کمبود خواب را چه چیزی جبران می‌کند؟
نتایج یک پژوهش جدید نشان می‌دهد فقط خوابیدن پیامد کم‌خوابی را جبران می‌کند؛ نوشیدن قهوه تنها کمک می‌کند بیدار بمانیم اما به عملکرد شناختی ما کمک نمی‌کند و چرت زدن هم راه‌حل نیست.
خیلی وقت‌ها کارهای مهمی داریم، از اضافه‌کار تا پروژه‌های دانشگاهی و… آن‌وقت است که برای فرار از خواب سراغ قهوه می‌رویم درحالی‌که باید بدانیم کافئین شاید به بیدار ماندن ما کمک کند اما در کارهایی که نیاز به تفکر پیچیده دارند، هیچ کمکی نمی‌کند و راه‌حل اصلی برای بهره‌وری ذهن خود خواب است. کسی نمی‌تواند اهمیت خواب را انکار کند. همه افراد پس از یک خواب خوب، احساس بهتری دارند و کمبود خواب آثار منفی عمیقی بر بدن و مغز دارد.
اما جایگزین کمبود خواب چیست؟ آیا می‌توانیم کمتر بخوابیم و همچنان در اوج عملکرد جسمی و مغزی باشیم؟
کانورسیشن به نقل از کیمبرلی فن، استاد روان شناسی دانشگاه ایالتی میشیگان، می‌نویسد: « کم‌خوابی باعث اختلال در قدرت شناختی مغز می‌شود. سال‌هاست که دانشمندان می‌دانند کمبود خواب توانایی تمرکز را در افراد کاهش می‌دهد.» او به همراه گروهی در این زمینه پژوهش‌هایی انجام داده است. در یکی از این پژوهش‌ها او از شرکت کنندگان خواست به نمایشگر نگاه کنند و هر زمان که یک نقطه قرمز رنگ ظاهر می‌شود، دکمه‌ای را فشار بدهند. این کار به نظر بسیار ساده است اما شرکت‌کنندگانی که دچار کمبود خواب‌اند، به احتمال زیاد کمبود تمرکز هم دارند. آن‌ها متوجه نقطه قرمز روشن نمی‌شدند و نمی‌توانستند ظرف نیم ثانیه عکس‌العمل نشان دهند.
اثر کمبود خواب بر تفکر شناختی
این کمبود تمرکز به دلیل افزایش فشار برای خواب است. کیمبرلی فن می‌نویسد: «محرومیت از خواب بر انواع پیچیده تفکر آثار متفاوتی دارد. من و گروهم به دنبال این بودیم که مشخص کنیم بیدار نگه داشتن مردم برای یک شب چگونه بر شیوه‌های متفاوت تفکر تاثیرگذار است. ما از شرکت‌کنندگان خواستیم کارهای شناختی مختلفی را در شب انجام دهند. البته پیش از آن به‌صورت تصادفی به بعضی از آن‌ها گفتیم که در طول شب در آزمایشگاه بمانند و کار کنند و به برخی دیگر گفتیم که به خانه بروند و بخوابند. شرکت‌کنندگانی که اجازه داشتند بخوابند، صبح بازگشتند و همه دوباره وظایف شناختی خود را به‌خوبی انجام دادند.»
اختلال در مکان‌یابی
پژوهشگران متوجه شدند کمبود خواب علاوه بر اختلال در تمرکز، به خطاهای بیشتر در مکان‌یابی هم منجر می‌شود. مکان‌یابی یک توانایی پیچیده است که در آن ذهن مراحلی را به ترتیب و بدون پرش یا تکرار مرحله خاصی دنبال می‌کند.
آیا کافئین می‌تواند جایگزین خواب شود؟
اگر یک شب به اندازه کافی نخوابیدید، چه کار می‌کنید؟ بسیاری از مردم به دنبال یک فنجان قهوه یا نوشیدنی انرژی‌زا می‌روند. پژوهشگران تلاش کردند متوجه شوند آیا کافئین به حفظ تمرکز و جلوگیری از اشتباهات در مکان‌یابی بعد از بی‌خوابی کمک می‌کند یا خیر. نکته جالب این بود که پژوهشگران متوجه شدند کافئین توانایی تمرکز را در شرکت‌کنندگانی که از خواب محروم شدند، به‌خوبی بهبود بخشید، به طوری که عملکرد آن‌ها مشابه افرادی بود که تمام شب را خوابیده‌اند. با این حال کافئین خطاهای مکان‌یابی را در گروهی که بیدار ماندند، کاهش نداد. به این معنا که شاید کافئین به شما کمک کند بیدار بمانید و بازی کنید، اما احتمالا به شما در امتحان جبر هیچ کمکی نمی‌کند.
آیا چرت زدن، خواب از دست رفته را جبران می‌کند؟
احتمالا شنیده‌اید که چرت زدن در طول روز می‌تواند انرژی و عملکرد را افزایش دهد. بنابراین منطقی است که فکر کنید چرت زدن در طول شب باید تاثیر مشابهی داشته باشد. پژوهشگران به برخی شرکت‌کنندگان فرصت دادند در طول یک دوره بی‌خوابی شبانه بین ساعت ۴ تا ۶ صبح، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه چرت بزنند. این بازه زمانی تقریبا پایین‌ترین نقطه هوشیاری در چرخه شبانه‌روزی است.
شرکت‌کنندگانی که چرت زدند، در مقایسه با افرادی که تمام شب را بیدار ماندند، در آزمون‌های تمرکز یا مکان‌یابی پاسخ بهتری نداده بودند. بنابراین چرت‌زدن در نیمه شب در عملکرد شناختی مغز در طول صبح و پس از یک شب کم‌خوابی هیچ مزیت قابل‌توجهی ندارد. در حالی که کافئین شاید به شما کمک کند، بیدار بمانید و هوشیاری بیشتری داشته باشید، اما در کارهایی که نیاز به تفکر پیچیده دارند، هیچ کمکی نمی‌کند.
شاید یک چرت کوتاه در شب‌هایی که باید بیدار بمانید، احساس بهتری به شما بدهد اما احتمالا به عملکرد شناختی مغز شما هیچ کمکی نمی‌کند. خواب کافی برای ذهن و مغز ضروری است و به‌سادگی باید گفت هیچ جایگزینی برای خواب وجود ندارد.
