آیا ترکیه می تواند جایگزینی استراتژیک در انتقال انرژی باشد؟

عصرترکیه – ترکیه در سال‌های اخیر گام‌های  بلندی برای افزایش امنیت انرژی و استقلال خود در این بخش برداشته و حالا سعی دارد در بازارهای انرژی منطقه‌ای و جهانی به یکی از بازیگران مهم تبدیل شود. کشف ۷۱۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی در دریای سیاه، گامی مهم در راستای کاهش وابستگی ترکیه به واردات انرژی به شمار می‌آید. علاوه بر این، هدف رسیدن به ظرفیت ۱۲۰ گیگاوات انرژی خورشیدی و بادی تا سال ۲۰۳۵، ترکیه را به یکی از کشورهای پیشرو در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل خواهد کرد.

پروژه‌های انرژی هسته‌ای نیز به عنوان بخشی از استراتژی انرژی ترکیه، توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. راه‌اندازی ظرفیت ۴.۸ گیگاواتی نیروگاه هسته‌ای “آک کویو” و برنامه‌ریزی برای رسیدن به ظرفیت کل ۲۰ گیگاوات در سال‌های آینده، تنوع منابع انرژی ترکیه را افزایش داده و نقش مهمی در تولید انرژی بدون کربن ایفا خواهد کرد. تمامی این سرمایه‌گذاری‌ها، علاوه بر تأمین امنیت عرضه انرژی کشور، با کاهش هزینه‌ها، موجب افزایش رقابت‌پذیری ترکیه نیز خواهند شد.

درسالهای اخیر مواردی مشاهده شده که ترکیه در برخی پروژه‌های انرژی بین‌المللی به حاشیه رانده شده است. تلاش برای حذف ترکیه از پروژه‌های انرژی می‌تواند به عنوان بخشی از استراتژی غرب برای کنار گذاشتن این کشور از مسیرهای انتقال انرژی ارزیابی شود. ترکیه در زمینه دسترسی به منابع گاز طبیعی در دریای مدیترانه شرقی با مشکلاتی در روابط خود با قبرس جنوبی و یونان مواجه است. کنترل منابع این منطقه یکی از مهم‌ترین عوامل پشت پرده تلاش‌ها برای کنار گذاشتن ترکیه از پروژه‌های انرژی به شمار می‌آید.

پروژه‌های خطوط لوله گاز طبیعی در شرق مدیترانه (EastMed) و کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) که در آنها تلاش شده ترکیه کنار گذاشته شود، موجب شده است که ترکیه سیاستی فعال در زمینه انرژی منطقه‌ای در پیش گیرد. ترکیه با تقویت همکاری‌های انرژی با کشورهای آفریقا، آسیای مرکزی و خلیج فارس، دیپلماسی انرژی خود را تقویت کرده و از طریق توسعه پروژه‌های انرژی جایگزین، به این نوع ابتکارها پاسخ می‌دهد.

رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، در سفرهای خود به کشورهای خلیج فارس، علاوه بر توافق‌های دوجانبه بین‌المللی، توافق‌های مشابهی با کشورهای آفریقا و آسیای مرکزی نیز منعقد کرده است. به تازگی نیز ترکیه توافق‌هایی در خصوص پروژه “راه توسعه” که شامل عراق، قطر و امارات متحده عربی می‌شود، امضا کرده است. این پروژه به دنبال اتصال خلیج فارس به ترکیه از طریق یک مسیر ۱۲۰۰ کیلومتری جاده و راه‌آهن است و این مسیر می‌تواند به طور مستقیم به اروپا از طریق ترکیه متصل شود.

همچنین ترکیه با بهره‌برداری از مزایای استراتژیک منابع گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر، به سرعت در حال تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای در بخش انرژی است. تنوع منابع انرژی و ظرفیت بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، ترکیه را به یکی از بازیگران اصلی در تولید و صادرات هیدروژن تبدیل کرده است. پروژه‌های انرژی بزرگ که در ترکیه در حال اجراست، با کاهش هزینه‌های تولید هیدروژن، این کشور را به یک تأمین‌کننده جذاب انرژی در داخل و اروپا تبدیل خواهد کرد و ترکیه را به مرکزی مهم برای تجارت هیدروژن که ارزش آن میلیاردها دلار خواهد بود، تبدیل می‌کند.

به عنوان مثال دولت آلمان برنامه ریزی کرده  تا سال ۲۰۳۰، سالانه حدود ۱ میلیون تن هیدروژن پاک تولید کرده و ۲ تا ۳ میلیون تن هیدروژن وارد کند. این حجم تجارت معادل ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار در سال خواهد بود و با افزایش تقاضا، این ارقام ممکن است افزایش یابد و ترکیه یکی از معدود کشورهایی است که با هزینه‌های پایین تولید و حمل‌ونقل هیدروژن، قادر است این نیاز را تأمین کند.

هزینه‌های تولید هیدروژن در ترکیه، به‌ویژه با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و نیروگاه‌های هسته‌ای که در آینده راه‌اندازی خواهند شد، در سطوح رقابتی قرار دارد. هزینه تولید هیدروژن از انرژی خورشیدی (هیدروژن سبز) به ازای هر کیلوگرم، بین ۳.۷۹ تا ۵.۱۱ دلار تخمین زده می‌شوررد، در حالی که پیش‌بینی می‌شود این هزینه تا سال ۲۰۳۵ به کمتر از ۲.۴ دلار برای هر کیلوگرم کاهش یابد.

پروژه‌های انرژی بادی دریایی نیز در برخی مناطق ترکیه مانند چاناک‌کاله و بالیک‌اسیر می‌توانند هزینه تولید هیدروژن سبز را به حدود ۴.۱۳ دلار به ازای هر کیلوگرم کاهش دهند. علاوه بر این، ترکیه با دستیابی به ظرفیت ۵ گیگاوات از رآکتورهای کوچک مدولار (SMR) که هدف آن تولید هیدروژن صورتی است، در این زمینه مزیت قابل توجهی خواهد داشت. هزینه تولید هیدروژن از این رآکتورها به ازای هر کیلوگرم بین ۵ تا ۶.۷۳ دلار است. همچنین استفاده از فناوری‌های جذب و ذخیره کربن در تولید هیدروژن از گاز طبیعی (هیدروژن آبی) هزینه تولید را در ترکیه به ۱.۲۷ تا ۱.۸۲ دلار برای هر کیلوگرم کاهش می‌دهد. این ارقام  نشان می‌دهد که ترکیه می‌تواند به عنوان یک مرکز تولید هیدروژن با هزینه رقابتی برای صادرات به اروپا عمل کند.

یکی دیگر از مسائلی که در آن ترکیه به حاشیه رانده شده است، کریدور هیدروژن خاورمیانه-ترکیه-اروپا است که در پلتفرم‌های مختلف به آن پرداخته می‌شود. با این حال، برای حمل هیدروژن از خاورمیانه به طور مستقیم به اروپا نیاز به احداث خطوط لوله طولانی و پرهزینه است. در حالی که ترکیه به‌عنوان یک پل طبیعی بین خاورمیانه و اروپا می‌تواند گزینه‌ای اقتصادی و کوتاه‌تر برای انتقال هیدروژن باشد. هیدروژن می‌تواند از خاورمیانه از طریق جاده یا خطوط لوله موجود به ترکیه منتقل شود و سپس از ترکیه به اروپا با مسافت‌های کوتاه‌تر و هزینه‌های کمتر انتقال یابد. این موضوع می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل را به طور قابل توجهی کاهش دهد. کریدور خاورمیانه-ترکیه-اروپا می‌تواند به ادغام هیدروژن تولیدی در خاورمیانه و ترکیه کمک کرده و امکان صادرات هیدروژن به حجم‌های بزرگ‌تر به اروپا را فراهم کند.

اروپا برای دستیابی به اهداف تنوع انرژی و انرژی سبز به تأمین مستمر و قابل اعتماد هیدروژن نیاز دارد. کریدور خاورمیانه-ترکیه-اروپا می‌تواند با استفاده از ظرفیت بالای تولید هیدروژن در خاورمیانه و زیرساخت‌های انرژی قابل اعتماد ترکیه، جریان پایدار هیدروژن به اروپا را فراهم کند. ترکیه با قرار گرفتن در مرکز این کریدور، می‌تواند به یکی از رهبران گذار انرژی در سطح جهانی تبدیل شود.

در مجموع کشف گاز طبیعی در دریای سیاه، سرمایه‌گذاری‌های در انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای و مزایای تولید هیدروژن، می‌توانند ترکیه را به یک تأمین‌کننده کلیدی انرژی سبز برای اروپا تبدیل کنند. در این زمینه، تقویت دیپلماسی انرژی ترکیه و توسعه همکاری‌های دوجانبه با کشورهای خلیج فارس و آسیای مرکزی، نه تنها امنیت عرضه انرژی را فراهم خواهد کرد، بلکه ترکیه را به یکی از شرکای جدایی ناپذیر در گذار جهانی انرژی تبدیل خواهد کرد.

منبع:آناتولی