نهمین سالگرد کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه؛مرور لحظه‌به‌لحظه شب خونین ترکیه
نقطه عطف شب، زمانی رقم خورد که رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان ساعت ۰۰:۲۴ با تماس زنده تلویزیونی از مردم خواست به خیابان‌ها بیایند. هزاران نفر با دستان خالی مقابل تانک‌ها و گلوله‌ها ایستادند. در آن شب، ۲۵۳ نفر شهید و هزاران نفر مجروح شدند.
عصرترکیه – امروز ۹ سال از شب تاریک و خونینی می‌گذرد که ترکیه در آستانه فروپاشی قرار گرفت. شامگاه ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶، اعضای گروه تروریستی فتح‌الله گولن (FETÖ) برای سرنگونی دولت منتخب با سلاح به خیابان آمدند، اما ملت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان ایستادگی کرد و این کودتای نظامی را ظرف ۲۱ ساعت ناکام گذاشت.
گروه FETÖ، که از دهه ۱۹۶۰ در ازمیر فعالیت خود را با چهره‌ای مذهبی آغاز کرده بود، به‌مرور به درون دستگاه‌های حیاتی کشور از جمله ارتش، دستگاه قضایی، آموزش و امنیت نفوذ کرد. طرح کودتا که با حضور چهره‌های کلیدی در ویلایی در منطقه “کونوت‌کنت” آنکارا نهایی شد، قرار بود ساعت ۳ بامداد ۱۶ ژوئیه آغاز شود اما پس از افشای بخشی از برنامه، زمان عملیات به ساعت ۲۰:۳۰ روز ۱۵ ژوئیه تغییر کرد.
در شب کودتا، جنگنده‌ها و بالگردها آسمان آنکارا و استانبول را درنوردیدند، پل‌ها بسته شدند و ساختمان‌های مهم مانند پارلمان، ساختمان پلیس و مرکز ماهواره‌ای ترک‌ست هدف بمباران قرار گرفت. ده‌ها نفر از جمله غیرنظامیان و مأموران امنیتی در همان ساعات ابتدایی کشته شدند.
نقطه عطف شب، زمانی رقم خورد که رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان ساعت ۰۰:۲۴ با تماس زنده تلویزیونی از مردم خواست به خیابان‌ها بیایند. هزاران نفر با دستان خالی مقابل تانک‌ها و گلوله‌ها ایستادند. در آن شب، ۲۵۳ نفر شهید و هزاران نفر مجروح شدند.
در جریان عملیات کودتا، نام‌هایی چون ژنرال‌های بازنشسته، افسران فعال و “روحانیان غیرنظامی” فاش شد. افراد کلیدی مانند عادل اوکسوز، هارون بِنیش، کمال باتماز و افسرانی مانند ژنرال گؤکهان سؤنمزآتش، سرهنگ بیلال آکیوز و دیگران در طراحی و اجرای کودتا نقش داشتند.
از قهرمانان این شب، نام شهید بولنت آیدین، نخستین فردی که به دست کودتاگران در ستاد کل کشته شد، و شهید افسر عمر خالص‌دمیر که ژنرال خائن سمیح ترزی را از پای درآورد، هرگز از ذهن مردم ترکیه پاک نخواهد شد.
پس از شکست کودتا، موج دستگیری‌ها آغاز شد. هزاران نفر در ارتباط با FETÖ بازداشت یا محاکمه شدند. گزارش‌ها نشان می‌دهد در جریان کودتا، حدود ۹ هزار نظامی، ۳۵ جنگنده، ۳۷ بالگرد، ۲۴۶ خودروی زرهی و نزدیک به ۴ هزار سلاح سبک مورد استفاده قرار گرفت.
سرنوشت طراح اصلی کودتا: مرگ در پنسیلوانیا
فتح‌الله گولن، رهبر این سازمان که از سال ۱۹۹۹ در آمریکا ساکن بود و از پنسیلوانیا عملیات‌ها را هدایت می‌کرد، هرگز به ترکیه مسترد نشد. در حالی‌که ترکیه برای استرداد او هفت درخواست رسمی ارائه داده بود، مقامات آمریکایی هیچ اقدام موثری انجام ندادند.
در نهایت، گولن در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۴ درگذشت. مرگ او توسط وزارت خارجه آمریکا رسماً به آنکارا اطلاع داده شد.
با گذشت ۹ سال، ۱۵ ژوئیه همچنان یادآور یکی از مهم‌ترین نقاط عطف تاریخ جمهوری ترکیه است؛ شبی که سرنوشت کشور در دستان مردم رقم خورد و دموکراسی از آزمونی سخت سربلند بیرون آمد.
منبع:آناتولی
