علت تشکیل رسوبات سفید روی گلدان گیاهان آپارتمانی چیست؟

علت تجمع نمک و کود در خاک گیاهان آپارتمانی چیست و آیا مضر است؟
آب به طور طبیعی حاوی مواد معدنی محلول است که نمک‌های محلول نیز نامیده می‌شوند. آبی که سرشار از نمک‌های کلسیم و منیزیم است، آب سخت نامیده می‌شود که مانع کف کردن صابون می‌شود. در مقابل، آبی که مواد معدنی کمی به صورت محلول دارد، آب نرم نامیده می‌شود.

هنگامی که آب حاوی نمک‌های محلول تبخیر می‌شود، مواد معدنی باقی می‌مانند و غلظت آنها افزایش می‌یابد. این پدیده را به شکل رسوبات آهکی سفید رنگ در کف کتری‌ها و سماورها مشاهده می‌کنیم. با به جوش آمدن آب، آهک رسوب می‌کند و به مرور زمان انباشته می‌شود.

با هر بار آبیاری گیاهان آپارتمانی، مواد معدنی بیشتری به محیط رشد (خاک گلدان) اضافه می‌شوند. وقتی آب تبخیر می‌شود، نمک‌های باقی‌مانده در محیط تجمع می‌یابند.

علاوه بر این، همه گیاهان برای رشد به غذا نیاز دارند و برای تأمین مواد مغذی به گیاهان کود داده می‌شود. کودها، چه به شکل گلوله‌های آهسته رهش و چه به صورت محلول در آب، حاوی نمک‌های محلول هستند که به مرور زمان در خاک گلدان جمع می‌شوند.

به تدریج که غلظت نمک‌ها در خاک گلدان افزایش می‌یابد، جذب آب برای گیاهان دشوارتر می‌شود. هنگامی که غلظت نمک‌ها در خاک گلدان به سطوح بسیار بالایی می‌رسد، آب از طریق فرآیند اسمز از ریشه خارج می‌شود، آب از طریق غشایی نیمه‌تراوا (آب از دیواره سلولی ریشه‌ها عبور می‌کند اما املاح اجازه عبور ندارند) از ناحیه‌ای با غلظت کم نمک (داخل ریشه) به ناحیه‌ای با غلظت زیاد نمک (خاک گلدان) حرکت می‌کند. این امر منجر به از دست رفتن آب گیاه از طریق ریشه و خشکی و پوسیدگی ریشه می‌شود.

وقتی نوک ریشه می‌میرد، گیاه توانایی جذب آب را از دست می‌دهد و فارغ از اینکه رطوبت محیط رشد چه قدر است، منجر به کمبود آب می‌شود. گیاهانی که به دلیل املاح بیش از حد خاک دچار مرگ ریشه می‌شوند، علائمی مشابه گیاهان غرقاب، از جمله برگ‌های خشک و قهوه‌ای رنگ، نشان می‌دهند و در این حالت ضعف، بیشتر در معرض حمله آفات و بیماری‌ها قرار می‌گیرند. اگر در این حالت به گیاه رسیدگی نشود، در نهایت ممکن است پژمرده شود و بمیرد.

اگر بیش از حد به گیاه کود داده شود، چه یک باره و چه در چند نوبت، می‌تواند به روشی که در بالا توضیح داده شد، باعث سوختگی ریشه شود. در این حالت، لبه برگ‌های گیاهان آپارتمانی قهوه‌ای رنگ می‌شود.

نحوه تشخیص تجمع بیش از حد نمک در گلدان
زمانی که آب محیط رشد تبخیر می‌شود، نمک‌های معدنی محلول موجود در آب باقی می‌مانند و اغلب در نزدیکی سطح خاک جمع می‌شوند و حلقه‌ای از رسوبات نمکی را تشکیل می‌دهند که به رنگ سفید یا زرد در سطح خاک ظاهر می‌شود.

در گلدان‌های سفالی بدون لعاب، تجمع نمک به شکل رسوبی سفید رنگ در سطح بیرونی گلدان‌ها نیز دیده می‌شود، زیرا خاک رس متخلخل است و به نمک‌ها اجازه عبور می‌دهد.

چگونه از تجمع نمک در گیاهان آپارتمانی جلوگیری کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از تجمع نمک‌های محلول و آسیب ریشه، آبیاری صحیح و خودداری از کوددهی بیش از حد است که به روش‌های گوناگونی قابل انجام است:

گیاهان را با آب سخت آبیاری نکنید زیرا سرشار از املاح معدنی است. با نرم کردن آب نمک‌های سدیم همچنان باقی می‌مانند و کمکی به این مشکل نمی‌شود. در صورت امکان از آب باران استفاده کنید، زیرا آب باران حاوی مواد معدنی محلول نیست. گزینه دیگر، آبیاری گیاهان با آب تصفیه شده است.

هنگام آبیاری گیاهان، آن قدری آبیاری کنید که آب از سوراخ‌های زهکشی ته گلدان خارج شود. این کار به شستشوی نمک‌های محلول اضافی از محیط رشد کمک می‌کند.

از آبیاری گیاهان از پایین یا استفاده از گلدان‌هایی با زهکشی نامناسب خودداری کنید. اگر گلدان داخل زیرگلدانی است، آب زیرگلدانی را خالی کنید. هرگز گلدان را داخل سینی پر از آب قرار ندهید، زیرا آب خروجی که حاوی نمک‌های محلول شسته‌شده است دوباره از طریق سوراخ‌های زهکشی یا دیواره‌های متخلخل گلدان‌های سفالی بدون لعاب در محیط رشد بازجذب می‌شود.

یکی از روش‌های پیشگیرانه این است که هر چند وقت یک بار، مقداری از نمک‌های محلول را از خاک گلدان خارج کنید. زیرگلدانی را برداشته و گلدان را درون سینک قرار دهید، تا زمانی که حدود ۱۰٪ حجم گلدان آب از سوراخ‌های زهکشی خارج شود، آبیاری را ادامه دهید.

به گیاهان آپارتمانی بیش از حد کود ندهید، از میزان مشخص‌شده روی بسته‌بندی پیروی کنید. کوددهی بیش از حد به همان اندازه کوددهی کم مضر است و برای گیاه مفید نیست.

فلس‌های نمک را از سطح خاک گلدان جمع کنید و بخشی از خاک گلدان را که حاوی رسوبات است، دور بریزید و خاک تازه به گلدان اضافه کنید.

خاک گلدان گیاهان آپارتمانی باید هر دو سال یک بار با خاک تازه و باکیفیت تعویض شود.

چگونه رسوبات نمکی گیاهان آپارتمانی را بشوییم؟
علاوه بر آبیاری صحیح و پرهیز از کوددهی زیاد، راه دیگر کاهش تجمع نمک در گلدان، شستشوی دوره‌ای خاک گلدان است. این کار را می‌توان با ریختن مقدار زیادی آب در گلدان انجام داد و اجازه داد تا آب کاملاً تخلیه و تمام نمک‌های محلول اضافی خارج شوند.

شستشوی خاک گلدان سالی یک بار آن هم در فصول گرم روش خوبی برای حفظ سلامت گیاه است، اما می‌توان این کار هر چند ماه یک بار هم انجام داد. در هوای گرم، گیاهان آب بیشتری از خاک می‌گیرند، بنابراین، محیط رشد به مدت طولانی غرقاب نمی‌ماند.

برای شستشوی نمک‌های محلول از خاک گلدان، مقدار آبی که درون گلدان ریخته می‌شود، باید دو برابر حجم گلدان باشد.

به عنوان مثال، یک گلدان پلاستیکی با اندازه استاندارد و قطر ۱۵ سانتی‌متر، گلدان ۱۵ سانتی‌متری نامیده می‌شود که حجم آن ۱٫۹ لیتر است و باید دو برابر این مقدار، یعنی حدود ۳٫۸ لیتر آب داخل محیط رشد (خاک گلدان) بریزیم. برای شستن نمک‌ها این مقدار آب نسبتاً کافی است، بهتر است آب را به آرامی بریزید تا جریان خروجی یکنواختی از ته گلدان داشته باشید.

اگر حلقه‌ای از رسوب نمک‌های معدنی در سطح خاک دیده می‌شود، قبل از شروع شستشو، ابتدا آن را جدا کنید. هنگام انجام این کار، بیشتر از ۶ میلی‌متر از خاک گلدان را خارج نکنید، زیرا ممکن است به ریشه‌های سطحی گیاه آسیب برسد. در صورت لزوم خاک گلدان تازه را جایگزین کنید تا ریشه‌ها در معرض هوا قرار نگیرند.

می‌توان خاک گلدان‌های خودآبیار را از طریق دریچه آبیاری در کف گلدان شست تا آب اضافی خارج‌شده در مخزن پایین گلدان باقی بماند.

اگر میزان نمک‌های محلول بسیار زیاد باشد و یا گلدان فاقد سوراخ‌های زهکشی باشد، باید خاک گلدان را با خاک تازه و باکیفیت جایگزین کرد.

گیاهان تا چه مقدار تجمع نمک را تحمل می‌کنند؟
به طور کلی، گیاهان آپارتمانی در غلظت نمک ۲۰۰ ppm و یا بیشتر آسیب می‌بینند، بسته به نوع، سن و نحوه رشد گیاه متفاوت خواهد بود.