مخترع موتور جت که بود؟ اختراعی که صنعت هوانوردی را برای همیشه دگرگون ساخت

اگرچه علاقه‌مندان به سیستم هواپیما معمولاً می‌دانند که اولین جنگنده جت، مدل سریع مسرشمیت ام‌ئی ۲۶۲ (Messerschmitt Me 262) بود که در سال ۱۹۴۴ معرفی شد، اما اختراع و مخترع موتور توربوجت چندان هم شناخته‌شده نیست. ایده موتور جت در اوایل قرن بیستم برای مدت‌ها مطرح بود و اولین سند ثبت اختراع آن در سال ۱۹۲۲ به ماکسیم گیوم (Maxime Guillaume) تعلق گرفت، هرچند موتور توربوجت محوری او هرگز ساخته نشد. دهه بعد، فرانک وایتل (Frank Whittle) ایدهٔ خود برای موتور توربوجت را ارائه داد و در سال ۱۹۳۲ سند ثبت اختراع آن را دریافت کرد. با این حال، مدتی طول کشید تا ایده‌های او به یک موتور جت عملی و قابل استفاده تبدیل شود.

به گزارش روزیاتو ، سرانجام، پس از کشمکش‌های طولانی با وزارت هوانوردی بریتانیا، طرح فرانک وایتل در سال ۱۹۳۷ به مرحله اجرایی رسید. او برای پیشبرد پروژه خود، شرکت مستقلی تأسیس کرد و هرچند طرحش موفق بود، اما آن را روی هیچ هواپیمایی نصب نکرد. اولین بار این کار را هانس فون اوهاین، فیزیکدان آلمانی، انجام داد که ایده‌ای مشابه وایتل داشت. او موتور جت خود را روی یک هواپیمای واقعی آزمایش کرد؛ این آزمایش در ۲۷ اوت ۱۹۳۹ با هواپیمای هاینکل هائی ۱۷۸ (Heinkel He 178) انجام شد و به‌نوعی آغازگر عصر جت بود. این پیشرفت در فناوری پیشران کمتر از یک هفته پیش از حملهٔ آلمان به لهستان که جرقه آغاز جنگ جهانی دوم در اروپا را زد، رخ داد.

جالب است که اسپانیا تقریباً پیش از بریتانیا و آلمان به یک نمونه عملیاتی موتور جت دست یافته بود. با این حال، در سال ۱۹۳۶ و در روزهای آغازین جنگ داخلی اسپانیا، ویرجیلیو لرِت رویز، خلبان و مهندس، به دست نیروهای مراکشی هوادار فرانکو اعدام شد و به این ترتیب افتخار ساخت نخستین موتور جت عملی در تاریخ، نصیب وایتل شد.

ایالات متحده دیرتر وارد عرصه موتور جت شد

تاریخچه کوتاه ۶ نسل جت های جنگنده ایالات متحده؛ از Shooting Star تا F-22 Raptor

در حالی که بریتانیا و آلمان پیشتاز توسعه موتور جت بودند، ایالات متحده با آغاز جنگ جهانی دوم هیچ نمونه‌ای از این فناوری را در اختیار نداشت. شرکت Power Jets فرانک وایتل قراردادی برای ساخت نخستین موتور توربوجت تولیدی دریافت کرد؛ موتوری که نیروی هواپیمای Gloster E.28/39 را تأمین می‌کرد و نخستین پروازش را در سال ۱۹۴۱ انجام داد. این پیشرفت، توجه آمریکایی‌ها را جلب نمود و به همین دلیل توافق شد یک موتور توربوجت Whittle W.1X به ایالات متحده ارسال شود تا مورد بررسی قرار گیرد. شرکت جنرال الکتریک موفق به دریافت این قرارداد شد و کار روی طراحی موتور اختصاصی خود را آغاز کرد.

این شرکت در نهایت موتور Type 1-A را ساخت که طبق برنامه کار می‌کرد. این موتور تحت آزمایش‌های مختلف قرار گرفت و سپس نسخه‌های پیشرفته‌تری از آن تولید شد. پس از اثبات موفقیت طرح، دو موتور توربوجت ۱-A روی هواپیمای بل ایکس‌پی-۵۹ای (Bell XP-59A) نصب کردند که در مجموع ۲۵۰۰ پوند نیروی رانش تولید می‌کرد. نخستین پرواز آزمایشی این هواپیما در اول اکتبر سال ۱۹۴۲ صورت گرفت و به این ترتیب ایالات متحده رسماً وارد عصر جت شد. نخستین خلبان آمریکایی که با یک هواپیمای جت پرواز کرد، رابرت ام. استنلی خلبان آزمایشی شرکت بل بود.

ساخت و آماده‌سازی P-59 همراه با انجام تغییرات متعدد زمان زیادی برد، اما در نهایت این هواپیما به نخستین جنگنده جت تولیدی ایالات متحده با نام بل پی-۵۹ ایراکومت (Bell P-59 Airacomet) تبدیل شد. این موفقیت نتیجه تلاش‌های چندین نفر از جمله ماکسیم گیوم، فرانک وایتل و دیگران بود که نوآوری‌های تدریجی آن‌ها به ساخت اولین موتور جت در اواخر دهه ۱۹۳۰ کمک کرد. از هواپیمای P-59 هرگز در میدان نبرد بهره‌برداری نکردند و لاکهید پی-۸۰ جای آن را در سال ۱۹۴۴ گرفت.