پایان همکاری ۶۰ ساله؛ اتحادیه اروپا چگونه با بحران گاز مقابله خواهد کرد؟

عصرترکیه – روسیه از این پس گاز طبیعی خود را از طریق اوکراین به اروپا منتقل نمی‌کند، تصمیمی که هرچند تأثیری مهم بر توازن گاز در اروپای مرکزی دارد، اما اثر آن بر کل اروپا محدودتر است.

پس از جنگ جهانی دوم، اتحاد جماهیر شوروی صادرات گاز طبیعی به لهستان و سپس چکسلواکی را آغاز کرد. صادرات گاز به اروپای غربی نیز از سال ۱۹۶۸ آغاز شد و تا دهه ۱۹۷۰ کشورهای آلمان غربی، فنلاند، ایتالیا و فرانسه نیز به مصرف‌کنندگان گاز شوروی پیوستند و این وضعیت تا ژانویه 2025 ادامه داشت .

از ابتدای ژانویه ۲۰۲۵، صادرات گاز روسیه از طریق خطوط لوله دوران شوروی که از اوکراین عبور می‌کرد، به پایان رسید. در سال ۲۰۲۴، حدود ۱۵.۵ میلیارد مترمکعب گاز روسیه از طریق اوکراین منتقل شد که ۱۳ میلیارد مترمکعب آن به کشورهای اتحادیه اروپا و مابقی به مولداوی ارسال شد.

کمیسیون اروپا بر این باور است که سیستم گاز اروپا ظرفیت لازم برای مقابله با این تغییرات را دارد. کمبود گاز از طریق گاز طبیعی مایع (LNG) و منابع جایگزین قابل جبران است، اما این امر هزینه بیشتری در بر خواهد داشت. برای مثال، پایانه‌های LNG در آلمان، یونان، ایتالیا، لهستان و حتی ترکیه گزینه‌هایی برای جبران این کمبود هستند.

اتحادیه اروپا باوجود اجرای ۱۵ بسته تحریمی علیه روسیه، واردات گاز از این کشور را از تحریم‌ها مستثنی کرده است. این در حالی است که جریان گاز از روسیه به اروپا، حتی در جریان جنگ سه‌ساله میان روسیه و اوکراین، بدون وقفه ادامه داشته و زیرساخت‌های گازی از آسیب‌های جنگ مصون مانده است.

سال گذشته اتحادیه اروپا حدود ۵ میلیارد دلار گاز از روسیه و از طریق اوکراین وارد کرده و اوکراین به ازای این خدمات حدودا  یک میلیارد دلار درآمد از حق ترانزیت گاز کسب کرده است.اتحادیه اروپا همچنان از LNG روسیه وارد می‌کند و میزان این واردات به طور سالیانه افزایش یافته است. یادآوری می‌شود که طبق بسته تحریمی چهاردهم اتحادیه اروپا که در ژوئن ۲۰۲۴ تصویب شد، صادرات LNG روسیه به کشورهای ثالث از فوریه ۲۰۲۵ به بعد ممنوع خواهد شد.

پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی LNG در ۱ تا ۲ سال آینده همچنان محدود باقی بماند و این امر منجر به افزایش قیمت‌ها خواهد شد. اتحادیه اروپا برای کاهش اثرات نوسانات قیمت، به ذخایر گاز توجه ویژه‌ای دارد. طبق مقررات اتحادیه اروپا، در اول نوامبر ۲۰۲۴ باید میزان ذخایر گاز در این قاره به ۹۰ درصد ظرفیت خود می‌رسید. آمار نشان می‌دهد که این هدف به ۹۵ درصد دست یافته است. این ذخایر حدود یک سوم مصرف سالانه گاز اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهد.

با این حال، عواملی چون سرمای شدید زمستان، کاهش تولید برق از انرژی بادی، افزایش رقابت از سوی آسیا و کاهش واردات LNG باعث شده که ذخایر گاز به سرعت کاهش یابد.

میزان ذخایر گاز در ژانویه ۲۰۲۵ به ۶۲ درصد کاهش یافته که کمتر از میانگین پنج‌ساله است. این کاهش منجر به افزایش قیمت گاز در بازارهای اروپا شده است. در صورتی که تقاضای گاز در سه ماه اول سال ۲۰۲۵ ادامه یابد، خطر پایین آمدن سطح ذخایر به ۵۰ درصد تا اول فوریه ۲۰۲۵ وجود دارد.

کشورهایی که بیشترین تأثیر را از قطع جریان گاز روسیه خواهند دید شامل اسلواکی، اتریش، مجارستان، جمهوری چک، ایتالیا و مولداوی هستند. مولداوی به طور مستقیم از گاز روسیه استفاده نمی‌کند و به ذخایر اوکراین متکی است، اما منطقه جدایی‌طلب “ترانس‌نیستریا” در مولداوی کاملاً به گاز روسیه وابسته است که برق اکثر مناطق این منطقه را نیز تأمین می‌کند. بنابراین، مولداوی نیاز دارد که به منابع جایگزین برای تأمین نیاز گازی “ترانس‌نیستریا” دست یابد.

اسلواکی نیز از این وضعیت آسیب خواهد دید. نخست‌وزیر اسلواکی، روبرت فیکو، هشدار داده است که قطع گاز روسیه به این کشور می‌تواند هزینه‌های سنگینی به همراه داشته باشد. در صورت عدم جبران این خسارت‌ها، این کشور ممکن است اقداماتی نظیر قطع صادرات برق به اوکراین یا مخالفت با پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا را در پیش گیرد.

در نهایت، تنها خط لوله عملیاتی باقی‌مانده برای انتقال گاز روسیه به اروپا، ترک‌استریم است. این خط لوله، گاز را از طریق دریای سیاه به ترکیه و از آنجا به اروپا منتقل می‌کند. ترک‌استریم از دو خط لوله تشکیل شده است که یکی از آن‌ها برای تأمین نیاز ترکیه و دیگری برای انتقال گاز به کشورهای بالکان و مجارستان استفاده می‌شود.

با این حال، دو عامل موجب شده که آینده این خط لوله در هاله‌ای از ابهام باقی بماند. اول، احتمال حملات فیزیکی! در اواسط ژانویه ۲۰۲۵، روسیه از تلاش برای حمله به ایستگاه کمپرسور روسکایا که گاز را به ترک ‌استریم می‌فرستد، خبر داد. این حملات تهدیدی جدی برای این خط لوله محسوب می‌شود.
دوم ، برنامه توامند سازی اتحادیه اروپا . این برنامه اتحادیه اروپا به دنبال پایان دادن به وابستگی به گاز روسیه تا سال ۲۰۲۷ است و ممکن است فشارهای سیاسی بیشتری به کشورهای اروپایی وارد شود که واردات گاز از ترک‌استریم را متوقف کنند.

در مجموع پایان جریان گاز روسیه از طریق اوکراین تأثیر زیادی بر کشورهای اروپای مرکزی خواهد گذاشت، اما به نظر می رسد اتحادیه اروپا قادر به مدیریت این بحران خواهد بود.

منبع:آناتولی نویسنده: صحبت کربوز – کارشناس انرژی

ترجمه و بازنویسی : عصرترکیه