تفاهم‌نامه KAAN با اندونزی؛ نقطه عطفی در راهبرد «بازگشت ترکیه به آسیا»

عصرترکیه – ادیندا خئارانی اپستین، کارشناس مؤسسه اطلاعات ژئوپولیتیک (GIS) و پژوهشگر میهمان در مؤسسه استراتژی بین‌المللی گُلد در واشنگتن، در تحلیلی برای خبرگزاری آناتولی به بررسی همکاری‌های دفاعی رو به گسترش ترکیه و اندونزی، پیامدهای استراتژیک پروژه KAAN و موقعیت این تحول در چارچوب راهبرد «بازگشت به آسیا» پرداخته است.

دیپلماسی هفتادوپنج ساله

ترکیه و اندونزی در سال ۲۰۲۵، هفتاد و پنجمین سالگرد روابط دیپلماتیک خود را جشن گرفتند. در جریان سفر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به اندونزی در فوریه گذشته، وی با رئیس‌جمهور پرا‌بُو سوبیانتو دیدار کرد و شورای عالی همکاری استراتژیک میان دو کشور برگزار شد. در این نشست، توافق‌نامه‌هایی در حوزه‌های انرژی، بهداشت، کشاورزی، آموزش، دفاع و ارتباطات به امضا رسید و تصمیم بر تسریع روند «توافق جامع شراکت» با هدف افزایش تجارت دوجانبه به ۱۰ میلیارد دلار اتخاذ شد.

خرید ۴۸ فروند KAAN توسط اندونزی

در ژوئن ۲۰۲۵، تفاهم‌نامه‌ای میان ترکیه و اندونزی به امضا رسید که بر اساس آن، جاکارتا تصمیم به خرید ۴۸ فروند جنگنده نسل پنجمی KAAN گرفت. این توافق در نمایشگاه دفاعی Indo Defense Expo & Forum در جاکارتا به امضا رسید و بخشی از استراتژی اندونزی برای تنوع‌بخشی به منابع تأمین تجهیزات دفاعی تلقی می‌شود. قرار است این جنگنده‌ها طی ۱۰ سال آینده توسط شرکت صنایع هوافضای ترکیه (TUSAŞ) تحویل داده شوند.

جنگنده KAAN که به فناوری‌های پیشرفته پنهان‌کاری مجهز است، به‌ویژه در مواجهه با تهدیدات هوایی منطقه هند-پاسیفیک از سوی بازیگران دارای فناوری نسل پنجم، توان دفاعی هوایی اندونزی را به‌طور چشمگیری ارتقا خواهد داد.

سابقه همکاری دفاعی

ترکیه و اندونزی در دهه‌های اخیر، پیشینه همکاری‌های دفاعی قابل توجهی داشته‌اند. تولید مشترک تانک متوسط Kaplan MT توسط شرکت FNSS ترکیه و شرکت دولتی PT Pindad اندونزی، نمونه‌ای موفق از این شراکت است.

تفاهم‌نامه جدید، نشانه‌ای روشن از اراده دو کشور برای ساختاردهی به همکاری‌های بلندمدت در حوزه دفاعی است. رجب طیب اردوغان نیز این توافق را یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ صنعت دفاعی ترکیه توصیف کرده است.

شراکت راهبردی و کاهش وابستگی به قدرت‌های بزرگ

این همکاری نه‌فقط بیانگر اعتماد اندونزی به ظرفیت‌های دفاعی ترکیه است، بلکه گواهی بر تقویت پیوندهای استراتژیک میان آنکارا و جاکارتا به‌شمار می‌رود. همکاری مشترک شرکت Baykar از ترکیه با شرکت PT. Republikorp اندونزی برای احداث کارخانه تولید پهپاد در اندونزی، شاهدی دیگر بر این نزدیکی است. روسای جمهور دو کشور نیز شخصاً در مراسم امضای این قرارداد در کاخ بوگور جاوه غربی حضور داشتند.

ترکیه، به‌عنوان دومین نیروی بزرگ نظامی ناتو و کشوری دارای صنعت دفاعی پیشرفته، جایگاه مهمی در عرصه بین‌المللی دارد. اندونزی نیز که اکنون تحت رهبری پرا‌بُو سوبیانتو، رئیس‌جمهور و وزیر دفاع سابق قرار دارد، تقویت توان نظامی خود را در اولویت قرار داده است. این رویکرد با راهبرد ترکیه برای تعمیق روابط با کشورهای آسیایی، به‌ویژه در قالب «بازگشت به آسیا»، همسو است.

همگرایی راهبردی در دنیای چندقطبی

جایگاه روزافزون ASEAN در تجارت جهانی و تلاش ترکیه برای متنوع‌سازی بازارهای صادراتی، بستر مناسبی برای همکاری‌های عمیق‌تر به‌ویژه در حوزه دفاعی فراهم کرده است. کشورهایی نظیر مالزی نیز به پروژه KAAN علاقه‌مند شده‌اند. اندونزی با تنوع‌بخشی به ناوگان هوایی خود و مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی جنگنده، در حال تبدیل شدن به یکی از قدرت‌های هوایی پیشرو در منطقه است. اما تحقق این هدف در گرو تدوین استراتژی سرمایه‌گذاری منسجم و سازگار با ظرفیت‌های اقتصادی داخلی است.

پیشبرد راهبرد بازگشت به آسیا در منطقه ASEAN، از منظر عملی و استراتژیک، گزینه‌ای منطقی برای آنکاراست. هماهنگی ساختار اقتصادی ASEAN با اهداف ژئوپولیتیکی ترکیه، زمینه‌ساز ایجاد روابط پایدار میان دو کشور خواهد شد. در جهانی چندقطبی که مرکز ثقل آن به سمت آسیا در حال جابه‌جایی است، سیاست خارجی ترکیه برای ایجاد اتحادهای نوین، در قالب همکاری با ASEAN جلوه‌گر شده است.

همزمان، کشورهای منطقه نیز به‌دنبال کاهش وابستگی ساختاری به قدرت‌هایی نظیر آمریکا و چین هستند. تقویت همکاری با کشورهای میانه‌قدرتی همچون ترکیه، می‌تواند انعطاف‌پذیری استراتژیک آنها را افزایش دهد. در چنین شرایطی، شراکت ترکیه و اندونزی، به‌عنوان الگویی نوظهور در تعاملات منطقه‌ای، می‌تواند دستاوردهای ملموس و پایداری را برای هر دو طرف رقم بزند.