6 عامل تخریب‌کننده حافظه را بشناسید
وقتی استرس دارید، بدن شما مقدار زیادی هورمون کورتیزول ترشح می‌کند. کورتیزول کار ذخیره یا بازیابی اطلاعات در مغز را سخت‌تر می‌کند. به همین دلیل وقتی استرس و اضطراب دارید حس می‌کنید نمی‌توانید خوب فکر کنید.
آیا تجربه لحظاتی را دارید که نتوانسته‌اید اسم شخصی یا رستورانی را که هفته گذشته در آنجا ناهار خورده‌اید به یاد بیاورید یا کلیدهایتان را جا بگذارید؟ حتماً پیش آمده و شاید هم نگران شده‌اید که مبادا در آستانه آلزایمر گرفتن قرار دارید. اما دلایل دیگری وجود دارد که ممکن است چیزها را فراموش کنید. بیایید به برخی از رایج‌ترین آنها بپردازیم.
آیا به خودتان می‌بالید که قادرید چند کار را به طور هم‌زمان انجام بدهید؟ هر چند در نگاه اول ممکن است مهارت به نظر برسد؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد انجام هم‌زمان چند کار در واقع مغز ما را آشفته می‌کند، خلاقیتمان را کاهش می‌دهد و باعث افزایش فراموشی می‌شود.
بنابراین هر چند هم‌زمان چند کار انجام‌دادن، کارآمد به نظر می‌رسد؛ اما اصلاً به نفع حافظه و عملکرد شما نیست. اگر می‌بینید اخیراً خیلی فراموش‌کار شده‌اید یا تمرکز خوبی ندارید، در عادت‌های خود یک تجدیدنظر انجام دهید. اگر می‌بینید تمرکزتان را در میانه کار از دست می‌دهید پس این عادت چند کار انجام‌دادن را کم‌رنگ‌تر کنید؛ به نفع مغز و حافظه شماست.
کم‌کیفیت بودن خواب
متوجه شده‌اید وقتی رایانه‌تان را برای مدتی راه‌اندازی مجدد یا ریبوت نمی‌کنید سرعتش کم می‌شود؟ همین اتفاق هم برای مغزتان می‌افتد. مغز شما به استراحت نیاز دارد و درست همان‌طور که رایانه‌تان را ریست می‌کنید تا به‌سرعت و عملکرد معمول خود برگردد، مغزتان هم باید ریکاوری شود. تحقیقات نشان می‌دهد بیشتر پردازش‌های حافظه، طی خواب عمیق اتفاق می‌افتند و با افزایش سن، میزان خواب عمیق کمتر می‌شود. ممکن است دلیل مشکلات حافظه در سن بالاتر همین خواب بی‌کیفیت باشد. وقتی سنتان بالاتر می‌رود، از میزان خواب عمیقتان کم می‌شود. پس اگر شما هم خواب شبانه خوبی ندارید، فراموش‌کاری‌ها و ضعف حافظه‌تان می‌تواند همین باشد و کم‌کم بیشتر هم خواهد شد.
تحقیقات نشان می‌دهد کاهش خواب عمیق در شب و اختلال در حافظه در روز بعد با هم ارتباط دارند. چند مطالعه نشان داده‌اند خواب خوب باعث تقویت حافظه در افراد در هر سن و سالی می‌شود و حتی می‌تواند به درس‌خواندن دانش‌آموزان و دانشجویان کمک کند. آیا می‌خواهید فهرستی از کلمات را به‌خاطر بسپارید؟ پس قبل از چرت‌زدن آنها را بخوانید و حفظ کنید. تحقیقات نشان می‌دهند اگر بعد از خواندن کلمات بخوابید، بعد از خواب کلمات بیشتری را به یاد خواهید آورد. خواب، حتی یک چرت کوتاه می‌تواند حافظه‌تان را تقویت کند.
مصرف برخی داروها
یادتان نمی‌آید چه چیزهایی می‌خواستید از فروشگاه بخرید؟ عنوان کتابی که چند هفته پیش خواندید چه بود؟ داروهایی که مصرف می‌کنید هم می‌توانند بر حافظه‌تان اثر بگذارند. بسیاری از داروهای تجویزی و غیرتجویزی می‌توانند احساس فراموش‌کاری به ما بدهند یا روز بعد ما را کمی گیج و حواس‌پرت کنند؛ فقط قرص خواب نیست که این کار را با شما می‌کند!
داروهای دیگر مثل مُسکن‌ها، ضداضطراب‌ها، ضدافسردگی‌ها، شل‌کننده‌های عضله، قرص‌های آلرژی و یا حتی برخی از داروهای فشارخون می‌توانند بر تمرکز و توانایی حافظه شما اثر بگذارند. هر چیزی که بر مغز و سیستم عصبی‌تان اثر بگذارد می‌تواند منجر به «مه مغزی» شده و تمرکزکردن و یا به‌یادآوردن را سخت کند. مصرف الکل نیز یکی از عوامل مؤثر در ضعف حافظه است.
اگر متوجه شده‌اید حافظه‌تان ضعیف شده با پزشکتان مشورت کنید. از او بپرسید آیا ممکن است این حالت شما ناشی از اثرات داروهای مصرفی‌تان باشد. تغییر دوز مصرفی یا تغییر دارو ممکن است بر عوارض جانبی آن اثر بگذارد و کمتر تحت‌تأثیر آن باشید.
خواب باکیفیت و سلامت مغز ارتباط نزدیکی با هم دارند. مصرف داروهای بدون نسخه که احساس گیجی و فراموشی به شما می‌دهند باید محدود شود. پزشک شما هم می‌تواند ارزیابی کند باتوجه‌به این عوارض دارو، کدام رویکرد برای شما بهتر است. در کنار همه اینها، الکل مصرف نکنید و شب‌ها ۷ تا ۸ ساعت بخوابید تا حافظه‌تان بهتر شود.
استرس
وقتی استرس دارید احساس می‌کنید فراموش‌کا می‌شوید؟ عجیب هم نیست؛ استرس می‌تواند قدرت به‌خاطرآوردن شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت.
وقتی استرس دارید، بدن شما مقدار زیادی هورمون کورتیزول ترشح می‌کند. کورتیزول کار ذخیره یا بازیابی اطلاعات در مغز را سخت‌تر می‌کند. به همین دلیل وقتی استرس و اضطراب دارید حس می‌کنید نمی‌توانید خوب فکر کنید.
هم استرس حاد و هم استرس مزمن و فشارهای فکری مزمن می‌توانند قابلیت‌های حافظه را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ بنابراین اگر متوجه شدید تازگی‌ها فراموش‌کار شده‌اید، نگاه دقیق‌تری به میزان استرس‌های خود بیندازید. از روش‌های کاهش استرس مثل تنفس عمیق، ورزش منظم و… کمک بگیرید. با کاهش استرس، تمرکزتان بهتر شده و می‌توانید شفاف‌تر فکر کنید.
ارتباط ذهن و بدن در فرایندهای ادراکی، قوی است. کاهش استرس به مغز این توان را می‌دهد تا ارتباط‌های ذهنی و بدنی خوبی را حفظ کند و حافظه‌تان عملکرد بهتری داشته باشد. صبور باشید و عادت‌های سبک زندگی خود را اصلاح کنید.
افسردگی
افسردگی نیز می‌تواند قدرت حافظه را کم کند. دلیل این ارتباط مشخص نیست؛ اما شامل اثر هورمون‌های استرس و برخی از ساختارهای مغز می‌شود. وقتی افسرده‌اید، بدن شما کورتیزول بیشتری ترشح می‌کند و این وضعیت می‌تواند بر هیپوکامپوس مغزتان اثر بگذارد. هیپوکامپوس مغز قسمتی مهم برای تشکیل حافظه و یادآوری است. کورتیزول، توانایی هیپوکامپوس برای ذخیره و بازیابی اطلاعات را کاهش می‌دهد.
ضمناً درمان افسردگی هم گاهی می‌تواند در حافظه اختلال ایجاد کند. بعضی از داروهایی که برای تنظیم خلق‌وخو و رفع افسردگی تجویز می‌شوند می‌توانند باعث فراموشی یا مشکلات موقتی در ادراک شوند.
مشکلات حافظه ممکن است ریشه در تغییرات بیولوژیکی ناشی از خود افسردگی داشته باشند یا مربوط به درمان این عارضه باشند. خوشبختانه با تثبیت خلق‌وخو و متعادل شدن هورمون‌ها، توانایی‌های حافظه به وضعیت نرمال خود برمی‌گردد. اگر در حال درمان افسردگی‌تان هستید و احساس می‌کنید حافظه‌تان ضعیف شده حتماً این مسئله را با پزشکتان مطرح کنید.
کمبود ویتامین
فراموشی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد و کمبود دو ماده مغذی نیز جزوشان است. کمبود ویتامین‌های B1 و B12 در افرادی که وابسته به الکل‌اند شایع است. بدون ویتامین B1 کافی، مغز به‌سختی می‌تواند گلوکز را جهت پشتیبانی از عملکردهای ادراکی به انرژی تبدیل کند.
کمبود ویتامین B12 نیز در میان افراد بالای ۵۵ سال شایع است، اما در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد. ویتامین B12 برای سلامت سلول‌های عصبی و ارتباطات آنها ضرورت دارد. یک سری از مشکلات گوارشی هم می‌توانند جلوی جذب ویتامین B12 از غذاها را بگیرند. ویتامین B12 در محصولات غذایی حیوانی وجود دارد.
خوشبختانه کمبود این ویتامین‌ها درمان دارد؛ اما کمبود طولانی‌مدت ویتامین B12 می‌تواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود. اگر متوجه شدید مشکلات حافظه‌تان زیاد شده، از پزشکتان بخواهید وضعیت این ویتامین‌ها را در بدنتان چک کند. مکمل‌های زیرزبانی، راهی مؤثر برای بالابردن ذخایر ویتامین B12 هستند.
ما معمولاً خاطراتی را که با هیجانات شدید همراه‌اند بهتر به‌خاطر می‌سپاریم؛ بنابراین یک اتفاق هیجان‌انگیز یا بسیار ناراحت‌کننده بیشتر از جزئیات معمولی در خاطر ما می‌ماند. اما تکیه به این پدیده، راه ایده‌آلی برای حفظ دقت حافظه نیست؛ بنابراین لازم است مغزمان را با مواد مغذی مهمی که حامی ارتباطات سلول‌های عصبی‌اند تغذیه کنیم.
مشکلات پزشکی
اگر می‌بینید تازگی‌ها زیاد فراموش می‌کنید خوب است بدانید یک سری از عوارض و بیماری‌ها نیز می‌توانند دلیل این وضعیت باشند، مثلاً آپنه خواب و مشکلات تیروئیدی. آپنه خواب می‌تواند به‌مرور به قسمت‌هایی از مغز که به ذخیره خاطرات مربوط می‌شوند آسیب بزند.
آپنه خواب در افرادی که خروپف می‌کنند، با سردرد یا خشکی دهان از خواب بیدار می‌شوند یا اضافه وزن دارند، شایع‌تر است. از آنجایی که این یک مشکل جدی است، در صورت مشاهده علائم آن با پزشکتان صحبت کنید.
مشکلات تیروئید نیز می‌توانند بر ادراک و حافظه اثر بگذارند. کم‌کاری تیروئید باعث خستگی، افزایش وزن، مه مغزی، خشکی پوست، یبوست و فراموشی می‌شود. خوشبختانه با یک آزمایش خون می‌توانید متوجه وضعیت عملکرد تیروئیدتان شوید.
در برخی موارد، تغییراتی در حافظه می‌توانند نشانه‌ای از بالارفتن ریسک سکته مغزی باشند؛ بنابراین اگر مدام مشکل فراموشی دارید این موضوع را با پزشک مطرح نمایید تا با ارزیابی‌ها و تست‌هایی که انجام می‌دهد مشخص کند آیا مشکل فراموشی شما جدی است یا نه.
