والدین در آماده کردن نوجوان برای ورورد به جامعه چه نقشی دارند؟
به گفته یک روانشناس، نقش خانواده در رشد اخلاقی و بلوغ اجتماعی نوجوان بسیار مهم است. رشد یکسری مهارت‌ها به نوجوان کمک می‌کند ورودش به جامعه کم آسیب‌تر و پرثمرتر باشد.
نوجوانی در واقع پلی بین کودکی و جوانی است. عبور از جاده‌های پر پیچ وخم زندگی به آسانی ممکن نیست. در این میان دوره نوجوانی از سخت‌ترین گذرگاه‌های مسیر زندگی به شمار می‌آید. این دوره آکنده از رفتارهای پر شور، هیجان‌های طوفان‌وار و تشنج‌های گاه خشن است. در این سن نوجوان تولدی دیگر در عرصه‌های جسمی و اجتماعی را تجربه می‌کند. کارشناسان و روانشناسان از این دوره به عناوین مختلفی چون دوره بحران، دوران طوفان و فشار و تولد جدید نام می‌برند.
به گزارش ایسنا، مفهوم نوجوان، در واقع مفهومی نسبتا مدرن است که از اواسط قرن بیستم شروع شد. تاریخ روز جهانی نوجوان در کل دنیا ۱۶ ژانویه است. در ایران هم تاریخ روز ملی نوجوان، ۸ آبان ماه، روز شهادت حسین فهمیده است. او نوجوان ۱۳ ساله‌ای بود که در دوران دفاع مقدس به شهادت رسید. به همین علت این روز به عنوان روز نوجوان نام گذاری شد. روز ملی نوجوان، روزی است که نوجوانان بدانند که چقدر مهم و ارزشمند هستند و از سوی دیگر به جامعه فرصتی برای درک بهتر آن‌ها داده شود.
از این رو برای شناخت و اهمیت دوران نوجوانی و آگاهی والدین در نحوه برخورد با فرزندان شان در این دوران، با دکتر محمد باقر حاجی سلطانی مدرس دانشگاه و روانشناس علوم رفتاری و تربیتی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
با توجه به حساسیت سن نوجوانی والدین باید نسبت به آن‌ها، چه رفتارهایی داشته و از چه رفتارهایی خودداری کنند؟
شنونده باشید تا نصحیت کننده. با او دوست و مهربان باشید. اجازه دهید به شما اعتماد کرده و مشکلات‌اش را به شما بگویدنشان دهید که او را دوست دارید. دوره نوجوانی دوره‌ای است که احساس دوست داشتن در نوجوان نسبت به خودشان کمتر می‌شود. او را تحقیر و مقایسه نکنید . او را همان‌گونه که هست، بپذیرید. از او به تناسب استعدادها و توانایی‌هایش انتظار داشته باشید. او را تحقیر و با همسالانش مقایسه نکنید. به او مسئولیت واگذار کنید. همیشه به او وظایفی را محول کنید هر چند که این وظایف ساده و آسان باشند.
اجازه دهید عواقب کار خوب یا بدش، به عهده خودش باشد. محیط خانه را امن و آرام کنید. محیط پر تنش و مملو از دعوای خانوادگی نوجوان را از خانه و والدین دور می‌کند. به او اعتماد کرده و به خلوت او احترام بگذارید. نوجوان گاهی دوست دارد، تنها باشد، موسیقی گوش دهد، شعر و کتاب بخواند. اجازه دهید یک حریم خصوصی(با نظارت درست والدین) داشته باشد.
صحبت‌هایش را گوش کرده و به حل مشکلاتش کمک کنید. شنوده باشید تا نصحیت کننده. با او دوست و مهربان باشید. اجازه دهید به شما اعتماد کرده و مشکلات‌اش را به شما بگوید. از او تشکر کرده و تشویق‌اش کنید. همیشه در قبال حرکت و کار خوب نوجوان از او تشکر کرده و تحسین‌اش کنید. اگر کار خطایی انجام داد فقط خطای او را گوشزد کرده و به هیچ عنوان او را سرزنش، نکوهش و تنبیه نکنید. از تنبیه و مقابله به مثل با نوجوان بپرهیزید. در این دوران اوج هیجان‌های بلوغ و هورمونی در نوجوان شکل گرفته و دوران هویت او محسوب می‌شود. خشم و گوشه‌گیری گاهی در مقایس کم بسیار طبیعی می‌باشد. در کنارش باشید، او را در آغوش گرفته و از تنبیه کردن‌اش بپرهیزید.
الگوی خوبی برای او باشید و روحیه معنوی را در او زنده نگاه دارید . والدین الگوی بسیار خوبی برای نوجوانان هستند. نوجوان در این دوره قبل از معلم، دوستان و اجتماع از والدین خود سرمشق می‌گیرد. حفظ احترام و رعایت اصول اخلاقی در منزل به رشد فکری و اخلاقی نوجوان بسیار کمک خواهد کرد. قوانین و انتظارات خود را برای او بازگو کنید. واضح و روشن با او گفتگو کنید و خواسته‌های خود را راجع به اینترنت موبایل و نحوه استفاده آن‌ها با او در میان بگذارید. رابطه نوجوان با دوستان و هم کلاسی‌های خود و شرکت در مراسم‌ها را به صراحت بیان نمایید.
حمایت خانواده از نوجوان برای محیا کردن‌اش برای ورود به جامعه باید چگونه باشد؟
نقش خانواده در رشد اخلاقی و بلوغ اجتماعی نوجوان بسیار مهم است. رشد یکسری مهارت‌ها به نوجوان کمک می‌کند که ورودش به جامعه کم آسیب‌تر و پر ثمرتر باشد.
گام نخست در رسیدن به این مفهوم اجتماعی و ضروری در زندگی، برقراری ارتباط مؤثر با افراد است، که از طریق یادگیری چگونگی برقراری ارتباط باز، صادقانه و محترمانه با دیگران شکل می‌گیرد. همچنین شنیدن فعال، که منظور از آن توسعه توانایی گوش‌دادن به دیگران و درک دیدگاه‌های آن‌ها است.
دومین جنبه، شناخت خود از طریق درک نقاط قوت و ضعف خود، علایق، ارزش‌ها و هدف‌هاست. همچنین توسعه استقلال با یادگیری چگونگی مدیریت مستقل زندگی روزمره و تصمیم‌گیری‌های شخصی است.
گام بعد مدیریت احساسات است که با تنظیم هیجانی یعنی یادگیری چگونگی کنترل و بیان احساسات به شیوه‌ای سالم و مؤثر ممکن است. همچنین مقابله با استرس که با توسعه روش‌های مقابله با استرس و فشارهای عاطفی صورت می‌گیرد.
این مورد با کار گروهی و همکاری محقق می‌شود که توانایی کار با دیگران و احترام به دیدگاه‌ها و نیازهای گروهی و همچنین توسعه روابط مثبت با برقراری و حفظ دوستی‌ها و روابط اجتماعی سالم، زیر مجموعه این بخش است.
از دیگر جنبه‌های بلوغ درک مسائل اجتماعی است. یعنی آگاهی اجتماعی با درک چگونگی تأثیر مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر خود و دیگران و نیز مسئولیت‌پذیری اجتماعی با توسعه حس مسئولیت و تعهد نسبت به بهبود جامعه.
رویارویی با چالش‌های خاص
مواجهه با فشارهای همسالان از چالش‌های این دوران است. یادگیری چگونگی مقابله با فشارهای همسالان، حفظ استانداردهای شخصی، مقابله با تغییرات بلوغ( یعنی درک و پذیرش تغییرات جسمی و هیجانی که در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد) و نیز توسعه استقلال و خودکفایی بلوغ اجتماعی به نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای تصمیم‌گیری مستقل و مدیریت زندگی شخصی خود را توسعه دهند.
بهبود روابط و مهارت‌های بین‌فردی، یعنی مهارت‌های ارتباطی و توانایی برقراری روابط مثبت و سالم که برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای ضروری هستند.
کنترل و تنظیم هیجانی با توانایی مدیریت احساسات و استرس که به سلامت روانی کمک کرده و رویارویی با چالش‌های زندگی را آسان‌تر می‌کند. همین‌طور شکل‌گیری هویت شخصی بلوغ اجتماعی به نوجوانان کمک می‌کند تا در مورد خودشان، ارزش‌ها، علایق و هدف‌های خود شناخت بیشتری پیدا کنند.
آمادگی برای چالش‌های بزرگسالی نیز با مهارت‌های اجتماعی و عاطفی که در دوران نوجوانی توسعه می‌یابند، برای موفقیت در محیط کار، تحصیلات بالاتر و زندگی بزرگسالی ضروری هستند.
مشارکت مدنی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز چالشی دیگر است که به واسطه بلوغ اجتماعی به نوجوانان کمک می‌کند تا در جامعه به عنوان شهروندان فعال و مسئول شرکت کنند.
