آیا کامبوچا واقعا نوشیدنی سالمی است؟

کامبوچا یک نوشیدنی شیرین و گازدار است که گازدار بودن آن ناشی از فرآیند تخمیر است.

به گزارش همشهری‌آنلاین، بعد از ماچا، حالا نوبت کامبوچا یا کامبوجا است که ترند شود. به تازگی در شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات قابل توجهی درباره نوشیدنی کامبوچا (Kombucha) به عنوان یک چای تخمیری معجزه‌گر می‌شود. گفته می‌شود این نوشیدنی فوایدی دارد اما مقالات خارجی می‌گویند که هنوز تحقیقات زیادی درباره آن انجام نشده است. یک نوشیدنی که در خانه هم می‌توان درست کرد.

شاید تا امروز حتی یک بار هم اسم این نوشیدنی را نشنیده باشید اما خوب است بدانید که این نوشیدنی جدید نیست. گفته می‌شود قدمت این نوشیدنی به بیش از ۲ هزار سال قبل برمی‌گردد. کامبوچا برای اولین بار در چین تولید شد و مصرف آن برای بسیاری از مردم این کشور بسیار محبوب بود. دلیلش هم خواص قوی سم‌زدایی و انرژی‌زایی‌ این نوشیدنی بود.

در ایران کامبوچا قبلا عمدتا در کافه‌های شیک و مدرن سرو می‌شد، اما حالا راه خود را به قفسه‌های سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی هم باز کرده است. دلیل این امر هم ادعاهای زیادی است که در مورد فواید نوشیدن آن برای سلامت مطرح می‌شود. این نوشیدنی تنوع زیادی دارد و گاهی همراه با گیاهان دارویی عرضه می‌شود.

یک نوشیدنی گازدار بدون مضرات نوشیدنی‌های گازدار

جالب است که بدانید کامبوچا یک نوشیدنی گازدار است و طعمی بین ترش و شیرین و در مواردی شیرین دارد، اما کاملا با نوشابه‌های گازدار متفاوت است و گازدار بودنش حاصل تخمیر است. نوشیدنی کامبوچا با اضافه کردن گونه‌ای از باکتری‌های پروبیوتیک، مخمر و شکر به چای سبز یا سیاه به مذت یک هفته یا بیشتر در طی فرآیند تخمیر آماده می‌شود. در این روش، باکتری و مخمر یک لایه قارچ‌مانند برروی نوشیدنی تشکیل می‌دهند که به آن قارچ کامبوچا می گویند. با تکثیر این قارچ، می‌توان چندین مرتبه از این نوشیدنی تهیه کرد. به همین خاطر است که به نوشیدنی کامبوچا “چای قارچ” هم می‌گویند. فرآیند تخمیر کمی الکل به کامبوجا اضافه می‌کند. سطح الکل معمولا کمتر از نیم درصد است. به همین دلیل، این نوشیدنی به عنوان یک محصول غیر الکلی به فروش می‌رسد.

طرفداران کامبوجا ادعا دارند که این محصول به پیشگیری یا کنترل خیلی از بیماری‌ها از فشار خون گرفته تا تقویت دستگاه ایمنی، بهبود دستگاه گوارش، کاهش استرس، کاهش وزن، رفع اختلال خواب، پیشگیری از بروز بیماری‌های کبد و حتی سرطان‌ها به خصوص سرطان معده و روده کمک می‌کند. البته بسیاری از این ادعاها هنوز پشتوانه علمی ندارند و متخصصان هم می‌گویند در ذکر خواص آن، نباید بزرگ‌نمایی کرد. شواهد اثبات‌شده نشان می‌دهند که چای کامبوجا ممکن است مزایایی مشابه مکمل‌های پروبیوتیک ازجمله تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از یبوست داشته باشد.

خواص کامبوچا صحت دارد؟

برخی مطالعات کوچک نشان داده‌اند که می‌تواند نفخ را کاهش دهد، رفلاکس اسید کمتر ایجاد کند و مدفوع را نرم‌تر کند. همچنین شواهد محدودی هست که می‌گوید ممکن است به کنترل قند خون کمک کند، ولی این نتایج هنوز قطعی نیستند. اینها مواردی هستند که در مقاله‌ای جدید درباره چای کامبوچا یا کامبوجا در همین ماه جاری میلادی (اوت ۲۰۲۵) در روزنامه نیویورک‌تایمز – یکی از معتبرترین روزنامه‌های انگلیسی‌زبان جهان – منتشر شده و نویسنده با دو متخصص گفتگو کرده است.

در این مقاله همچنین تاکید شده که «بعضی مطالعات حیوانی، کامبوچا را به کاهش التهاب و بهبود کنترل قند خون مرتبط دانسته‌اند، اما مطالعات بالینی انسانی محدود و کوچک هستند و نتایج اغلب محدود یا ناچیز بوده‌اند.» نویسنده این مقاله می‌گوید: «هرچند همین مطالعات محدود نشان می‌دهند که مصرف انواع غذاهای تخمیرشده – مثل همین کامبوچا، ماست، کفیر، کیمچی و کلم ترش – با میکروبیوم سالم‌تر و کاهش التهاب در بدن مرتبط است.»

در ادامه این مقاله آمده است: «در یک مطالعه کوچک و تصادفی که سال گذشته (سال ۲۰۲۴) روی ۶۰ نفر با اضافه وزن انجام گرفت، افرادی که روزانه حدود ۲۰۰ میلی‌لیتر کامبوچا به مدت ۱۰ هفته نوشیدند، نسبت به کسانی که ننوشیدند، کاهش وزن بیشتری نداشتند. همچنین کامبوچا تغییر قابل‌توجهی در میکروب‌های روده نداشت، اما تجربه کمتری از رفلاکس اسید، نفخ و مدفوع سخت داشتند.»

عوارض این نوشیدنی تخمیری

گزارش‌هایی هم از عوارض جانبی این نوشیدنی مثل ناراحتی معده، عفونت، پوسیدگی دندان و واکنش‌های آلرژیک در مصرف‌کنندگان گزارش شده است. کامبوچا هم در خانه و هم به شکل تجاری قابل تهیه است. اما در خانه ممکن است در شرایط غیراستریل دم ‌شود که احتمال آلودگی محصول نهایی را بالا می‌برد.

علاوه براین، از آنجا که کامبوچا بر پایه‌ چای تهیه می‌شود، بسته به نوع چای، این نوشیدنی می‌تواند مقدار زیادی کافئین داشته باشد. بنابراین این نوشیدنی برای کسانی که به کافئین حساس‌اند یا به طور مکرر نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنند، ممکن است کافئین دریافتی در بدن آنها را افزایش دهد و علائمی شامل اضطراب، تحریک‌پذیری، سردرد، کم‌آبی بدن، مشکل خواب، تپش قلب سریع، سوزش سر دل، اسهال، حالت تهوع، لرزش عضلات و فشار خون بالا را به دنبال داشته باشد.

طرفداران و مخالفان این چای در دنیا کم نیستند، اما نکته مهم این است که حتی اگر شواهد کافی درمورد خواص و فواید این نوشیدنی زیاد و حتی کافی باشد، دلیلی بر زیاده‌روی در مصرف این محصول وجود ندارد. تعادل در هر کاری رمز سلامت است.

یک لیوان ۲۴۰ میلی‌لیتری کامبوچای خام و ارگانیک معمولاً حدود ۸ گرم کربوهیدرات (۳۲ کالری) دارد که عمدتاً از قند حاصل از تخمیر چای است. بخشی از این قند اولیه در طول فرآیند تخمیر مصرف می‌شود، اما میزان باقی‌مانده بسته به برند و روش تولید متفاوت است. برخی محصولات بسته‌بندی ممکن است شکر اضافی یا آبمیوه داشته باشند، در حالی که محصولات خام و ارگانیک می‌توانند جایگزین سالم‌تری برای نوشابه یا آبمیوه‌های شیرین باشند.

نکته مهم این است که حتی اگر مصرف کامبوچا مزایای محدودی داشته باشد، زیاده‌روی در آن توصیه نمی‌شود. تعادل در مصرف این نوشیدنی و توجه به میزان قند و کافئین، کلید بهره‌مندی ایمن از خواص آن است.