علت کبودی بی‌دلیل در بدن چیست؟

اگر به تازگی بدن شما بی دلیل و پی در پی کبود می‌شود، بهتر است برای اطمینان از سلامتی خود علت را جویا شده و آن را برطرف کنید.

پس از برخورد یا یک ضربه، می‌توان انتظار یک کبودی کوچک روی بدنمان داشته باشیم، اما اگر بی‌دلیل و به طور مداوم بدن ما کبود می‌شود، چه؟ چه چیزی می‌تواند علت اصلی آن باشد؟ آیا این امر نگران کننده است؟

حدود ۱۸ درصد از بزرگسالان دچار کبودی‌های جزئی می‌شوند. معمولا وقتی بدن افراد خود به خود و بدون دلیل خاصی کبود می‌شود، نگران شده و به هماتولوژیست (پزشک خون) مراجعه می‌کنند تا چیز خطرناکی نباشد.

وظیفه‌ی خون در بدن

در مرحله اول، به درک سیستم‌های پیچیده که از بدن ما در برابر خونریزی محافظت می‌کنند، کمک می‌کند. خون به صورت مایع در رگ‌های ما جریان دارد و گلبول‌های قرمز را با اکسیژن و سلول‌های ایمنی حمل می‌کند تا از ما در برابر نفوذ عفونت به مغز، عضلات و اندام‌های داخلی ما محافظت کند.

خون حاوی موادی است که با دقت متعادل شده تا در صورت آسیب دیدگی از ما در برابر خونریزی محافظت کند و در عین حال خطر تشکیل لخته خون خطرناک را به حداقل برساند. اگر یکی از رگ‌های خونی دچار پارگی شوند، خون به سرعت غلیظ شده و لخته شکل خواهد گرفت تا از دست دادن خون به حداقل برسد تا زمانی که رگ خودش را ترمیم کند. برای جلوگیری از خونریزی، چیزی به اسم پلاکت در خون وجود دارد که به محض آسیب به دیواره آن رگ خونی متصل می‌شود و جلوی خونریزی را می‌گیرد.

مجموعه‌ای از پروتئین‌ها (عوامل لخته شدن خون)، توسط پلاکت‌ها و دیواره رگ آسیب دیده جذب می‌شوند، سپس با هم ترکیب شده تا خون در آن ناحیه غلیظ و یک لخته تشکیل شود. همانند تمام سلول‌های خونی، پلاکت‌ها هم در مغز استخوان ساخته می‌شوند، در حالیکه فاکتورهای لخته شدن بیشتر در کبد ساخته می‌شوند. پس اگر در فاکتورهای انعقادی، پلاکت‌ها یا دیواره‌ی رگ‌های خونی‌مان مشکلی داشته باشیم، بدن ما مستعد کبودی یا حتی خونریزی شدید می‌شود.

آیا این مسئله می‌تواند مشکل ساز باشد؟
هماتولوژیست‌ها نمی‌توانند در بسیاری از موارد علت خاصی پیدا کنند. آن‌ها معمولا زمانی که فرد بیمار مجموعه‌ای از مشکلات مربوط به خونریزی را داشته باشد، محتاط‌تر عمل می‌کنند. به عنوان مثال، اگر کبودی‌ها بیش از حد بزرگ و با خونریزی‌های مکرر بینی و پریودهای سنگین همراه باشد، احتمال بروز اختلال بیشتر است. در این صورت فرد با مشکلات خونریزی شدید بعد از کارهای مربوط به دندان پزشکی، جراحی، زایمان یا حتی خونریزی جدی و خود به خود در مغز مواجه خواهد شد.

چند آزمایش ساده به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که آیا احتمال مشکل جدی وجود دارد یا خیر. اولین کاری که بعد از مشاهده کبود شدن پی در پی بدن باید انجام دهیم، اندازه گیری مقدار پلاک‌هاست. با مشخص شدن مقدار پلاکت خون می‌توان فهمید که آیا این مسئله خطرناک است یا خیر.

پلاکت‌های خون می‌تواند به دلایل متعددی کاهش پیدا کند، علت اول این است که شاید پلاکت در مغز استخوان به مقدار کافی تولید نمی‌شود یا اینکه شاید خیلی سریع از گردش خون خارج می‌شود. علت دوم می‌تواند ناشی از یک وضعیت رایج به نام پورپورای ایمنی باشد. این عارضه می‌تواند کودکان یا بزرگسالان را به طور ناگهانی تحت تاثیر عفونت ویروسی قرار دهد. بیماران ممکن است با کاهش شدید پلاکت مواجه شوند و در نتیجه روی بدن خود قسمت‌های کبود رنگ مشاهده کنند.

در کودکان معمولا یک بیماری کوتاه مدت است که خود به خود بهبود می‌یابد. در بزرگسالان در موارد شدید ممکن است نیاز به درمان با داروهایی داشته باشد که سیستم ایمنی را سرکوب کرده یا تولید پلاکت را افزایش می‌دهند. گاهی اوقات در بزرگسالان نیاز به برداشتن طحال با جراحی می‌شود.

مشکلات مربوط به لخته شدن و بیماری‌ها
فاکتورهای انعقادی- پروتئین‌هایی که قبلا ذکر شدند- می‌توانند تحت تاثیر طیف وسیعی از علل ارثی یا اکتسابی قرار گیرند. در برخی از افراد این فاکتورها به صورت مادرزادی پایین است. بیماری هموفیلی a که غالبا در مردان دیده می‌شود، به دلیل کاهش ژنتیکی فاکتور ۸ (عامل اصلی انعقاد خون) ایجاد می‌شود.

بیماری‌های مربوط به کبد هم می‌توانند باعث مشکلات لخته شدن خون شوند. از این رو دومین آزمایشی که بعد از مشاهده کبودی بدن باید انجام دهید، آزمایش کبد است. اگر مورد یا مسئله‌ای در آزمایش آن پیدا کردید، آن را پیگیری کنید.

مشکلات مربوط به رگ‌های خونی
گرچه امروزه این مورد نادر است، اما کمبود شدید ویتامین c معمولا باعث کبود شدن بدن و خونریزی لثه (اسکوروی) می‌شود. بیماری‌های متعددی مثل پورپورای henoch-schonlein -یک بیماری خود ایمنی که منجر به کبودی پا و ران می‌شود- باعث نازک شدن یا التهاب رگ‌های خونی شوند. در افراد مسن هم به دلیل ضعیف بودن پوست و رگ‌های خونی امکان کبود شدن بدن بالاست.

داروها و مکمل‌ها
داروی آسپرین که اغلب برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی یا سکته توسط پلاکت‌ها تجویز می‌شود، می‌تواند عملکرد پلاکت‌ها را کاهش دهد. داروهایی مانند کلوپیدوگرل (برای جلوگیری از لخته شدن خون) و داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن یا سایر داروهایی که برای درد و التهاب مصرف می‌شوند) می‌توانند عملکرد پلاکت‌ها را مختل کنند.

داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین، آپیکسابان و ریواروکسابان که برای جلوگیری از سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون تجویز می‌شود، می‌تواند منجر به بروز این کبودی‌ها شود. برخی از مکمل‌های بدون نسخه مانند جینکو و ویتامین e و داروهای ضد افسردگی هم می‌توانند باعث کبودی بدن شوند.

سوالات مربوط به سوءاستفاده و تروما
رگ‌های خونی در اثر ضربه آسیب دیده و در نهایت باعث کبودی بدن می‌شوند. پس هنگام مراجعه پزشک از بیمار می‌پرسد که آیا این کبودی در اثر ضربه یا تجربه‌هایی مثل آزار جنسی یا خشونت بوده است یا خیر. در حالی که دلایل زیادی برای کبود شدن بدن وجود دارند، پس با این حساب اگر مشکلی در فاکتورها و پلاکت خون شما نباشد، این کبودی‌ها نگران کننده نیستند.