۵ جنگنده شکست‌ناپذیر در تاریخ نبردهای هوایی (+عکس)

جنگنده شکست‌ناپذیر؛ آیا می‌دانید کدام هواپیماهای نظامی در تاریخ نبردهای هوایی هرگز شکست نخورده‌اند؟ در این مطلب با پنج جنگنده بی‌رقیب آشنا شوید که در آسمان هرگز شکست نخوردند.

به گزارش گجت نیوز، از زمان ظهور اولین جت‌های جنگنده در طول جنگ جهانی دوم، فناوری هوانوردی نظامی دستخوش تحولات عظیمی شده است. هر نسل جدید از این پرنده‌های آهنین، توانمندی‌ها و پیچیدگی‌های بیشتری به همراه آورده و بقا در نبردهای هوایی را به یک چالش نفس‌گیر تبدیل کرده است.

تاریخچه جت‌های جنگنده: از ظهور تا نسل ششم

اولین جت جنگنده مافوق صوت جهان

جت‌های جنگنده برای چندین دهه در صحنه نبردهای هوایی حضور داشته‌اند و اولین بار با مسرشمیت (Messerschmitt) ۲۶۲ در جنگ جهانی دوم به آسمان پرواز کردند. از پایان این جنگ، تقریباً همه کشورها به فناوری جت برای هواپیماهای جنگنده خود روی آوردند. تا سال ۲۰۲۵، پنج نسل از جت‌های جنگنده ظهور کرده‌اند و نسل ششم نیز در راه است که هر نسل مزایا و معایب خاص خود را دارد. پیشرفت‌های انجام شده بین نسل‌ها به راحتی قابل مشاهده است، با افزودن ویژگی‌هایی مانند پنهان‌کاری (stealth) و حمل مهمات داخلی.

هر نسل جدید، فناوری‌هایی را معرفی می‌کند که جت‌ها را سریع‌تر، ایمن‌تر و تواناتر در برابر هواپیماهای دشمن می‌سازد و ساقط کردن آن‌ها را دشوارتر می‌کند. تعداد زیادی از جت‌های جنگنده به دلیل آتش ضد هوایی از زمین از بین رفته‌اند، اما شرکت در یک نبرد هوایی (dogfight) در عصر مدرن بسیار متفاوت از آنچه در جنگ جهانی دوم یا حتی در عملیات طوفان صحرا (Operation Desert Storm) بود، است. فناوری در تمام زمینه‌ها بهبود یافته است، بنابراین جت‌های جنگنده نیز برای اطمینان از بقا به عنوان یک اولویت اصلی، پیشرفت کرده‌اند.

بیش از ده جت جنگنده پرکاربرد وجود داشته‌اند که هرگز ساقط نشده‌اند، از جمله اف-۳۵ لایتنینگ ۲ (F-35 Lightning II). البته، این یک جنگنده نسبتاً جدید است. برخی دیگر برای دهه‌ها پرواز کرده‌اند و هنوز تسلیم اقدام هواپیماهای دشمن نشده‌اند. پنج جت جنگنده معرفی شده در اینجا توسط ملت‌های مختلف پرواز و ساخته شده‌اند، و با وجود شرکت در عملیات‌های رزمی متعدد از زمان معرفی‌شان، هیچ یک قربانی موشک‌های هوا به هوا یا آتش توپخانه دشمن نشده‌اند.

۱. هریر دریایی بی‌ای‌ئی (BAE Systems Sea Harrier)

هریر ۲ (Harrier II) یک جت جنگنده نسبتاً قدیمی است که نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا آن را بازنشسته کرده است، اما به لطف استفاده از آن در فیلم «دروغ‌های حقیقی» (True Lies)، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ عامه پیدا کرد. این جت غیرمعمول است زیرا دارای قابلیت برخاست و فرود کوتاه و عمودی (S/VTOL) است، که امکان برخاستن بدون نیاز به سرعت گرفتن در باند فرود را فراهم می‌کند. این کار از طریق یک نازل رانش برداری (vector thrust nozzle) انجام می‌شود که رانش جت را به سمت زمین هدایت می‌کند. پس از برخاستن، می‌تواند از همین نازل‌ها برای حرکت به جلو استفاده کند. این ویژگی باعث شد هریرها به ترکیبی از یک جت جنگنده و یک هلیکوپتر تهاجمی تبدیل شوند.

بریتانیا از هریرها در جنگ فالکلند (Falkland War) استفاده کرد، جایی که آن‌ها عمدتاً حملات هوا به زمین را انجام می‌دادند. در طول این درگیری، ۲۸ فروند هریر مستقر شده توانستند ۲۳ هواپیمای آرژانتینی را ساقط کنند، بدون اینکه حتی یک فروند از خودشان را از دست بدهند. هریرها همچنین از این نظر غیرمعمول هستند که زیرصوت بوده و تنها می‌توانند به حداکثر سرعت ماخ ۰.۹ (حدود ۱۰۶۵ کیلومتر بر ساعت) برسند. در زمان توسعه آن، بیشتر جنگنده‌ها به دنبال سرعت و شکستن دیوار صوتی بودند که امری عادی محسوب می‌شد، اما هریر این رویه را کنار گذاشت.

هریرها بار دیگر در کارزار ناتو در سال ۱۹۹۹، عملیات نیروی متفقین (Operation Allied Force)، علیه جمهوری فدرال یوگسلاوی مورد استفاده قرار گرفتند. در نهایت، هریر از خدمت فعال در نیروی هوایی سلطنتی، سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده، نیروی دریایی اسپانیا، نیروی دریایی ایتالیا و نیروی دریایی هند بازنشسته شد. در طول خدمتش، هریر با بسیاری از هواپیماهای دشمن درگیر شد، اما حتی یک فروند نیز در نبردهای هوا به هوا ساقط نشد. با این حال، بسیاری از آن‌ها به دلیل حوادث، نقص‌های فنی و سایر اتفاقات در طول عمر عملیاتی خود از دست رفتند.

۲. ساب جاس ۳۹ گریپن (Saab JAS 39 Gripen)

شرکت دفاعی هوافضای سوئدی ساب (Saab AB)، ساب جاس ۳۹ گریپن را به عنوان یک هواپیمای صادراتی برای استفاده نیروهای هوایی مختلف توسعه داد. این جنگنده از دهه ۱۹۹۰ عملیاتی شده و در سال ۲۰۲۳ به عنوان یک گزینه صادراتی احتمالی برای اوکراین مطرح شد، که به دلیل جنگ جاری روسیه و اوکراین به شدت به تسلیحات پیشرفته نیاز دارد. مانند بیشتر جنگنده‌ها، گریپن نیز دستخوش ارتقاءها، تلاش‌های نوسازی و بازسازی‌های متعددی شده است و تا سال ۲۰۲۳، تقریباً ۳۰۰ فروند از آن به مشتریان مختلف در ناتو و جاهای دیگر تحویل داده شده است.

جت‌های بی‌رقیب مانند گریپن در هیچ کارزار طولانی‌مدتی شرکت نکرده و عملیات رزمی محدودی را تجربه کرده‌اند. این جنگنده در طول عملیات محافظ متحد (Operation United Protector) در لیبی پرواز کرد و به طور گسترده در تمرینات مختلف مورد استفاده قرار گرفت. تا تمرین ردفِلگ (Red Flag) سال ۲۰۰۶ بود که گریپن‌ها قابلیت‌های نبرد هوایی خود را اثبات کردند. در یکی از رویارویی‌ها، سه فروند گریپن سوئدی با پنج فروند اف-۱۵ نیروی هوایی سلطنتی هلند روبرو شدند که پس از سه دور، نتایج ۵-۰، ۵-۰ و ۵-۱ را به ثبت رساندند.

فروش گریپن به کشورهای آمریکای جنوبی، مانند برزیل، منجر به استفاده گسترده‌تر از آن، از جمله گشت‌زنی مرزی و مأموریت‌های مختلف در کلمبیا شده است. در حالی که گریپن به طور گسترده‌ای به عنوان یک جنگنده خط مقدم استفاده نشده است، درگیری‌های محدود آن با هواپیماهای دشمن و نیروهای زمینی هنوز به هیچ گونه تلفاتی منجر نشده و رکورد بدون تلفات خود را در نبردهای هوا به هوا حفظ کرده است. در یک تمرین نظری علیه چین، گریپن عملکرد فوق‌العاده‌ای از خود نشان داد و ۸۸ درصد از پیروزی‌های خود را فراتر از خط دید به دست آورد، که نشان می‌دهد در یک درگیری واقعی، این جنگنده بسیار ارزشمند خواهد بود.

۳. لاکهید مارتین/بوئینگ اف-۲۲ رپتور (Lockheed Martin/Boeing)

اف-۲۲ رپتور (F-22 Raptor) مخفی‌ترین هواپیمای جهان و اولین جنگنده نسل پنجم است. این هواپیما راه را برای بسیاری از فناوری‌های نوظهور لازم برای جت‌های نسل پنجم هموار کرد و بارها ثابت کرده که ارزش هزینه‌های سرسام‌آور ساخت آن را داشته است. اف-۲۲ رپتور یک هواپیمای رادارگریز (stealth) برای تمامی آب و هوا و مافوق صوت است که به عنوان بخشی از برنامه جنگنده تاکتیکی پیشرفته نیروی هوایی ایالات متحده توسعه یافت. این هواپیما در سال ۲۰۰۵ به عنوان یک جنگنده چندمنظوره بسیار پرکاربرد عملیاتی شد.

کمتر از ۲۰۰ فروند از آن تولید شد و هیچ یک صادر نشدند و احتمالاً نیز نخواهند شد، که اف-۲۲ را تنها دارایی نیروی هوایی باقی می‌گذارد. با وجود تعداد تولید پایین، نیروی هوایی زمان و پول قابل توجهی را در این برنامه سرمایه‌گذاری کرده است تا اطمینان حاصل شود که تا زمان معرفی جایگزین آن، اف-۴۷، که در دهه ۲۰۳۰ خواهد بود، عملیاتی باقی بماند.

در همین حال، هواپیماهای شکست‌ناپذیر F-22 مأموریت‌های مختلفی را انجام داده‌اند، از جمله یکی در سال ۲۰۲۳، که در آن اولین شکار هوایی خود را با ساقط کردن یک بالون نظارتی چینی که بر فراز ایالات متحده پرواز می‌کرد، به ثبت رساند. این اولین شکار ثبت شده برای یک اف-۲۲ بود، و از آن زمان به بعد، هیچ جنگنده دیگری را با وجود قابلیت‌های بی‌نظیر نبرد هوایی خود ساقط نکرده است. از نظر مأموریت‌ها، اف-۲۲ها در حمایت از عملیات عقاب شریف (Operation Noble Eagle)، عملیات اراده ذاتی (Operation Inherent Resolve) و سایرین پرواز کرده‌اند. در حالی که یک اف-۲۲ هنوز یک هواپیمای دشمن واقعی را که فقط معلق نباشد ساقط نکرده است، هرگز در نبرد نیز از دست نرفته است.

۴. میگ-۳۱ فاکس‌هاند (Mikoyan MiG-31 Foxhound)

میگ-۳۱ میکویان (Mikoyan MiG-31) اولین بار در سال ۱۹۸۲ در اتحاد جماهیر شوروی معرفی شد و همچنان برای نیروهای هوافضای روسیه (نیروی هوایی روسیه) پرواز می‌کند. این سریع‌ترین جت جنگنده تولید شده است که به حداکثر سرعت چشمگیر ماخ ۲.۸۳ (حدود ۳۵۰۰ کیلومتر بر ساعت) دست می‌یابد. روسیه قصد دارد میگ-۳۱ را حداقل تا دهه ۲۰۳۰ عملیاتی نگه دارد، به دلیل سابقه رزمی به همان اندازه چشمگیرش.

میگ-۳۱ به عنوان یک رهگیر طراحی شده بود، اما از زمان معرفی خود با هواپیماهای دشمن درگیر شده است. روسیه از میگ-۳۱ در حمایت از دولت سوریه در طول جنگ داخلی این کشور و در طول جنگ روسیه و اوکراین استفاده کرده است. در طول این درگیری‌ها، میگ-۳۱ اثربخشی خود را بدون اینکه حتی یک فروند توسط هواپیماهای دشمن ساقط شود، اثبات کرد. البته این بدان معنا نیست که این جنگنده، که بیش از ۴۰ سال عمر دارد، به دلیل حوادث یا اقدامات دشمن از دست نرفته است. درگیری در اوکراین اولین فرصت را برای غرب فراهم کرد تا میگ-۳۱ را در نبرد مشاهده کند، جایی که خود را به عنوان یک هواپیمای توانا اثبات کرده است.

با این حال، اوکراین برخی از آنها را از بین برده است، به ویژه در بمباران پایگاه هوایی ساواسلیِکا (Savasleika) در روسیه، اگرچه این هواپیماها در آن زمان در حال پرواز نبودند. یک فروند میگ-۳۱ به دلیل شلیک اشتباه موشک هوا به هوا از بین رفت. در ۲۶ آوریل ۲۰۱۷، در طول یک پرواز آموزشی، یک میگ-۳۱ به اشتباه یک موشک هوا به هوای آر-۳۳ (R-33) شلیک کرد و جنگنده همراه خود را از بین برد که مثالی از آتش خودی بود، اگرچه هر دو خلبان قبل از سقوط با موفقیت اجکت کردند.

۵. مک‌دانل داگلاس اف-۱۵ ایگل (McDonnell-Douglas F-15 Eagle)

از میان تمام جت‌های جنگنده که در نبردهای هوا به هوا ساقط نشده‌اند، مک‌دانل داگلاس اف-۱۵ ایگل (McDonnell-Douglas F-15 Eagle) و مدل‌های مختلف آن، چشمگیرترین رکورد را دارند. تا زمان نگارش این مطلب، هیچ اف-۱۵ی در نبردهای هوایی از دست نرفته است، اما آن‌ها توانسته‌اند ۱۰۴ هواپیمای دشمن را ساقط کنند. بخشی از دلیل موفقیت اف-۱۵، استفاده گسترده آن توسط ارتش‌های متعدد کشورها است. البته، این تنها تعداد زیاد نیست که اف-۱۵ را به هیولایی در آسمان تبدیل کرده است، بلکه این جنگنده فوق‌العاده چابک، سریع و قادر به نبرد هوایی حتی با هواپیماهای پیشرفته‌تر نیز هست.

جدیدترین نسخه، اف-۱۵ ای‌اکس (F-15EX)، بیش از ۱۳.۵ تن سلاح حمل می‌کند، از جمله تا ۱۲ موشک هوا به هوا. این میزان قدرت آتش برای یک جنگنده بسیار زیاد است. این یکی از دلایلی است که اوکراین آن‌ها را برای مبارزه خود با روسیه می‌خواست – اف-۱۵ها قابلیت اثبات شده‌ای برای نبرد هوایی و بقا دارند. اولین برترین جت جنگی، اف-۱۵، تقریباً ۵۰ سال پیش در سال ۱۹۷۶ برای نیروی هوایی ایالات متحده به پرواز درآمد، اما به لطف تمام تلاش‌های نوسازی، همچنان مانند همیشه توانمند است.

اف-۱۵ها در حمایت از عملیات‌های متعددی در طول جنگ سرد و پس از آن پرواز کرده‌اند، از جمله استفاده در جنگ لبنان، جنگ خلیج فارس، درگیری در جمهوری سابق یوگسلاوی و جنگ داخلی یمن. تا سال ۲۰۲۵، نیروی هوایی ایالات متحده تنها ۲۴۹ فروند اف-۱۵ عملیاتی را نگهداری می‌کند و بیشتر ناوگان خود را با اف-۲۲ها جایگزین کرده است. با این حال، ۱۷۳۹ فروند از آن تولید شده است که بسیاری از آن‌ها همچنان برای کشورهای ناتو و سایر متحدان پرواز می‌کنند.