دادند، اما هیچ مدرکی از انتقال به انسان پیدا نکردند.
البته، بیماری‌های پریون که انسفالوپاتی‌های اسفنجی‌شکل قابل انتقال نیز نامیده می‌شود، در انسان‌ها هم وجود دارد. این بیماری‌ها شامل بیماری کروتزفلد جاکوب (ارثی) و نوع واریانت بیماری کروتزفلد-جاکوب (vCJD) می‌شود. مورد دوم توسط عاملی عفونی به‌وجود می‌آید که به انسفالوپاتی اسفنجی‌شکل گاوی یا جنون گاوی منجر می‌شود.
بیماری کروتزفلد-جاکوب نوع واریانت برای اولین بار در سال ۱۹۹۶ در بریتانیا شناسایی شد. اما جنون گاوی حدود یک دهه قبل کشف شده بود. حدود ۲۳۰ مورد کروتزفلد-جاکوب نوع واریانت در ۱۲ کشور جهان گزارش شده است.
گونه‌های نزدیک به انسان در برابر بیماری گوزن زامبی کاملا مقاوم هستند
مایکل اوسترهولم، رئیس مرکز پژوهش و سیاست‌گذاری برای بیماری‌های عفونی در دانشگاه مینه‌سوتا می‌گوید: «شاید وضعیت vCJD که ناشی از انتقال حیوان به انسان پریون بیماری جنون گاوی براثر مصرف گوشت گاو آلوده بود، بهترین مثال از این مورد باشد که بحران بالقوه‌ی انتقال بیماری گوزن زامبی به انسان چگونه می‌تواند باشد. اگرچه، پریون‌های جنون گاوی و گوزن زامبی ازنظر ساختاری با هم فرق دارند و هنوز نمی‌دانیم اگر بیماری گوزن زامبی به انسان منتقل شود، انتظار چه آسیب‌شناسی و نشانه‌های بالینی را می‌توانیم داشته باشیم.»
اگرچه بیماری کروتزفلد جاکوب به‌طورکلی ارثی است، قبلا از طریق رویه‌های پزشکی نیز منتقل می‌شد. اگرچه، هیچ موردی از این نوع انتقال از اواسط دهه ۱۹۷۰ که رویه‌های استریل کردن بهتری به کار برده شد، گزارش نشده است.
آنچه که مطالعات تجربی درباره بیماری گوزن زامبی نشان می‌دهند
آزمایش‌های آزمایشگاهی و حیوانی نتایج متفاوتی حاصل کردهاند. هر گونه دارای سطح منحصر‌به‌فردی از مقاومت دربرابر عفونت ناشی از پریون عامل بیماری گوزن زامبی است و گونه‌های نزدیک به انسان کاملا مقاوم بوده‌اند.
در مطالعه‌ای از سال ۲۰۱۸ پژوهشگران ۱۴ ماکاک را که ازنظر حدود ۹۳ درصد از ژنوم خود با انسان‌ها مشابه هستند، درمعرض مواد مغزی آلوده به بیماری زامبی گوزن قرار دادند. آن‌ها ماکاک‌ها را به مدت بیش از یک دهه تحت نظر داشتند اما مدرکی دال بر انتقال از بافت آلوده گوزن به ماکاک‌ها پیدا نکردند. اگرچه، پژوهش‌های آزمایشی دیگر که برخی منتشر نشده‌اند، حاکی از انتقال احتمالی از گوزن‌ها به ماکاک‌ها هستند.
در مطالعه‌ای تجربی از دانشگاه کلگری در سال ۲۰۲۲، پژوهشگران جدایه‌های بیماری گوزن زامبی را از گوزن‌های آلوده گرفتند و به موش‌های انسانی‌شده تزریق کردند. موش‌های انسانی‌شده موش‌هایی هستند که برای بررسی یا مدل‌سازی بیماری‌های انسانی، ازنظر ژنتیکی دستکاری شده‌اند.
در طول ۲٫۵ سال، موش‌ها دچار بیماری گوزن زامبی شدند و پروتئین‌های پریون عفونی در مواد دفعی بدن آن‌ها ظاهر شد. پژوهشگران خاطرنشان می‌کنند که عفونت پریون در موش‌ها به شکل غیرعادی ظاهر می‌شود و اگر بیماری گوزن زامبی بتواند به انسان‌ها منتقل شود، ممکن است با علائم غیرعادی ظاهر شود که تشخیص آن را دشوار کند. پژوهشگران همچنین درمورد آلودگی مدفوع موش‌ها ابراز نگرانی کردند. اگر انتقال حیوان به انسان امکان‌پذیر باشد، فرد آلوده می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند.
اوسترهولم می‌گوید مطالعات انجام‌شده با محدودیت‌های ذاتی همراه هستند و این امر تفسیر نتایج را دشوارتر می‌کند. هنگام ارزیابی آخرین مقاله‌ها درمورد این موضوع، به این نتیجه می‌رسیم که هنوز شواهد کافی وجود ندارد تا به‌طور قطعی به این سوال پاسخ دهیم که آیا بیماری گوزن زامبی بین گونه‌های مختلف منتقل می‌شود یا خیر.
