چرا ترکیه به دنبال شبکه‌های اجتماعی بومی است؟

عصرترکیه- “ظفر کوچوک‌شابان‌اوغلو” رئیس و بنیان‌گذار انجمن سیاست‌های هوش مصنوعی ترکیه (AIPA) در مقاله‌ای برای خبرگزاری آناتولی نوشت: توسعه شبکه‌های اجتماعی بومی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت راهبردی است؛ موضوعی که تنها به فناوری مربوط نمی‌شود، بلکه مستقیماً با امنیت اطلاعات، استقلال اقتصادی و ثبات اجتماعی ارتباط دارد.

کوچوک‌شابان‌اوغلو با اشاره به اینکه در عصر هوش مصنوعی «الگوریتم‌ها» جای «اطلاعات» را به عنوان قدرتمندترین ابزار گرفته‌اند، تأکید کرد: امروز ارتباطات، جریان اخبار و حتی دیدگاه‌های سیاسی میلیاردها نفر توسط چند پلتفرم جهانی شکل می‌گیرد. این وضعیت نه‌تنها تهدیدی برای حریم خصوصی افراد، بلکه خطری برای امنیت ملی، استقلال فرهنگی و حاکمیت اقتصادی کشورها محسوب می‌شود.

او نوشت: پلتفرم‌های جهانی، با الگوریتم‌هایی که تعیین می‌کنند چه اطلاعاتی دیده شود، در واقع اقتصادها را هدایت و سیاست‌ها را شکل می‌دهند. این پدیده نوعی امپریالیسم دیجیتال مدرن ایجاد کرده است که در آن تحلیل رفتار کاربران می‌تواند به ابزاری برای دستکاری سیاسی تبدیل شود.

به گفته او، بزرگ‌ترین خطر این پلتفرم‌ها آن است که مشخص نیست داده‌های کاربران در کدام کشور و تحت چه نظام حقوقی نگهداری می‌شود. اگر ارتباطات، موقعیت مکانی و گرایش‌های سیاسی میلیون‌ها شهروند یک کشور در سرورهای شرکتی خارجی ذخیره شود، این نه یک «نشت داده»، بلکه وابستگی راهبردی است.

کوچوک‌شابان‌اوغلو با اشاره به نمونه‌هایی از جمله، سیاست «حاکمیت دیجیتال» اتحادیه اروپا و اقدامات چین، هند و روسیه برای توسعه شبکه‌های اجتماعی داخلی افزود: ترکیه نیز با راه‌اندازی پلتفرم بومی Next Sosyal، در همین مسیر گام برداشته است.

او توضیح داد که شبکه‌های اجتماعی بومی مزایای اقتصادی و فرهنگی مهمی دارند. از یک‌سو درآمدهای تبلیغاتی و داده‌های کاربری در داخل کشور باقی می‌ماند و اکوسیستم نرم‌افزار بومی تقویت می‌شود، و از سوی دیگر، این پلتفرم‌ها می‌توانند به زبان، فرهنگ و شیوه ارتباطی مردم هر کشور نزدیک‌تر باشند.

در ادامه این تحلیل آمده است: توسعه زیرساخت‌های ارتباطی ملی از سوی نهادهای دولتی و شرکت‌های خصوصی، ضعیف‌ترین حلقه زنجیره امنیت سایبری را حذف می‌کند و کشور را در حوزه‌هایی چون تشخیص اخبار جعلی، مقابله با دیپ‌فیک (deepfake) و طراحی الگوریتم‌های اخلاقی توانمند می‌سازد.

کوچوک‌شابان‌اوغلو هشدار داد که فناوری «دیپ‌فیک» می‌تواند اعتبار افراد را تخریب، حریم خصوصی را نقض و جامعه را دچار بحران کند. او گفت: کشورهای مختلف در برخورد با این تهدید رویکردهای متفاوتی دارند؛ اتحادیه اروپا بر اساس ریسک، چین با سخت‌گیری شدید و آمریکا با آزادی بیشتر عمل می‌کند، اما ترکیه باید در ابتدای این مسیر، میان امنیت و نوآوری تعادلی هوشمندانه برقرار کند.

به گفته او، طبق گزارش‌های جهانی امنیت سایبری در سال ۲۰۲۴، حدود ۳۰ درصد از حملات سایبری از طریق شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود و میزان کلاهبرداری در این فضا طی پنج سال گذشته ۱۵۰ درصد افزایش یافته است.

او در پایان تأکید کرد: «در دنیای امروز، مفهوم حاکمیت ملی تغییر کرده است؛ حاکمیت با داده سنجیده می‌شود. کشوری که بر هویت دیجیتال شهروندانش تسلط ندارد، بخشی از حاکمیت خود را از دست داده است. وابستگی دیجیتال، از وابستگی اقتصادی پنهان‌تر اما بسیار خطرناک‌تر است. بنابراین هر کشور باید با توسعه زیرساخت‌های بومی شبکه‌های اجتماعی، از امنیت ملی و تعادل دموکراتیک خود محافظت کند.»