«مادر پهپادها» به میدان می آید!

ناو پهپادبر غول‌پیکر جیو تیان SS-UAV، که با عنوان «مادر پهپادها» شناخته می‌شود، یکی از پیشرفته‌ترین پروژه‌های چین در حوزه سامانه‌های بدون سرنشین است. این پهپاد با توانایی حمل و پرتاب انبوه پهپادهای کوچک‌تر، پتانسیل تحول دکترین‌های نبرد هوایی را دارد. با این حال، تردیدهایی درباره قابلیت عملیاتی و بقاپذیری آن در محیط‌های پرچالش وجود دارد.

به گزارش فرارو، جیو تیان با ظرفیت حمل تا ۱۰۰ پهپاد، برد ۷,۰۰۰ کیلومتر، سقف پرواز ۱۵ کیلومتر     و طراحی ماژولار برای مأموریت‌های نظامی و غیرنظامی توسعه یافته است. این پروژه با بهره‌گیری از هوش ازدحامی مبتنی بر هوش مصنوعی، توان فرافکنی قدرت چین را افزایش داده و قابلیت‌های ضد دسترسی/منع منطقه‌ای (A2/AD) را تقویت می‌کند. با این حال، کارشناسان درباره آسیب‌پذیری و جنبه‌های تبلیغاتی آن ابراز نگرانی کرده‌اند.

پیدایش و توسعه جیو تیان

توسعه جیو تیان نتیجه همکاری نهادهای دولتی و خصوصی چین، از جمله شرکت دولتی صنایع هوانوردی چین (AVIC)، فناوری تجهیزات بدون سرنشین شانشی   و ارتباطات هایگه گوانگژو است. این پروژه با سرمایه‌گذاری بیش از ۳ میلیارد یوان (۴۲۰ میلیون دلار) و جدول زمانی سریع (آغاز در اواخر ۲۰۲۳ و تکمیل چهارمین نمونه اولیه تا آوریل ۲۰۲۵) پیش می‌رود. رونمایی عمومی در نمایشگاه هوایی جوهای نوامبر ۲۰۲۴ انجام شد و اولین پرواز آزمایشی برای ژوئن ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است.

این جدول زمانی سریع و اتکا به زنجیره تأمین داخلی، اولویت راهبردی بالای چین برای خودکفایی فناورانه را نشان می‌دهد. مدل همکاری ترکیبی، نوآوری را تسریع کرده و به ادغام فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی در سامانه‌های نظامی کمک کرده است.

مشخصات فنی و فناوری‌های پیشرفته

جیو تیان با طول بال ۲۵ متر، حداکثر وزن برخاست ۱۶ تن   و ظرفیت محموله ۶ تن طراحی شده است. این پهپاد با برد ۷,۰۰۰ کیلومتر، سقف پرواز ۱۵ کیلومتر، و مداومت پروازی تا ۳۶ ساعت، از موتور توربوفن استفاده می‌کند. ادعاهایی درباره پیشرانش هیدروژنی مطرح شده، اما هنوز تأیید نشده است.

فناوری‌های کلیدی شامل ارتباطات با رمزنگاری کوانتومی برای ایمن‌سازی پیوندهای فرماندهی و کنترل  و طراحی پنهان‌کار مبتنی بر ابرمواد است. با این حال، کارشناسان به دلیل اندازه بزرگ آن، قابلیت پنهان‌کاری را زیر سؤال برده‌اند. همچنین، استفاده از دوقلوهای دیجیتال برای شبیه‌سازی و آزمایش، توسعه را تسریع کرده است.

قابلیت‌های پرتاب هوش ازدحامی

محور اصلی جیو تیان، ماژول «کندوی ایزومریسم» است که امکان پرتاب صدها پهپاد کوچک را فراهم می‌کند. این پهپادها شامل انواع انتحاری، نظارتی   و جنگ الکترونیک هستند و با هوش ازدحامی مبتنی بر هوش مصنوعی هماهنگ می‌شوند. این فناوری به پهپادها اجازه می‌دهد به تهدیدات پاسخ دهند، موانع را دور بزنند   و اطلاعات را به اشتراک بگذارند.

فقدان سامانه بازیابی نشان می‌دهد که این پهپادها یکبار مصرف هستند، برخلاف برنامه «گرملینز» دارپا که بر بازیابی تمرکز داشت. کارشناسان هشدار داده‌اند که پهپادهای کوچک‌تر ممکن است برد کوتاه، محموله سبک   و آسیب‌پذیری در برابر اقدامات متقابل الکترونیکی داشته باشند.

جدول ۲: نمای کلی مقایسه‌ای از مفاهیم منتخب ناو پهپادبر هوابرد/پهپادهای بزرگ

این جدول نشان می‌دهد که جیو تیان با ظرفیت پهپادی و نقش چندمنظوره، از پهپادهای آمریکایی متمایز است، اما رویکرد یکبار مصرف آن با برنامه‌های غربی تفاوت دارد.

کاربردهای نظامی و غیرنظامی

جیو تیان علاوه بر پرتاب پهپاد، مجهز به هشت نقطه سخت خارجی برای حمل موشک‌های هوا به هوا، کروز، ضد کشتی   و بمب‌های هدایت‌شونده است. طراحی ماژولار آن امکان پیکربندی مجدد سریع (در کمتر از دو ساعت) برای مأموریت‌های نظامی (مانند نظارت، جنگ الکترونیک) و غیرنظامی (مانند امدادرسانی در بلایا، پایش محیط زیست) را فراهم می‌کند.

از نظر نظامی، این پهپاد می‌تواند فرافکنی قدرت چین را در مناطقی مانند تنگه تایوان و دریای چین جنوبی افزایش دهد و با هوش ازدحامی، پدافندهای هوایی را اشباع کند. استقرار احتمالی از ناوهای آبی-خاکی Type 076، دسترسی عملیاتی فراساحلی را تقویت می‌کند.

تحلیل انتقادی: چالش‌ها و تردیدها

اندازه بزرگ جیو تیان (طول بال ۲۵ متر، وزن ۱۶ تن) آن را به هدفی آسیب‌پذیر در برابر پدافندهای هوایی مدرن مانند تاد و پاتریوت تبدیل کرده و برخی کارشناسان آن را «بیلبورد پرنده» نامیده‌اند. ادعاهای پنهان‌کاری به دلیل ابعاد آن زیر سؤال است و ممکن است برای عملیات در محیط‌های پرچالش به پشتیبانی گسترده نیاز داشته باشد.

همچنین، برخی معتقدند نمایش قابلیت‌های جیو تیان بخشی از تبلیغات چین برای بازدارندگی است. السا کانیا از مرکز امنیت آمریکای نوین می‌گوید: «نمایش سامانه‌های تسلیحاتی پیشرفته چین می‌تواند هیاهو ایجاد کند، حتی اگر قابلیت‌ها تأیید نشده باشند.» هوش ازدحامی نیز به‌عنوان فناوری «آزمایش‌نشده» توصیف شده که ممکن است در برابر جنگ الکترونیک آسیب‌پذیر باشد.

جدول ۳: خلاصه دیدگاه‌ها و نگرانی‌های کلیدی کارشناسان

این جدول، نگرانی‌های کارشناسان را در برابر ادعاهای چین قرار می‌دهد و نشان‌دهنده عدم قطعیت‌های موجود است.

مقایسه با سامانه‌های جهانی

در مقایسه با پهپادهای آمریکایی مانند MQ-9 Reaper و RQ-4 Global Hawk، جیو تیان قابلیت‌های چندمنظوره‌تری ارائه می‌دهد. Reaper بر حمله دقیق و Global Hawk بر نظارت تمرکز دارند، اما هیچ‌کدام ظرفیت پرتاب هوش ازدحامی ندارند. جیو تیان با ترکیب این نقش‌ها و افزودن نقش ناو پهپادبر، رویکردی نوین را دنبال می‌کند. برخلاف برنامه «گرملینز» دارپا که بر بازیابی تمرکز داشت، جیو تیان به پهپادهای یکبار مصرف وابسته است، که نشان‌دهنده استراتژی متفاوت چین برای اشباع پدافندها است.

آینده جنگ‌های هوایی

جیو تیان پتانسیل تحول‌آفرینی در پرتاب هوش ازدحامی و قابلیت‌های چندمنظوره را دارد، اما چالش‌های بقاپذیری و قابلیت اطمینان فناوری‌های آن، موفقیتش را زیر سؤال می‌برد. این پروژه، جاه‌طلبی چین در فناوری بدون سرنشین را نشان می‌دهد و رقابت جهانی را در سامانه‌های هوایی خودکار تسریع خواهد کرد. اظهارنظر سرهنگ اندرو کونیکی که «ازدحام‌ها خواب را از چشمانم می‌ربایند»، اهمیت راهبردی این فناوری را تأیید می‌کند.