چگونه عفونت می‌تواند به سکته قلبی منجر شود؟
با وجود پیشرفت‌های پزشکی در کنترل بیماری‌های قلبی، دانشمندان اکنون به سرنخ تازه‌ای دست یافته‌اند: پیوند میان عفونت‌های باکتریایی دهان و خطر حمله قلبی.
پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد که باکتری‌های دهانی می‌توانند نقش پنهانی در بروز حمله قلبی ایفا کنند.
به گزارش فرارو به نقل از مدیکال نیوز تودی، بیماری‌های قلبی همچنان یکی از اصلی‌ترین علل مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌روند. تازه‌ترین پژوهش‌ها نشان می‌دهد که شاید باکتری‌های موجود در دهان و حلق نقشی پنهان اما مؤثر در بروز سکته قلبی ایفا کنند؛ موضوعی که می‌تواند نگاه تازه‌ای به پیشگیری و درمان این بیماری‌ها بیفکند.
آمار جهانی نگران‌کننده
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۹.۸ میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست داده‌اند. نزدیک به ۸۵ درصد این مرگ‌ها ناشی از سکته مغزی و حمله قلبی بوده است. حمله قلبی یا «انفارکتوس میوکارد» زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قلب مسدود شود و بافت قلب نتواند به اکسیژن کافی دست یابد.
انسداد عروق کرونر می‌تواند بر اثر لخته شدن خون، اسپاسم عروق یا تجمع پلاک‌های چربی ایجاد شود. این فرآیند در نهایت به بیماری عروق کرونر می‌انجامد.
پیوند عفونت و بیماری قلبی
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که ورود برخی باکتری‌ها به جریان خون می‌تواند به‌عنوان یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی عمل کند. همچنین، شواهدی وجود دارد که عفونت‌های باکتریایی خطر تجمع پلاک در دیواره عروق را افزایش می‌دهند.
پکا کارهونن، استاد پزشکی و فناوری سلامت در دانشگاه تمپره فنلاند، تأکید کرده است: «سال‌ها این احتمال مطرح بود که عوامل عفونی می‌توانند در التهاب مزمن پلاک‌های کرونری نقش داشته باشند. اما به دلیل شکست کارآزمایی‌های بزرگ درمان با آنتی‌بیوتیک، این نظریه حدود ۲۰ سال کنار گذاشته شد. اکنون با پیشرفت روش‌های میکروبیولوژی مولکولی که امکان شناسایی دی ان ای باکتری‌ها حتی در مقادیر بسیار اندک را فراهم می‌کنند، توجه به این موضوع دوباره احیا شده است.»
یافته‌های پژوهش تازه
کارهونن، نویسنده اصلی مقاله‌ای است که به‌تازگی در نشریه «انجمن قلب آمریکا» منتشر شده است. این مطالعه نشان داده که باکتری‌هایی که معمولاً در دهان و حلق یافت می‌شوند، می‌توانند محرکی برای حمله قلبی باشند. در این تحقیق، پژوهشگران نمونه‌های پلاک کرونری ۱۲۱ فردی را که بر اثر مرگ ناگهانی قلبی فوت کرده بودند و ۹۶ بیمار دیگر که تحت عمل جراحی پاک‌سازی عروق (اندآرترکتومی) قرار گرفته بودند، بررسی کردند.
نتایج نشان داد گروهی از باکتری‌های استرپتوکوک موسوم به ویریدانس، که عموماً در دهان، بزاق و پلاک‌های دندانی حضور دارند، بیشترین فراوانی را در پلاک‌های کرونری داشتند. کارهونن توضیح می‌دهد: «این باکتری‌ها از نخستین ساکنان بیوفیلم دندانی یا همان پلاک هستند. این نکته نشان می‌دهد که احتمالاً استرپتوکوک‌ها تنها نیستند و بیوفیلمی متشکل از چندین باکتری در کار است. در واقع ما نتایج منتشرنشده‌ای داریم که این فرضیه را تأیید می‌کند.»
به گفته او، در شرایط عادی باکتری‌ها درون پوشش ژله‌ای بیوفیلم بی‌خطر باقی می‌مانند. اما زمانی که بیوفیلم به دلایلی فعال می‌شود، نسل جدیدی از باکتری‌ها آزاد می‌گردند و با نفوذ به پلاک‌های آترواسکلروتیک موجب التهاب می‌شوند؛ التهابی که می‌تواند به پارگی پلاک و در نهایت تشکیل لخته منجر شود.
پژوهشگران همچنین احتمال دخالت کلسیم‌دار شدن بیوفیلم، فرآیندی که روی سطح دندان‌ها رخ می‌دهد، را در رسوب کلسیم در عروق کرونر بررسی کرده‌اند. افزون بر این، آنان به امکان طراحی واکسنی علیه تشکیل بیوفیلم و لخته‌های باکتریایی نیز اشاره کرده‌اند.
دیدگاه متخصصان قلب
سرگیو دارابانت، متخصص قلب در مؤسسه قلب و عروق میامی در آمریکا، درباره این مطالعه می‌گوید: «ما مدت‌هاست می‌دانیم التهاب نقش کلیدی در شکل‌گیری پلاک‌های کلسترولی و پارگی آن‌ها دارد که در نهایت به حمله قلبی منجر می‌شود. این پژوهش بخش دیگری از پازل را روشن می‌کند و نشان می‌دهد باکتری‌های دهان نیز می‌توانند در پس این التهاب پنهان باشند.»
او اضافه می‌کند: «با وجود پیشرفت‌های بزرگ در درمان و پیشگیری از بیماری‌های قلبی–عروقی، هنوز ابزارهای ما محدود است. شناسایی محرک‌های متغیر و قابل کنترل، مانند عفونت‌های تنفسی یا باکتریمی گذرا، می‌تواند راه را برای درمان‌های هدفمند جدید باز کند.»
یو-مینگ نی، متخصص قلب و کلسترول در کالیفرنیا نیز می‌گوید: «باکتری استرپ ویریدانس یکی از شایع‌ترین باکتری‌های دهانی است و دخالت احتمالی آن در آترواسکلروز موضوعی جالب توجه است. با این حال، باید محتاط بود؛ زیرا این نوع مطالعات معمولاً پس از وقوع رویداد انجام می‌شوند و اطلاعات دقیقی از توالی رخدادها در اختیار نمی‌گذارند. بنابراین، نمی‌توان تنها بر اساس حضور این باکتری‌ها نتیجه گرفت که علت اصلی پارگی پلاک هستند. اما یافته‌ها قطعاً اهمیت التهاب در بیماری‌های قلبی را تقویت می‌کنند.»
آیا باید نگران این باکتری‌ها بود؟
نام «عفونت باکتریایی» ممکن است بسیاری را نگران کند. اما پزشکان تأکید دارند که استرپ ویریدانس در حالت عادی بی‌خطر است و حتی به حفظ تعادل طبیعی بدن کمک می‌کند.
برت سیلاو، رئیس بخش قلب در مرکز پزشکی دانشگاهی نیوجرسی، توضیح می‌دهد: «این باکتری‌ها به‌طور طبیعی در بدن حضور دارند، به‌ویژه در دهان، دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش. مشکل زمانی آغاز می‌شود که به بخش‌های دیگری از بدن منتقل شوند. برای نمونه، می‌توانند موجب عفونت دریچه‌های قلب یا اندوکاردیت شوند. بنابراین، وجودشان طبیعی است اما جابه‌جایی و نفوذ آنهاست که خطر ایجاد می‌کند.»
راهکارهای پیشگیری
اد وارد لیو، رئیس بخش بیماری‌های عفونی در همان مرکز پزشکی، می‌گوید: «واکسن خاصی علیه استرپ ویریدانس وجود ندارد. واکسن‌های پنوموکوک مانند پنوماوکس یا پروونار نیز در برابر این گونه مؤثر نیستند.» او توصیه می‌کند عفونت‌های فعال، از جمله عفونت‌های دندانی، به موقع درمان شوند تا خطر ورود باکتری به جریان خون کاهش یابد.
سیلاو نیز بر اهمیت بهداشت دهان تأکید کرده و می‌گوید: «رابطه دهان و سلامت عمومی بدن بارها در پژوهش‌ها ثابت شده است. دهان علاوه بر نقش عملکردی و زیبایی‌شناختی، یک اکوسیستم زنده است که سلامت آن می‌تواند به‌طور مستقیم بر سیستم قلبی–عروقی اثر بگذارد.»
از سوی دیگر، دارابانت یادآور می‌شود که تزریق واکسن‌های آنفلوانزا، کووید-۱۹ و پنوموکوک طبق دستورالعمل‌های بهداشتی نیز می‌تواند خطر عفونت‌های شدید را کاهش دهد.
این پژوهش تازه دریچه‌ای نو به درک پیچیدگی‌های بیماری‌های قلبی گشوده است. اگرچه استرپ ویریدانس و سایر باکتری‌های دهانی به طور طبیعی در بدن حضور دارند، اما شواهد نشان می‌دهد که در شرایط خاص می‌توانند به محرکی خطرناک برای حملات قلبی بدل شوند. توجه به بهداشت دهان، درمان به‌موقع عفونت‌ها و پیگیری واکسیناسیون‌های ضروری می‌تواند بخشی از راهبرد پیشگیری از این خطرات باشد.
