کشف شهر پنهان ۱۴۰ هزار ساله در اعماق اقیانوس (+عکس)

کشف جمجمه «هومو ارکتوس» و هزاران فسیل جانوری در بستر زیرآبی سوندالند، شواهد بی‌سابقه‌ای از حضور انسان‌های نخستین در یک سرزمینِ اکنون‌غرق‌شده ارائه می‌دهد.

به گزارش فرارو به نقل از دیلی میل، دانشمندان در تنگه مادورا اندونزی، بقایای انسان اولیه‌ای را کشف کرده‌اند که نه‌تنها قدمتی بالغ بر ۱۴۰ هزار سال دارد، بلکه می‌تواند شناخت ما از سیر تکامل بشر را به‌کلی دگرگون کند. در یکی از کشفیات شگفت‌انگیز چند سال اخیر، گروهی از دانشمندان موفق به شناسایی بقایای جمجمه گونه‌ای از نیاکان انسان، موسوم به هومو ارکتوس، در بستر دریا شدند؛ منطقه‌ای در تنگه مادورا که میان جزایر جاوه و مادورا در اندونزی قرار دارد. این جمجمه که برای بیش از ۱۴۰ هزار سال در میان لایه‌هایی از شن و گل رس مدفون شده بود، اکنون به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شواهد فیزیکی از جهان گمشده‌ای به‌نام ساندالند معرفی شده است.

ساندالند نام منطقه‌ای است که در دوران ماقبل تاریخ، آسیای جنوب شرقی را به‌صورت یک دشت پهناور گرمسیری به یکدیگر متصل می‌کرد. بر پایه ارزیابی‌های علمی، این کشف می‌تواند نخستین مدرک مستقیم از حضور انسان‌های اولیه در این سرزمین اکنون زیر آب رفته باشد.

در کنار این بقایای انسانی، باستان‌شناسان بیش از ۶ هزار فسیل حیوانی از ۳۶ گونه مختلف ازجمله اژدهای کومودو، گاومیش، گوزن و فیل یافته‌اند. برخی از این فسیل‌ها نشانه‌هایی از بریدگی‌های عمدی دارند که بیانگر استفاده از ابزارهای شکار و راهبردهای پیشرفته توسط انسان‌های آن زمان است. این یافته‌ها نگاه نادری به زندگی انسان‌های اولیه و تعامل آن‌ها با محیط اطراف در دوران ماقبل تاریخ ارائه می‌دهد و به‌ویژه درک ما از تطبیق آن‌ها با تغییرات اقلیمی و زیستی در منطقه ساندالند را عمق می‌بخشد. نخستین شواهد از این کشف به سال ۲۰۱۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که کارگران استخراج ماسه دریایی در منطقه تنگه مادورا بقایایی فسیلی را کشف کردند.

اما تشخیص سن دقیق و گونه‌های این فسیل‌ها به‌تازگی و پس از انجام بررسی‌های دقیق علمی به انجام رسید که این مرحله را به نقطه عطفی در علم انسان‌شناسی تبدیل کرده است. هارولد برگویس، باستان‌شناس دانشگاه لیدن هلند و سرپرست این پژوهش، در اظهاراتی اعلام کرد: «این دوره زمانی با تنوع مورفولوژیک قابل‌توجه و جابجایی زیاد در میان جمعیت‌های انسانی اولیه همراه بوده است.» به گفته او، بررسی‌ها نشان می‌دهد که میان ۱۴ هزار تا ۷ هزار سال پیش، در پی ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، سطح دریاها بیش از ۱۲۰ متر افزایش یافته و سبب شد دشت‌های کم‌ارتفاع ساندالند به زیر آب فرو روند.

آغاز این کشف زمانی بود که حفاری‌های دریایی برای استخراج ماسه در تنگه مادورا به یافته‌هایی فسیلی انجامید. در محل یک پروژه بازسازی زمینی در نزدیکی سورابایا، کارگران به بیش از ۶ هزار فسیل مهره‌داران و دو قطعه از استخوان‌های جمجمه انسانی برخوردند. با درک اهمیت این کشف، گروه‌های علمی وارد عمل شده و با انجام بررسی‌های دقیق، همه نمونه‌ها را با دقت گردآوری، فهرست‌برداری و تحلیل کردند. در ادامه، پژوهشگران با تحلیل لایه‌های رسوبی اطراف محل کشف، به شبکه‌ای از دره‌های مدفون‌شده از رودخانه باستانی سولو رسیدند که زمانی از شرق به‌سوی دشت ساندای کنونی روان بوده‌اند. این رسوبات حکایت از یک زیست‌بوم رودخانه‌ای پویا در اواخر دوره پلیستوسن میانه دارند. گونه هومو ارکتوس، که از آن به‌عنوان نقطه عطفی در تکامل انسان یاد می‌شود، اولین انسانی‌ست که از نظر فیزیکی شباهت قابل‌توجهی با انسان امروزی داشته؛ ازجمله بدنی بلندتر، عضلانی‌تر، پاهایی بلندتر و دستانی کوتاه‌تر.

برای تعیین قدمت این بقایا، دانشمندان از روش لومینسانس تحریک‌شده نوری (OSL) بر روی دانه‌های کوارتز استفاده کردند تا زمان آخرین مواجهه رسوبات با نور خورشید را مشخص کنند. نتایج این آزمایشات نشان داد که این رسوبات و فسیل‌ها بین ۱۶۲ هزار تا ۱۱۹ هزار سال پیش، در اواخر دوره پلیستوسن میانه، در محل فعلی شکل گرفته‌اند. دو قطعه استخوانی کشف‌شده از جمجمه، که شامل بخش پیشانی و استخوان آهیانه بودند، با بقایای هومو ارکتوس یافت‌شده در منطقه سامبونگ‌ماچان جاوه مقایسه شدند.

شباهت‌های قابل‌توجه این استخوان‌ها، شناسایی آن‌ها به‌عنوان هومو ارکتوس را تأیید و حوزه پراکندگی این گونه را به منطقه غرق‌شده ساندالند گسترش داد. این منطقه اکنون به‌عنوان نخستین محل کشف بقایای انسانی در زیر آب در منطقه ساندالند به رسمیت شناخته شده است. در کنار جمجمه‌ها، گروه پژوهشی همچنین موفق به کشف فسیل‌هایی از جانوری منقرض‌شده از جنس استگودون شدند؛ پستانداری گیاه‌خوار و عظیم‌الجثه که شباهت‌هایی با فیل‌های امروزی دارد. این موجود قادر بود تا ۴ متر قد و بیش از ۱۰ تن وزن داشته باشد. ساختار دندان‌های آسی این جانور نیز نشان‌دهنده مرحله‌ای میانی از سیر تکامل فیل‌هاست؛ تعداد شیارهای دندانی آن‌ها بیشتر از فیل‌های نخستین اما کمتر از فیل‌های امروزی بوده است.

علاوه بر این، بقایای متنوعی از گونه‌های مختلف گوزن نیز کشف شد که شامل استخوان‌ها و دندان‌هایی از چندین نوع گوزن می‌شد. حضور این حیوانات، که معمولاً در جنگل‌های باز یا چمنزارهای دارای منابع آبی کافی زندگی می‌کنند، نشان‌دهنده زیست‌بومی سالم و متنوع در آن دوران است. گوزن‌ها نه‌تنها به‌عنوان شاخص‌های زیست‌محیطی اهمیت دارند، بلکه منبع غذایی حیاتی برای شکارچیان اولیه، از جمله انسان‌های نخستین، به‌شمار می‌رفتند. همچنین فسیل‌هایی از حیواناتی شبیه به آنتلوپ یا همان گاوهای کوهی نیز یافت شد که زیستگاه آن‌ها به‌طور معمول در فضاهای باز مانند ساواناهاست. حضور این جانوران شواهدی دیگر مبنی بر وجود دشت‌های وسیع و غیرجنگلی در ساندالند باستانی فراهم می‌آورد. مطالعه حاضر نخستین شواهد مستقیم از حضور نیاکان بشر در سرزمین‌های غرق‌شده ساندالند را ارائه می‌دهد و فرضیات پیشین درباره مرزهای جغرافیایی گونه هومو ارکتوس را به چالش می‌کشد. همچنین اهمیت منحصربه‌فرد چشم‌اندازهای زیر آب را در بررسی سیر تکامل و مهاجرت انسان در آسیای جنوب شرقی برجسته می‌سازد.

برگویس و همکارانش در این پروژه نشان دادند که تلفیق روش‌های زمین‌شناسی، باستان‌شناسی و محیط‌شناسی قادر است فصل‌های فراموش‌شده‌ای از تاریخ بشریت را که زیر آب پنهان مانده‌اند، به سطح آورَد. با توجه به افزایش سطح آب دریاها بین ۱۴ هزار تا ۷ هزار سال پیش، که باعث غرق شدن دشت‌های ساندالند شد، بسیاری از جوامع انسانی آن دوران مجبور به مهاجرت به ارتفاعات یا جزایر مرتفع شدند. فسیل‌های کشف‌شده در تنگه مادورا تنها یکی از قطعات پازلی بزرگ‌تر هستند که ابعاد آن قاره‌ها و هزاره‌ها را دربرمی‌گیرد. با پیشرفت فناوری اکتشافات زیرآبی، دانشمندان امیدوارند بقایای شهرها، مزارع و خاطرات فرورفته در این سرزمین‌های غرق‌شده را کشف کنند.