چه زمانی باید مسواکتان را عوض کنید؟
بد نیست گاهی نگاهی دقیق‌تر به مسواک خود بیندازید. شاید زمان تعویض آن فرا رسیده باشد، یا هم عوض کردن جای آن کافی باشد.
باکتری‌های موجود در توالت، ویروس تبخال و قارچ‌های عامل برفک می‌توانند روی مسواک ما رشد کنند. گرچه، روش‌هایی برای تمیزتر نگهداشتن مسواک وجود دارد.
به گزارش زومیت، مسواک شما میزبان میلیون‌ها باکتری، قارچ و ویروس است که از دهان، پوست و محیط اطراف (به‌ویژه حمام) به آن منتقل می‌شوند و روی برس‌های آن رشد می‌کنند.
حمام محیطی گرم، مرطوب و آلوده به ذرات معلق توالت است که می‌تواند باعث شود میکروب‌های بیماری‌زا روی مسواک‌ها بنشینند، به‌ویژه اگر نزدیک توالت نگهداری شوند.
بیشتر میکروب‌های روی مسواک بی‌ضرر یا حتی مفیدند، اما برخی از آن‌ها، مانند اشرشیا کلی، سودوموناس آئروژینوزا و کلبسیلا پنومونیه، می‌توانند عامل بیماری و عفونت باشند.
قرار دادن مسواک به‌صورت عمودی و اجازه دادن به خشک شدن آن در هوا ساده‌ترین و مؤثرترین روش برای کاهش رشد میکروب‌ها است؛ در حالی‌که پوشاندن سر مسواک یا نگهداری آن در ظروف بسته می‌تواند رشد باکتری‌ها را افزایش دهد.
انجمن دندان‌پزشکی آمریکا توصیه می‌کند مسواک‌ها هر سه ماه یک‌بار تعویض شوند، و برای افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، زودتر؛ زیرا پس از حدود ۱۲ هفته میزان باکتری‌ها روی مسواک به اوج می‌رسد.
مسواک شما اکوسیستمی یکوچک و ناخوشایند است. برس فرسوده مسواک شبیه بیابانی خشک است که هر روز به‌طور موقت غرقاب می‌شود و به تالابی پر از مواد مغذی تبدیل می‌گردد. میلیون‌ها موجود زنده در میان انبوه ساقه‌های پلاستیکی بلند آن رشد می‌کنند.
مسواک شما میزبان چیزی در حدود ۱ تا ۱۲ میلیون باکتری و قارچ از صدها گونه مختلف همراه با تعداد بی‌شماری ویروس است. این میکروب‌ها روی سطوح مسواک لایه‌های بیولوژیکی تشکیل می‌دهند یا به درون شکاف‌های برس‌های کهنه نفوذ می‌کنند. ورود روزانه آب، بزاق، سلول‌های پوستی و ذرات غذایی از دهان ما، همه آنچه این میکروب‌ها برای رشد نیاز دارند را فراهم می‌کند. گاهی اوقات، با باز کردن پنجره یا کشیدن سیفون توالت نزدیک، انواع دیگری از میکروب‌ها نیز به این مجموعه اضافه می‌شوند. و دو بار در روز، شما این ترکیب دوست‌داشتنی را داخل دهان خود می‌کنید و به خوبی آن را هم می‌زنید.
پس آیا باید بیشتر نگران تمیزی مسواک خود باشیم؟
این سوال سال‌هاست ذهن دندان‌پزشکان و پزشکان را به خود مشغول کرده و آن‌ها را به بررسی این موارد واداشته است که دقیقاً چه موجوداتی روی مسواک ما زندگی می‌کنند، این میکروب‌ها چه خطراتی دارند و چگونه باید ابزارهای مسواک‌زدن خود را تمیز کنیم.
میکروب‌ها از کجا می‌آیند؟
مارک-کوین زین، میکروبیولوژیست دانشگاه علوم کاربردی راین-وال آلمان که آلودگی میکروبی مسواک‌ها را بررسی کرده است، می‌گوید میکروب‌های روی مسواک‌ها عمدتاً از سه منبع می‌آیند: دهان فرد، پوست او و محیطی که مسواک در آن نگهداری می‌شود.
اما حتی قبل از اینکه برای اولین بار از مسواک استفاده کنیم، ممکن است میزبان جامعه‌ای از میکروب‌ها باشد. مطالعه‌ای روی ۴۰ مسواک جدید از تولیدکنندگان مختلف که از فروشگاه‌های برزیل خریداری شده بود، نشان داد نیمی از آن‌ها پیش از استفاده، با انواعی از باکتری‌ها آلوده شده بودند.
اگر مسواک‌ها را کنار هم نگه می‌دارید، اجازه ندهید به هم برخورد کنند تا از انتقال میکروب‌ها جلوگیری شود.
خوشبختانه، بیشتر میکروب‌هایی که روی مسواک‌های استفاده‌شده یافت می‌شوند، نسبتاً بی‌ضرر هستند و بخش عمده آن‌ها از دهان خود ما می‌آیند. هر بار که مسواک را وارد دهان می‌کنیم، برس‌ها میکروب‌هایی مانند استرپتوکوک میتیس، روتیا دن‌توکاریوزا و اعضای خانواده اکتینومایسس را جمع می‌کنند که همه ساکنان معمول و بی‌ضرر دهان ما هستند. برخی از میکروب‌هایی که به برس یا سر مسواک چسبیده‌اند حتی می‌توانند برای سلامت ما مفید باشند و به محافظت در برابر سایر میکروب‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند کمک کنند. اما در میان آن‌ها، مسافران ناخوانده‌ای هم وجود دارند که می‌توانند برای ما مضر باشند.
باکتری‌های مضر
وینیسیوس پدرازی، استاد دندان‌پزشکی در دانشگاه سائوپائولو برزیل در گفتگویی با بی‌بی‌سی می‌گوید مهم‌ترین باکتری‌های مضر استرپتوکوک‌ها و استافیلوکوک‌ها هستند که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند. برخی دیگر می‌توانند باعث التهاب لثه شوند.
اکثر ما معمولاً در حمام خود توالت داریم و در آنجا مسواک‌های خود را نگهداری می‌کنیم
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که باکتری‌ها و قارچ‌هایی روی مسواک‌های استفاده‌شده زندگی می‌کنند که اصلاً نباید آنجا حضور داشته باشند. برخی از این اجرام از جمله سودوموناس آئروژینوزا، اشرشیا کلی و انواع انتروباکتر با عفونت‌های معده و مسمومیت غذایی مرتبط هستند. علاوه‌براین، مطالعات نشان داده‌اند پاتوژن‌هایی مانند کلبسیلا پنومونیه (یکی از علل شایع عفونت‌های بیمارستانی) و قارچ‌های کاندیدا که می‌توانند باعث برفک شوند، نیز روی مسواک‌ها یافت می‌شوند.
میکروب‌ها از آب مورد استفاده برای شستشوی مسواک، دست‌های ما و دیگر بخش‌های محیط وارد مسواک می‌شوند. اما باید توجه کرد که آن محیط به احتمال زیاد همان حمام شما است.
حمام‌ها مکان‌هایی گرم و مرطوب هستند که به‌طور منظم با آئروسل‌ها، یعنی ذرات ریز آب که می‌توانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را از طریق هوا منتقل کنند، پر می‌شوند. همین امر باعث می‌شود مسواک‌هایی که در حمام نگهداری می‌شوند، بیشتر در معرض آلودگی باشند.
در حالی که بیشتر باکتری‌های موجود روی مسواک از دهان ما می‌آیند، موارد دیگری مانند ای. کولای هم ممکن است روی آن‌ها پیدا شوند
پرتاب ذرات توالت
هر بار که سیفون توالت را می‌کشید، ابری از قطرات کوچک آب و مدفوع تا ارتفاع ۱٫۵ متر در اطراف آن به هوا پرتاب می‌شود. با این پاشش، باکتری‌ها و ویروس‌های عفونی مانند آن‌هایی که باعث آنفولانزا، کووید-۱۹ و نوروویروس (ویروس استفراغ زمستان) می‌شوند، می‌توانند پخش شوند.
اگر مسواک خود را نزدیک توالت نگه می‌دارید، ممکن است محتویات کاسه توالت روی برس‌های آن قرار بگیرد و بعداً وارد دهان شما شود. خطر اصلی هنگام کشیدن سیفون، استنشاق مستقیم میکروب‌های بیماری‌زا است، اما بهتر است دفعه بعد قبل از کشیدن سیفون، به بالا بودن درب توالت فکر کنید.
در حمام‌های مشترک، مشکل احتمالاً شدیدتر است. پژوهشی در یک دانشگاه نشان داد ۶۰ درصد مسواک‌های دانشجویان در حمام‌های عمومی با باکتری‌های موجود در مدفوع آلوده شده بودند و احتمال زیادی وجود داشت که میکروب‌های روی مسواک یک نفر از فرد دیگری آمده باشد.
اما اریکا هارتمن، دانشیار مهندسی در دانشگاه نورث‌وسترن در ایلینوی، آمریکا، که نحوه زنده ماندن میکروب‌ها در محیط‌های واقعی را مطالعه می‌کند، قانع نشده است که پاشش سیفون توالت خیلی مشکل‌ساز باشد. تحقیقات تیم خودش نشان داد که از ۳۴ مسواکی که توسط افراد عمومی در ایلینوی ارسال شده بود، تعداد باکتری‌های مرتبط با مدفوع کمتر از آنچه انتظار می‌رفت بود. او به پژوهش‌هایی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد بسیاری از این میکروب‌های مرتبط با روده، وقتی در معرض هوا قرار می‌گیرند، مدت زیادی زنده نمی‌مانند. او می‌گوید: «فکر نمی‌کنم اکثر مردم از مسواک خود بیمار شوند».
هر بار که سیفون توالت را می‌کشید، ذرات ریز آب همراه با باکتری‌ها، ویروس‌ها و ذرات کوچک مدفوع در هوا پخش می‌شوند.
برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا و کروناویروس‌ها می‌توانند برای چند ساعت روی مسواک زنده بمانند و ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱، عامل تبخال، حتی تا ۴۸ ساعت نیز زنده می‌ماند. این موضوع می‌تواند مسیر بالقوه‌ای برای انتشار بیماری‌ها ایجاد کند و به همین دلیل، توصیه‌های بهداشت عمومی بر این است که مسواک‌ها را با دیگران به اشتراک نگذارید. همچنین سازمان‌های بهداشت عمومی هشدار می‌دهند که اگر بیش از یک مسواک در کنار هم نگهداری می‌شوند، از تماس آن‌ها با یکدیگر جلوگیری کنید، به‌ویژه مسواک‌هایی که متعلق به افرادی است که با شما زندگی نمی‌کنند.
با این حال، هارتمن این موضوع را برای افرادی که با هم زندگی می‌کنند، کمتر نگران‌کننده می‌داند. او می‌گوید افرادی که با هم زندگی می‌کنند، میکروب‌های دهانشان را بیشتر از کسانی که جدا زندگی می‌کنند با یکدیگر رد و بدل می‌کنند. او می‌گوید احتمال انتقال میکروب از طریق قرار دادن مسواک‌ها کنار هم خیلی کمتر از راه‌های مستقیم‌تری مثل بوسیدن یا حتی راه‌های غیرمستقیم‌تری مثل استفاده مشترک از وسایل است.
در واقع، برخی از ویروس‌هایی که روی مسواک‌ها یافت می‌شوند، ممکن است به نفع ما عمل کنند. هارتمن و تیمش دریافته‌اند که مسواک‌ها میزبان جوامع پویایی از ویروس‌هایی به نام باکتریوفاژ هستند که باکتری‌ها را هدف قرار می‌دهند و انسان‌ها را مبتلا نمی‌کنند و می‌توانند به کنترل تعداد باکتری‌ها کمک کنند.
خطر در چه مواردی بیشتر است؟
زین معتقد است که گرچه در بیشتر موارد، خطر ناشی از پاتوژن‌ها اندک است، این موضوع می‌تواند برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و مستعد عفونت هستند، بیشتر نگران‌کننده باشد.
تحقیقات زین و دیگر مطالعات مشابه که دی‌ان‌ای باکتری‌ها روی مسواک‌ها را بررسی کرده‌اند، نشان داده‌اند که حداقل برخی از این باکتری‌ها دارای ژن‌هایی هستند که آن‌ها را نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌کند. این بدان معناست که اگر باعث عفونت شوند، درمان آن‌ها سخت‌تر خواهد بود. با این حال، زین اضافه می‌کند که در مطالعه او، این ژن‌ها در «سطوح نسبتاً پایین» وجود داشته و بنابراین از نظر سلامت عمومی تنها نگرانی متوسطی ایجاد می‌کنند. با‌این‌حال، مطالعه دیگری روی ۵۰ مسواک دانشجویان در ایتالیا نشان داد همه آن‌ها با باکتری‌هایی آلوده بودند که به چندین دارو مقاوم بودند.
برخی مسواک‌ها با مواد ضد میکروب عرضه می‌شوند که به عنوان راهی برای کنترل باکتری‌های روی مسواک تبلیغ می‌شوند. با این حال، بیشتر مطالعات نشان می‌دهند این درمان‌ها تأثیر کمی در کاهش تعداد باکتری‌ها روی مسواک دارند و حتی ممکن است به افزایش گونه‌های مقاوم در برابر ضد میکروب‌ها منجر شوند.
بسیاری از خمیر دندان‌ها دارای خاصیت ضد میکروبی هستند که می‌تواند به کنترل باکتری‌های روی مسواک کمک کند.
قرار دادن مسواک به صورت عمودی و خشک شدن آن در هوا می‌تواند راه ساده‌ای برای کاهش میکروب‌های موجود روی آن باشد. بسیاری از ویروس‌ها، ازجمله آنفلوانزا و کروناویروس‌ها، با خشک شدن از بین می‌روند. باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک موتانس که نقش مهمی در پوسیدگی دندان دارند، می‌توانند تا هشت ساعت روی برس مسواک زنده بمانند، اما پس از ۱۲ ساعت شروع به از بین رفتن می‌کنند.
انجمن دندان‌پزشکی آمریکا و تا همین اواخر، مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا نیز توصیه می‌کردند که سر مسواک را نپوشانید و آن را در ظروف بسته نگهداری نکنید، زیرا این کار می‌تواند به رشد میکروب‌ها کمک کند.
چگونه مسواک خود را تمیز کنیم
روش‌های متنوع و گاهی گیج‌کننده‌ای برای ضدعفونی کردن مسواک وجود دارد، از استفاده از نور فرابنفش گرفته تا قرار دادن آن در ماشین ظرفشویی یا مایکروویو. برخی از کم‌اثرترین روش‌ها شامل خشک‌کردن با سشوار یا فروبردن مسواک در یک لیوان ویسکی هستند. مایکروویو اغلب مؤثرترین روش شناخته می‌شود، اما خطر ذوب شدن یا آسیب رسیدن به برس‌های مسواک را نیز به همراه دارد.
خمیردندانی که استفاده می‌کنید (که اغلب خاصیت ضد میکروبی دارد) می‌تواند بخشی از کار کاهش تعداد میکروب‌های روی مسواک را انجام دهد. شستشو با آب هم تا حدی به شستن باکتری‌ها کمک می‌کند، اما بسیاری از باکتری‌ها همچنان به برس مسواک می‌چسبند و رشد می‌کنند.
برخی پژوهشگران استفاده از محلول ۱ درصد سرکه را مؤثرترین روش برای کاهش باکتری‌ها می‌دانند، اما این کار طعمی ایجاد می‌کند که ممکن است هنگام استفاده بعدی از مسواک خوشایند نباشد. همچنین خیس کردن سر مسواک در محلول دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده به مدت پنج تا ده دقیقه نیز می‌تواند مؤثر باشد. پدرازی توصیه می‌کند مسواک‌ها را با محلول دهان‌شویه‌ای که حاوی ۰٫۱۲ درصد کلرهگزیدین یا ۰٫۰۵ درصد ستیل‌پیریدیوم کلراید باشد، ضدعفونی کنید.
برخی پژوهشگران به خمیردندان‌هایی روی آورده‌اند که در واقع به رشد باکتری‌ها کمک می‌کنند
برس‌های فرسوده و کهنه روی مسواک‌های قدیمی نیز باکتری‌های بیشتری را در خود جای می‌دهند و مایعات و مواد مغذی لازم برای رشد آن‌ها را فراهم می‌کنند. به همین دلیل نهادهای بهداشت دندان، مانند انجمن دندان‌پزشکی آمریکا، توصیه می‌کنند مسواک‌ها را هر حدود سه ماه یک بار تعویض کنید (افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، زودتر). تحقیقات زین نیز نشان داده است میزان باکتری‌ها روی مسواک‌ها پس از حدود ۱۲ هفته استفاده به اوج خود می‌رسد.
با‌این‌حال، برخی پژوهشگران به رویکردی متفاوت روی آورده‌اند: خمیردندان‌هایی که از رشد باکتری‌ها حمایت می‌کنند. این خمیردندان‌ها که پروبیوتیک نامیده می‌شوند، هدفشان القای رشد باکتری‌های «دوستدار» دهان است که برای سلامت دهان مفید هستند.
برای مثال، مشخص شده است استرپتوکوکوس سالیواریوس به سرکوب باکتری‌های مضر و مقابله با پلاک کمک می‌کند و درحال‌حاضر توسط یک شرکت در نیوزیلند آزمایش می‌شود. باکتری دیگری به نام لاکتوباسیلوس روتری به شدت با استرپتوکوک موتانس رقابت می‌کند و می‌تواند دربرابر پوسیدگی دندان محافظت ایجاد کند.
زین می‌گوید مفاهیمی مانند پوشش‌های پروبیوتیک یا مواد فعال در برس مسواک ممکن است روش‌های نوآورانه‌ای برای ایجاد تعادل سالم میکروبی روی مسواک ارائه دهند و آن‌ها را به ابزاری برای محافظت به جای تهدید تبدیل کنند. با‌این‌حال، او هشدار می‌دهد که هنوز تحقیقات زیادی در این زمینه باید انجام شود.
در نهایت، بد نیست گاهی نگاهی دقیق‌تر به مسواک خود بیندازید. شاید زمان تعویض آن فرا رسیده باشد، یا هم عوض کردن جای آن کافی باشد.
