«طاعون نخست‌زادگان» چیست و چرا وزیر جنگ اسرائیل به آن اشاره کرد؟

یسرائیل کاتس، وزیر جنگ اسرائیل، گفته «به‌زودی عملیات طاعون نخست‌زادگان را در یمن اجرا می‌کنیم». طاعون نخست‌زادگان دهمین و مرگبارترین بلایی بود که خداوند برای نجات بنی اسرائیل بر سر مصر آورد. طبق روایت تورات، طاعون نخست‌زادگان باعث مرگ همه فرزندان اول خانواده‌های مصری‌ (قبطی) شد. به نظر می‌رسد که وزیر جنگ اسرائیل با استفاده از این استعاره مذهبی از انجام یک عملیات نظامی و جدید علیه یمن پرده برداشته است.

طاعون نخست‌زادگان چیست؟
به گزارش روزیاتو، هر ساله غالباً یهودیان ارتدکس (راست کیش) جشنی موسوم به رستگاری نخست زاده الاغ را برگزار می‌کنند. برپایی این مراسم ریشه در تورات و سفر خروج دارد.

این سفر درباره خروج بنی اسرائیل از مصر توسط خداوند و تحت رهبری حضرت موسی (ع) است. فصول ابتدایی سفر خروج، به وضعیت اسفناک بنی اسرائیل در مصر در قالب برده می‌پردازد. گفتنی است که بنی اسرائیل نزدیک به ۴۳۰ سال به صورت برده در مصر زندگی می‌کردند.

براساس سفر خروج، ابتدا فرعون اجازه خروج بنی اسرائیل از مصر را نمی‌داده و به همین دلیل خداوند بر مصریان بلایایی نازل می‌کند تا فرعون و مصریان راضی به آزادی بنی اسرائیل و خروج آنان از مصر شوند. این بلایا عبارتند از:

تبدیل شدن آب‌های مصریان به خون
زیاد شدن قورباغه میان آنان
زیاد شدن پشه
زیاد شدن مگس
مرگ حیوانات مصریان بر اثر وبا
مبتلا شدن مصریان و چارپایان آنان به دُمَل
فرود آمدن تگرگ بر آنان و تلف شدن مقدار زیادی از حیوانات و مزارع
زیاد شدن ملخ

تاریک شدن مساکن مصریان تا سه روز
هلاک‌شدن نخست‌زادگان انسان ‌و حیوان همه مصریان حتی نخست‌زاده خود فرعون

آخرین و سخت‌ترین این بلاها مرگ همهٔ نخست‌زادگان مصری بود؛ از فرزند نخست فرعون گرفته تا فرزندان خانواده‌های عادی و حتی نخست‌زادگان دام‌ها.

اما هیچ آسیبی به نخست‌زادگان نر از بنی اسرائیل نمی‌رسد و حتی یک سگ هم عوعویی بر بنی اسرائیل نخواهد کرد. به روایت تورات خدای بنی اسرائیل می گوید: «آنگاه خواهی دانست که خدا میان قوم اسرائیل و قوم تو تفاوت قائل است.» (تورات، سفر خروج، فصل۱۱)

پس از این بلای آخر است که مصریان و خود فرعون از بنی اسرائیل می‌خواهند تا مصر را ترک کنند. در تورات سفر خروج فصل ۱۲ خداوند به موسی و هارون می‌فرماید: «از این پس باید این ماه (ماه خروج از مصر) برای شما اولین و مهم‌ترین ماه سال باشد. پس به تمام بنی اسرائیل بگویید هر سال در روز دهم همین ماه، هر خانواده‌ای از ایشان یک بره تهیه کند.» و در جایی دیگر ادامه می دهد: «عصر روز چهاردهم ماه، بره ها را قربانی کنند.» (سفر خروج، فصل ۱۲)

سپس در همان سفر خروج در فصل ۱۳ از وقف نخست‌زادگان صحبت می‌شود:

و خداوند به موسی فرمود: «تمام پسران ارشد بنی اسرائیل و نخست زاده نر حیوانات را وقف من کنید، چون به من تعلق دارند.»

خداوند به بنی اسرائیل گفت: «این روز را که روز رهایی شما از بردگی مصر است همیشه به یاد داشته باشید، چون خداوند با قدرت عظیم خود، شما را از آن رها ساخت.» (سفر خروج، فصل ۱۳)

بنابر اعتقاد برخی از مفسرین، وقف نخست‌زادگان نر در آئین یهود، نشانگر این اعتقاد است که «ما به کسی تعلق داریم که ما را نجات داده است.» در تورات سفر خروج فصل ۱۳ آمده است:

در ماه ابیب، به مناسبت این رویداد جشن بگیرید زمانی که خداوند، شما را به سرزمین کنعان که وعده آن را از پیش به اجداد شما داده بود بیاورد، به خاطر داشته باشید که پسران ارشد و همچنین نخست زاده‌های نر حیوانات شما از آن خداوند می‌باشند و باید آن‌ها را وقف خدا کنید. به‌جای نخست زاده الاغ، بره وقف کنید. ولی اگر نخواستید آن را با بره عوض آنید، باید گردن الاغ را بشکنید. اما برای پسران ارشد خود حتماً باید عوض دهید.

به عبارتی یعنی ما به کسی تعلق داریم که ما را نجات داده است و خداوند منجی است پس ما به او تعلق داریم. لذا مراسم موسوم به جشن رستگاری نخست زاده الاغ (The redemption of The first born donkey) که هرساله توسط برخی از یهودیان عمدتاً راست کیش و ارتدکس برگزار می‌گردد به این بخش از تورات و سفر خروج اشاره دارد.

گفتنی است که روزه نخست‌زاده یا روزه نخست‌زاده ذکور نیز یک روزه در دین یهود است که برای تقدیس بزرگترین فرزند پسر برپا می‌شود و یادمان نجات یافتن نخست‌زادگان بنی‌اسرائیل در طاعون سرزمین مصر است. این آئین که یک روز به طول می‌انجامد برای نخستین‌بار در تلمود آمده است.