چرا بعضی از پرنده‌ ها پرواز نمی‌کنند؟

پرندگان بیشتر با پرواز شناخته می‌شوند، اما همه آن‌ها قادر به پرواز نیستند. حدود ۶۰ گونه از پرندگان، یعنی کمتر از ۱٪ از تمام گونه‌های پرنده، قابلیت پرواز ندارند، از جمله شترمرغ‌ها، پنگوئن‌ها و کیوی‌ها. این پرندگان از اجداد پرنده‌ای تکامل یافته‌اند که توانایی پرواز داشتند، اما در طول زمان این توانایی را از دست دادند و به زندگی روی زمین یا در آب سازگار شدند. اما این پرندگان به چه دلیل پرواز را کنار گذاشتند؟

به گزارش فرادید، توانایی پرواز برای فرار از شکارچیان و پیمودن مسافت‌های طولانی برای یافتن غذا و شرایط زندگی مطلوب بسیار مفید است. با این حال، پرواز به انرژی زیادی نیاز دارد؛ پرندگان حدود ۷۵٪ بیش از پستانداران با اندازه مشابه انرژی مصرف می‌کنند.

ناتالی رایت، استادیار زیست‌شناسی می‌گوید: «اگر پرواز ضروری نباشد، پرندگان می‌توانند انرژی‌شان را برای زنده ماندن و تولیدمثل بهتر در جای دیگر سرمایه‌گذاری کنند.»

در مقاله‌ای که سال ۲۰۱۶ در مجله PNAS منتشر شد، رایت و همکارانش خاطرنشان کردند که پرندگانی که در جزایری با شکارچیان کم یا بدون شکارچی و رقابت کمتر برای غذا و زیستگاه زندگی می‌کنند، بیشتر به سمت ناتوانی در پرواز تکامل می‌یابند.

«وقتی پرندگان در جزیره‌ای بدون شکارچی و نیاز به مهاجرت یا سفرهای طولانی زندگی کنند، هزینه‌های پرواز بیش از مزایای آن می‌شود.»

تغییر به سمت ناتوانی در پرواز موجب تغییرات فیزیکی در پرندگان می‌شود. با گذشت زمان، عضلات پروازی سینه‌ی آن‌ها کوچک‌تر می‌شود. استخوان جناغ (استخوان سینه) با تیغه آن که محل اتصال عضلات پروازی است هم کوچک‌تر می‌شود. استخوان‌های بال مانند استخوان بازو، زند زیرین و استخوان مچی کوتاه‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند، در حالی که پاهای آن‌ها برای زندگی روی زمین بلندتر و قوی‌تر می‌شود.

برخی پرندگان، پرواز را با توانایی شناگری جایگزین کرده‌اند، برای نمونه، پنگوئن‌ها عضلات پروازی و تیغه جناغ سینه خود را حفظ کرده‌اند اما از آن‌ها برای شنا استفاده می‌کنند. پیتر رایان، استاد بازنشسته پرنده‌شناسی می‌گوید: «آن‌ها از بال‌های خود برای پرواز در زیر آب استفاده می‌کنند.»

در پرندگانی که مدت طولانی است پرواز نمی‌کنند، پرهای سخت و محکم لازم برای پرواز نیز از بین می‌روند. در برخی گونه‌ها، مانند کیوی‌ها و یلوه جزیره دست‌نیافتنی (Atlantisia rogersi)، پرهای بدن ساختارهای قلاب‌مانند کوچکی به نام باربول را از دست می‌دهند که معمولاً پرها را آیرودینامیک نگه می‌دارد. این ویژگی به پرها ظاهری پف‌دار و خزمانند می‌دهد.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ که در مجله Evolution منتشر شد، نشان داد پرندگان ناتوان از پرواز، ویژگی‌های پرهایشان را به شکل وارونه نسبت به روند تکاملی اولیه از دست می‌دهند. این تحقیق همچنین نشان داد تغییرات اسکلتی پیش از تغییرات در پرها رخ می‌دهند، زیرا رشد و نگهداری استخوان‌ها انرژی بیشتری نسبت به پرها نیاز دارد.

کیوی‌ها پرندگانی هستند که قادر به پرواز نیستند و پرهای آن‌ها پوشپرک‌های خود را از دست داده‌اند. پوشپرک‌ها ساختارهای کوچکی شبیه قلاب هستند که معمولاً پرندگان را آیرودینامیک نگه می‌دارند. این موضوع به کیوی‌ها ظاهری پف‌دار و شبیه خز می‌دهد.

اگرچه پرندگان ناتوان از پرواز امروزه نادر هستند، فسیل‌ها نشان می‌دهند آن‌ها هزاران سال پیش بسیار فراوان‌تر و متنوع‌تر بودند. با این حال، با ورود انسان‌ها و حیواناتی مانند موش‌ها و سگ‌ها، این پرندگان در معرض خطر شکار قرار گرفتند.

تیم بلکبرن، استاد زیست‌شناسی تهاجمی می‌گوید: «آن‌ها با از دست دادن توانایی پرواز، فرصتی برای بازپس‌گیری این قابلیت نداشتند.» این موضوع منجر به انقراض سریع پرندگانی مانند دودو در موریس و موآ در نیوزیلند شد.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ که بلکبرن یکی از نویسندگان آن بود و در مجله Science Advances منتشر شد، نشان داد اگر انقراض‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی رخ نمی‌داد، شمار گونه‌های پرندگان ناتوان از پرواز چهار برابر بیشتر از امروز بود.

از دست دادن توانایی پرواز حداقل ۱۵۰ بار در گروه‌های مختلف پرندگان در طول تاریخ تکامل اتفاق افتاده است. فِران سایُل، نویسنده اصلی این مطالعه گفته: «بسیاری از این گونه‌ها در جزایر بدون شکارچی شکوفا شدند اما پس از ورود انسان‌ها به سرعت ناپدید شدند. این امر سبب می‌شود ناتوانی در پرواز نادرتر از آنچه واقعاً بود به نظر برسد.»