در سال۱۴۰۳، خط فقر ماهانه برای هر نفر ۶میلیون و ۱۲۸هزار تومان ثبت شده و محاسبات نشان می‌دهد نرخ فقر به حدود ۳۶درصد رسیده است؛ بالاترین میزان از ابتدای دهه۱۳۹۰ تاکنون.
به گزارش دنیای اقتصاد، اکنون بیش از یک‌سوم مردم توانایی تامین نیازهای اولیه برای حداقل کالری مورد نیاز را ندارند. کارشناسان می‌گویند تورم مزمن بالای ۳۰درصد در بخش‌هایی چون خوراک و مسکن و نیز فقدان رشد اقتصادی پایدار، عوامل اصلی افزایش فقر بوده‌اند. بدون رشد پایدار و کنترل تورم، سیاست‌های حمایتی اثر ماندگار ندارند.
نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته ۳.۱درصد و تورم نقطه به نقطه ۳۷.۱درصد بوده است. تورم مزمن و رشد پایین در دهه۱۳۹۰ به کاهش درآمد و افزایش فقر منجر شد. هرچند رشد اقتصادی در آغاز دهه۱۴۰۰ بهبود یافت، اما نرخ فقر پس از جهش ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در سطح ۳۰درصد باقی ماند.
در نیمه دوم ۱۴۰۳، فشارهای سیاسی و جهش ارزی، اقشار متوسط را فقیرتر کرد. کاهش ضریب جینی در سال۱۴۰۳ به خروج از تله فقر منجر نشد و دهک‌های میانی وضعیت بدتری پیدا کردند. در نتیجه، پدیده «شاغلان فقیر» گسترش یافت. تورم بیش از ۴۰درصدی اجاره‌بها نیز باعث کوچک‌تر شدن سفره خانوارها شد. کارشناسان تأکید دارند که تنها با کاهش ریسک‌های سیاسی و مهار تورم می‌توان جلوی گسترش فقر را گرفت.
در سال‌های گذشته تحریم‌ها، تورم بالا و رشد پایین، روند فقر را افزایشی کرده‌اند. در سال۱۳۹۶، پیش از خروج آمریکا از برجام، نرخ فقر زیر ۲۰درصد بود و شکاف فقر کاهش یافته بود؛ اما پس از تحریم‌ها و جهش ارزی، نرخ فقر در سال۱۳۹۸ به بالای ۳۰درصد رسید. هرچند در ۱۴۰۲ تا حدودی کاهش یافت، اما در ۱۴۰۳ دوباره جهش کرده و با رشد ۶واحد درصدی به ۳۶درصد رسیده است.
عوامل افزایش فقر شامل تورم بالا، رشد پایین، سیاست‌های حمایتی ناکارآمد و شوک‌های سیاسی و ارزی است. در شرایطی که بیش از شش سال است تورم بالای ۳۰درصد ادامه دارد و رشد اقتصادی توان جبران آسیب‌های دهه۱۳۹۰ را ندارد، سیاست‌های حمایتی فقط نقش مسکن موقتی دارند. از سال۱۳۹۷ تاکنون، تحریم‌ها و نوسانات ارزی باعث کاهش تولید و فرار سرمایه شده‌اند. ناترازی‌های انرژی نیز به کاهش فرصت‌های شغلی و افزایش فقر دامن زده است.
اصلی‌ترین ضعف سیاست‌های حمایتی، تمرکز نداشتن بر اقشار نیازمند است. در سال‌های اخیر، شوک‌های ارزی و سیاسی مانند بازگشت فشار حداکثری آمریکا و جنگ‌های منطقه‌ای، اقتصاد را بی‌ثبات کرده‌اند و احتمال افزایش بیشتر فقر در ۱۴۰۴ بالاست.
تورم خوراکی‌ها بیش از تورم کل بوده است؛ تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در اسفند ۱۴۰۳ برابر با ۴۱درصد و تا شهریور امسال ۵۷.۹درصد ثبت شده است. در سال۱۴۰۱، بیش از نیمی از مردم کمتر از ۲۱۰۰کالری در روز مصرف می‌کردند و این رقم با افزایش فقر در ۱۴۰۳ بیشتر شده است. تورم بالای اجاره‌بها و مواد خوراکی، از جمله تورم ۲۵۰درصدی حبوبات و بیش از ۵۰درصدی مرغ، سفره خانوارهای فقیر را کوچک‌تر کرده است. در این شرایط، تنها با رفع ریسک‌های سیاسی، اصلاحات اقتصادی و سیاست‌های حمایتی هدفمند می‌توان وضعیت فقرا را بهبود داد.
