رقابت ترکیه با ایران در توسعه سامانه های پدافندی بومی

“اسماعیل دمیر” رییس صنایع دفاعی ترکیه (SSB)، آزمایش سامانه پدافندی “سپر” را در ۳۰ دسامبر در توییتی ستود و آن را “هدیه سال نو برای ملت ما در حالی که با صنعت دفاعی خود وارد قرن ترکیه می شویم” خواند.

ترکیه و ایران در سال های گذشته روی توسعه سامانه های پدافند هوایی کار می کنند، در حالی که به نظر می رسد ایران در این زمینه جلوتر بوده و سامانه های پدافندی بومی ایران قادر است اهدافی را در شعاع عملیاتی بُرد بلند تر، مورد هدف قرار دهد.

نشریه آمریکایی “فوربس” در گزارشی با اشاره به توسعه سامانه های پدافندی بومی در ایران و ترکیه نوشت:

ترکیه سال ۲۰۲۲ را با آزمایش سامانه موشکی دفاع هوایی دوربرد ” سیپر” (سپر) ساخت داخل خود علیه هدفی در ۶۲ مایلی به پایان رساند. این آزمایش کمتر از دو ماه پس از آن انجام شد که ایران از نسخه با برد توسعه یافته باور-۳۷۳ ساخت داخل خود رونمایی کرده و اعلام کرد با موفقیت یک هدف را از فاصله ۱۸۶ مایلی منهدم کرده است.

“اسماعیل دمیر” رییس صنایع دفاعی ترکیه (SSB)، آزمایش سامانه پدافندی “سپر” را در ۳۰ دسامبر در توییتی ستود و آن را “هدیه سال نو برای ملت ما در حالی که با صنعت دفاعی خود وارد قرن ترکیه می شویم” خواند.

سپر طولانی ترین برد را در سری موشک های پدافند هوایی ترکیه در سال های اخیر دارد. از دیگر سامانه‌هایی که آنکارا برای این پدافند هوایی لایه‌ای ملی ساخته است، می‌توان به موشک‌های برد کوتاه و میان‌برد “حصار Aو حصار o” و سامانه برد بلند “حصارU ” اشاره کرد. همچنین سامانه‌های “سونگر” و “کورکوت “که برای درگیری با اهداف زیر پنج مایلی طراحی شده‌اند، می توانند یک دفاع کوتاه برد و در ارتفاع پایین مناسب برای محافظت از سربازان در میدان نبرد ارایه می‌کنند.

باور-۳۷۳ که در آگوست ۲۰۱۹ وارد خدمت شد، نقشی مشابه در پدافند هوایی ملی ایران ایفا می کند. در نوامبر ۲۰۲۲، رسانه های دولتی ایران گزارش دادند که نسخه ارتقا یافته آن ساخته و آزمایش شده است. در این آزمایش، رادار سیستم ظاهرا یک هدف را از فاصله ۲۸۰ مایلی شناسایی کرد، آن را از فاصله ۲۵۰ مایلی ردیابی کرد و با استفاده از موشک جدید صیاد-4B آن را در برد ۱۸۶ مایلی منهدم کرد. یکی از فرماندهان ارشد ایرانی حتی ادعا کرده است که این سامانه می تواند با هواپیماهای نسل پنجم مقابله کند.

همانطور که ترکیه سامانه سپر را برای هدف قرار دادن اهدافی در فاصله ۶۰ مایلی آزمایش کرده، ایران نیز دفاع هوایی لایه به لایه خود را در رزمایش نظامی ذوالفقار ۱۴۰۱ که در ۲۹ دسامبر آغاز کرد، به نمایش گذاشت.

به گزارش رسانه های ایران، سامانه مرصاد ساخت ایران در جریان این رزمایش یک پهپاد را که در ارتفاع ۲۵ هزار پایی در ۹۳ مایلی خارج از حریم هوایی ایران، ردیابی و سرنگون کرد.

مرصاد بر اساس سیستم آمریکایی  “هاوک” که ایران قبل از انقلاب ۱۹۷۹ به دست آورده بود، ساخته شده است. (اتفاقا، ایالات متحده و اسپانیا برای کمک به ارتش اوکراین در سرنگونی پهپادهای ساخت ایران که روسیه علیه آن استفاده می کند، موشک های هاوک را به اوکراین می رسانند.)

ایران همچنین در این رزمایش از پدافند هوایی کوتاه برد و ارتفاع کم خود “مجید” – که تقریبا هم رده کورکوت و سونگور ترکیه است – و سامانه های برد بلند” ۱۵ خرداد” و “تلاش” استفاده کرد.

ایران و ترکیه علاوه بر تاکید مکرر بر توسعه موفقیت‌آمیز دفاع هوایی لایه‌ای بومی، در موارد مختلف ادعا کرده‌اند که سامانه‌های سپر  و باور ۳۷۳ آن‌ها حتی می‌توانند با اس-۴۰۰ روسیه رقابت کنند.

مطبوعات ترکیه همواره سامانه سپر را به عنوان رقیب اس-۴۰۰ توصیف می کنند. به همین ترتیب، زمانی که ایران در سال ۲۰۱۹ از باور-۳۷۳ رونمایی کرد، ادعا کرد که این سامانه از اس-۳۰۰ قدرتمندتر و با اس-۴۰۰ همخوانی دارد. ایران یک نوع پیشرفته از اس-۳۰۰ را که در سال ۲۰۱۶ دریافت کرد، استفاده می کند. ترکیه در سال ۲۰۱۹ اس-۴۰۰ را خریداری کرد.

آنکارا و تهران در نهایت قصد دارند انواع سیستم های تولید داخلی خود را صادر کنند.

بنا بر گزارش ها، ایران در اوایل جنگ در اوکراین یکی از سامانه های باور-۳۷۳ خود را به روسیه عرضه کرده است. گزارش‌های مختلف حاکی از آن است که ایران حداقل تلاش کرده است تا برخی از سامانه های پدافند هوایی پیشرفته خود را در اختیار سوریه قرار دهد، اگرچه اسراییل به احتمال زیاد از هرگونه تلاش برای استقرار پدافند هوایی ایران در خاک سوریه جلوگیری خواهد کرد.

ایران به شدت تحریم شده است و (ادعای) حمایت نظامی آن از حمله روسیه به اوکراین و اعتراضات داخلی اخیر، این کشور را بیش از پیش منزوی کرده است. در نتیجه، هر مشتری صادراتی که ایران برای دفاع هوایی داخلی خود به دست آورد، احتمالا کشورهایی همرده و منزوی خواهند بود.

از سوی دیگر، ترکیه می تواند بازار گسترده تری را برای سیستم های داخلی خود در سال های آینده به دست آورد. در ماه نوامبر گذشته، ترکیه قراردادی با اندونزی برای تامین موشک‌های بالستیک کوتاه برد “خان” (نسخه صادراتی بورا-۱ ترکیه که در سال ۲۰۱۷ رونمایی شد) و یک سیستم دفاع هوایی لایه‌ای نامشخص – احتمالا انواع صادراتی سفارشی حصار و سپر را امضا کرده است.