طرح جدید مسکن چند ایرانی را خانه‌دار می‌کند؟

با ساخت ۹۴ هزار واحد مسکونی کارگری، دولت اولین اقدام رسمی در سطحی بیش از ۵۰ هزار واحد را در تاریخ ایران اجرا می‌کند. اما باید دید این کلنگ زنی‌ها چقدر در حل مشکل کارگران مستاجر موثر واقع می‌شود

به گزارش فراروT این پروژه که با همکاری دو وزارتخانه تعاون و راه و شهرسازی آغاز شده، در ۷ استان کشور اجرا می‌شود و زمین مورد نیاز توسط وزارت راه و شهرسازی تأمین خواهد شد. فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر دستور رئیس‌جمهور برای توجه به دهک‌های پایین درآمدی، گفت: هم‌زمان با آغاز ساخت ۹۴ هزار واحد مسکن کارگری، تفاهم‌نامه‌ای با صاحبان صنایع و کارخانجات به‌عنوان مجریان ساخت واحدها امضا شد.

طرح مسکن کارگر در کدام استانها اجرا می‌شود؟
طبق اطلاعیه وزارت راه و شهرسازی، این پروژه در 7 استان اجرا می‌شود. برخی از رسانه‌ها به آغاز عملیات ساخت 52 هزار واحد در شهرهای اردکان، میبد، بافق، مروست و یزد با مشارکت چند شرکت بزرگ معدنی و صنعتی اشاره کرده‌اند.

همزمان کلنگ‌زنی 22 هزار واحد مسکن کارگری در استان کرمان به صورت نمادین و به نمایندگی از بخشی از ۹۴ هزار واحد ملی انجام شد و ۷۰۲ واحد مسکن کارگری در استان کرمانشاه نیز وارد فاز ساخت شد. ولی هنوز اطلاعی از 3 استان دیگر از مراجع رسمی منتشر نشده است.

طرح مسکن کارگری چند درصد از جمعیت کارگران را خانه دار می‌کند؟
همانطور که در منابع رسمی ذکر شد، 94 هزار واحد مسکونی در این طرح تحویل می‌شود. اگر میانگین «ابعاد خانوار کارگری» را ۳ تا 4 نفر در نظر بگیریم، این طرح می‌تواند 282 هزار الی 376 هزار نفر را خانه‌دار کند.

براساس آخرین آمار اعلامی از سوی رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران، از حدود ۲۵.۱ میلیون نفر شاغل در ایران، حدود ۱۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به‌طور مشخص «کارگر» هستند و از این تعداد حدود ۱۱ میلیون نفر از کارگران، بیمه اجباری دارند و در شرایط رسمی‌ هستند.

بنابراین این طرح در مرحله اول حدود 0.8 درصد از خانوار کارگران رسمی کشور را مستقیماً خانه‌دار می‌کند. اگرچه این رقم کمتر از 1 درصدی، چشم‌گیر نیست اما اولین اقدام رسمی دولتی در سطحی بیش از ۵۰ هزار واحد است. اقدامات مشابه در دولت‌های قبلی معمولاً کمتر از ۵۰ هزار واحد بود و بیشتر محدود به استان‌ها یا شهرک‌های صنعتی مشخص بود.
وقتی صنعتگران برای خانه‌دار کردن کارگران آستین بالا می‌زنند

مشارکت صنایع و کارخانجات به‌عنوان «مجریان ساخت» مزایای مهمی دارد. مهم‌ترین آن تأمین زمین است که سرعت اجرای پروژه را افزایش می‌دهد. انبوه‌سازی مسکن در نزدیکی کارخانه‌ها نه تنها هزینه ساخت را کاهش می‌دهد، بلکه با کاهش زمان و هزینه رفت‌وآمد کارگران، رفاه و بهره‌وری آن‌ها را ارتقا می‌بخشد و بار ترافیک ساعات آغاز و پایان کار در شهرهای بزرگ را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، کارفرماها می‌توانند با توافق‌های پرداخت از محل حقوق یا تضمین تسهیلات، فرآیند بازپرداخت را تسهیل کنند. این همکاری باعث می‌شود طرح مسکن کارگری سریع‌تر، اقتصادی‌تر و عملی‌تر اجرا شود.

تنوع «نوع خانه‌داری» در طرح مسکن کارگر یعنی چه؟
اعلامیه رسمی دولت حاکی از آن است که عرضه مسکن در این طرح تنوع خواهد داشت و بسته به بودجه متقاضی در قالب ملکی، سازمانی و استیجاری ارائه می‌شود.

در مسکن ملکی، واحد معمولاً با تسهیلات بانکی، اقساط بلندمدت یا تسهیلات دولتی و یا سهم پرداختی از سوی کارگر به مالکیت کارگر یا خانوار واگذار می‌شود.

در مسکن سازمانی، کارفرما یا نهاد صاحب‌کار (صنعت/کارخانه) واحد را در اختیار کارگر قرار می‌دهد؛ ممکن است مالکیت با کارفرما باقی بماند یا در قالب قراردادهای ویژه به کارگر واگذار شود.

در مسکن استیجاری، واحد به‌صورت اجاره و با نرخ‌های ترجیحی، تضمین‌ِ مدت و امتیازات دیگر (مثلاً ضمانت پرداخت توسط کارفرما، یا سقف تعرفهٔ اجاره پایین‌تر از بازار) در اختیار کارگر قرار می‌گیرد.

آیا مسکن کارگری با درآمد ماهیانه کارگران همخوانی دارد؟
دستمزد مصوب در سال 1404 برای یک کارگر بسته به وضعیت تاهل و سابقه کار بین حدود 14 الی 15.5 میلیون تومان در نظر گرفته شده، این نشان می‌دهد هزینه‌های واقعی زندگی و توان پرداخت کارگران معمولاً فشرده است و قدرت خرید پایین‌تر از نیازهای شهری گزارش می‌شود.

بنابراین تنها در صورتی که واگذاری واحدها به‌صورت ملکی همراه با تسهیلات ارزان‌قیمت، اقساط بلندمدت با بازپرداخت متناسب با حقوق، یا سازوکار «اجاره به‌شرط تملیک / مشارکت کارفرما» باشد، احتمالاً از نظر درآمد ماهیانه قابل تحمل و دست یافتنی خواهد بود.

موعد تحویل کلید واحدهای مسکن کارگری چه زمانی است؟
زمان تحویل واحدهای مسکن کارگری در برخی استان‌ها مشخص شده است. برای مثال، در استان کرمانشاه، پروژه ساخت ۷۰۲ واحد مسکن کارگری با دستور رئیس‌جمهور آغاز شده است. طبق اعلام مسئولان، این پروژه ظرف ۱۲ تا حداکثر ۱۸ ماه تکمیل و واحدها به کارگران تحویل خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود که این پروژه‌ها در مدت مشابه، یعنی حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه، تکمیل و به متقاضیان تحویل شوند.