علت تپش قلب ناگهانی چیست و چه روش درمانی دارد؟

اضطراب باعث ایجاد پاسخ‌های ذهنی و فیزیکی به موقعیت‌های استرس زا و ایجاد واکنش دفاعی مانند تپش قلب می‌شود. هنگامی که فرد احساس اضطراب می‌کند، این واکنش، جنگ یا گریز را فعال می‌کند که سبب افزایش ضربان قلب او می‌شود. در طول حمله عصبی، قلب فرد احساس می‌کند که در حال تپش یا ایستادن است. به گفته اتحادیه ملی بیماری‌های روانی (NAMI)، این یکی از علائم اصلی اختلال پانیک، نوعی اختلال اضطرابی است.

اما اگر تپش قلب به صورت مکرر ادامه داشته باشد و یا نتوانیم علت آن را تشخیص بدهیم چه اتفاقی می‌افتد؟ تپش قلب به چه معناست و چه زمان باید آن را جدی بگیریم؟ اگر با مشکل تپش قلب مواجه باشیم، چگونه می‌توانیم آن را درمان کنیم و آیا راه‌حل‌های خانگی برای درمان تپش قلب وجود دارد؟ اگر شما نیز چنین سوالاتی را در ذهنتان دارید، با راهنماتو همراه شوید تا اطلاعات جامعی را درباره تپش قلب و راه‌های درمان آن در اختیار شما قرار بدهیم.

تپش قلب چیست؟
قلب یک انسان بالغ به طور طبیعی ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه ضربان‌سازی می‌کند که به آن ریتم سینوسی نرمال می‌گویند. وقتی ورزش می‌کنید یا فعالیت دیگری انجام می‌دهید، قلب شما به طور طبیعی سریع‌تر خواهد تپید. این مسئله باعث می‌شود قلبتان خون را در سراسر بدن پمپاژ کند تا اکسیژن لازم را به بافت‌های بدن برساند.

وقتی می‌ترسید یا احساساتی مثل اضطراب و استرس را تجربه می‌کنید؛ نیز ضربان قلبتان بالاتر می‌رود. اما گاه ریتم سینوسی نرمال قلب بنا به دلایلی دچار مشکل می‌شود که فرد به‌خوبی می‌تواند این مشکل را تشخیص بدهد که به آن تپش قلب می‌گویند.

به عبارت دیگر تپش قلب اختلالی‌ست که طی آن فرد احساس می‌کند ریتم ضربان قلب او از حالت عادی خارج شده یا دچار تپش‌ها و ضربات اضافی شده است. وقتی به تپش قلب دچار می‌شوید، احساس می‌کنید که قلبتان تند می‌زند یا ضربان قلبتان با لرزش همراه است. این حالت را حتی می‌توانید در گردن، گلو یا قفسه سینه‌تان هم حس کنید. در واقع افراد در شرایط طبیعی متوجه ضربان قلب خود نمی‌شوند و زمانی این ضربان را حس کنند که دچار تپش قلب شده‌اند.

علائم همراه با تپش قلب چیست؟
علائم همراه با تپش قلب باتوجه به علت ایجاد آن می‌تواند متفاوت باشد. اگر طی یک حمله پانیک (حمله اضطراب) دچار تپش قلب شده باشید، ممکن است در حین آن دچار تهوع و تعریق شوید. در بیماری‌های تیروئیدی و کاهش سطح قند خون نیز علائم دیگری که مختص بیماری هستند، به همراه تپش دیده می‌شوند. تپش قلب ناشی از کم خونی ممکن است با خستگی، رنگ پریدگی و ضعف همراه باشد. در موارد نادر تپش قلب نشانه‌ای از مشکلات جدی قلبی است. در این مواقع تپش قلب ممکن است با علائمی مانند درد قفسه سینه، گیجی، تنگی نفس شدید و بی‌هوشی همراه باشد که لازم است به طور جدی پیگیری شود.

تپش قلب چه عوارضی دارد؟
هنگامی که تپش قلب ناشی از مشکلات قلبی باشد، ممکن است عوارضی داشته باشد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. نارسایی قلبی: این عارضه در صورتی به وجود می‌آید که قلب برای مدتی طولانی نتواند خون را به خوبی پمپاژ کند و این موضوع باعث آریتمی و فیبریلاسیون دهلیزی شود. گاه کنترل آریتمی که سبب نارسایی قلب شده است، می‌تواند عملکرد قلب را بهبود ببخشد.

۲. غش کردن: اگر ضربان قلب شما سریع شود، ممکن است فشار شما بیافتد و باعث غش کردن شود. اگر شما بیماری قلبی مانند بیماری‌های قلبی مادرزادی و مشکلات دریچه قلبی داشته باشید، امکان به وجود آمدن این حالت بیشتر است.

۳. ایست قلبی: ایست قلبی در اثر تپش قلب نادر است. تپش قلب می‌تواند سبب آریتمی‌های تهدید کننده حیات شود؛ همچنین ممکن است سبب توقف تپش موثر قلب شود.

۴. سکته مغزی: تپش قلب می‌تواند سبب فیبریلاسیون دهلیزی شود، وضعیتی که در آن ضربان طبیعی قلب مختل می‌شود و خون در یک ناحیه تجمع می‌کند و می‌تواند سبب ایجاد لخته شود. این لخته ممکن است کنده شود، شریان‌های مغزی را مسدود کند و یا سبب سکته‌ی مغزی شود.

چرا به تپش قلب دچار می‌شویم؟
۱. علل روحی و روانی: تپش قلب به‌تن‌هایی نشان دهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و معمولا اختلال فیزیکی اولیه نبوده است؛ بلکه مشکلی روانی است. گاه بیماران به‌ویژه در افراد مبتلا به اضطراب از احساس تپش قلب شکایت دارند که معمولا در بررسی‌ها اختلال ریتمی (مثل نوار قلب و هولتر ۲۴ ساعته) هیچ مشکلی مشخص نمی‌شود.

۲. علل فیزیولوژیک یا طبیعی: ورزش و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه در افراد سالم شود. فردی که بیماری قلبی ندارد، ممکن است با ورزش ضربان قلب را به ۱۶۰ بار در دقیقه یا بیشتر برساند که البته این طبیعی است و مشکلی محسوب نمی‌شود. استرس، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ، قهوه تلخ و برخی سیگار‌ها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد کند.

۳. انقباض زودهنگام دهلیز‌های بالایی قلب: در بعضی مواردِ تپش قلب به انقباض زودهنگام دهلیز‌های بالایی قلب برمی‌گردند. وقتی دهلیز‌ها به اندازه کسری از ثانیه زودتر از زمان مقرر منقبض شوند، برای اینکه به آهنگ معمولی و صحیح خود برگردند، لحظه‌ای بیشتر استراحت می‌کنند؛ درنتیجه فرد احساس می‌کند که ضربان قلبش دچار جهش شده است که معمولا انقباض سریع و شدیدی را به‌دنبال دارد. این درحالی است که دهلیز‌های پایینی تلاش می‌کنند تا خون اضافی را که در زمان استراحت جمع شده است، بیرون بفرستند. ضربان‌های زودهنگام معمولا سلامتی را تهدید نمی‌کنند و نشانه حمله‌ی قلبی نیستند.

۴. فیبریلاسیون دهلیزی و سرعت ضربان بالای فوق بطنی: دو نوع آشفتگیِ دیگرِ ضربان قلب که باعث تپش قلب می‌شوند، فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی‌کاردیای فوق‌بطنی هستند. فیبریلاسیون دهلیزی انقباض بی‌نظم و معمولا سریع دهلیز‌های بالایی قلب است. تاکی‌کاردیای (سرعت ضربان بالا) فوق بطنی هم وقتی اتفاق می‌افتد که سرعت ضربان قلب بیش از حد طبیعی باشد و از بالای دهلیز‌های پایینی شروع می‌شود. هر دو مورد می‌توانند کوتاه یا طولانی‌مدت باشند.

۵. انقباض زودهنگام بطن: یک یا حتی چند مورد متوالی انقباض زودهنگام بطنی معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه همراه با غش، تنگی نفس یا نشانه‌های دیگر باشد. تعداد زیاد و پشت سر هم انقباض بطن مشکل‌ساز است و ممکن است به نوعی آشفتگی قلبی خطرناک منجرشوند که به فیبریلاسیون بطنی معروف است.

۶. داروها: ازجمله قرص‌های رژیمی، ضد احتقان‌ها، دارو‌های استنشاقی آسم و برخی دارو‌هایی که برای جلوگیری از آریتمی‌ها (ضربان قلب نامنظم) یا درمان کم کاری تیروئید استفاده می‌شود؛ همچنین برخی مکمل‌های تغذیه‌ای و گیاهی نیز ممکن است سبب تپش قلب شوند.

۷. غذاها: بعضی از افراد بعد از مصرف غذا‌های سنگین غنی از کربوهیدرات یا چربی تپش قلب را تجربه می‌کنند. گاه مصرف غذا‌های حاوی مقادیر زیاد مونوسدیم گلوتامات (MSG)، نیترات‌ها یا سدیم می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب شود. اگر شما پس از مصرف غذا‌های خاصی تپش قلب دارید، می‌تواند به علت حساسیت غذایی باشد. دقت به غذا‌های مصرف شده طی روز می‌تواند برای شناخت غذایی که باید از آن اجتناب کنید، کمک کند.

۸. دلایل دیگر: مشکلاتی که برای نگه‌دارنده زمان ضربان قلب (گره سینوسی یا ضربان‌ساز قلب) به وجود می‌آید؛ نیز می‌تواند باعث تپش قلب شود. این مشکل بین دهلیز‌های بالا و پایین ناهماهنگی ایجاد می‌کند. آسیب بافت قلب در اثر حمله قلبی یا جراحت‌های دیگر و مشکلاتی مثل افتادگی دریچه میترال نیز می‌تواند باعث تپش قلب شود. مصرف کافئین، نیکوتین (از تنباکو موجود در سیگار)، الکل، یا مواد غیر قانونی مانند کوکائین و آمفتامین‌ها نیز باعث تپش قلب می‌شوند. همچنین شرایط پزشکی خاص مانند بیماری‌های تیروئید، سطح پایین قند خون، آنمی (کم خونی)، فشار خون پایین، تب و دهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن)، تغییرات هورمونی طی قاعدگی، بارداری یا درست قبل از یائسگی نیز از دیگر علل ایجاد تپش قلب هستند.

چه کسانی در خطر ابتلا به تپش قلب هستند؟
چنان‌چه افراد با یکی از مشکلات و اختلالات زیر درگیر باشند، به احتمال زیاد در معرض ابتلا به تپش قلب خواهند بود؛ بنابراین درمان آن‌ها می‌تواند تا حد بسیار زیادی خطر ابتلای افراد به تپش قلب را کاهش بدهد. این مشکلات و اختلالات عبارت‌اند از:

۱. داشتن استرس زیاد و شدید در اغلب اوقات

۲. داشتن اضطراب زیاد و یا درگیر بودن با اختلالات روانی از این دست

۳. مصرف مکرر دارو‌های حاوی محرک همچون دارو‌های آسم و سرماخوردگی

۴. درگیر بودن با مشکل پرکاری تیروئید

۵. سابقه ابتلا به سایر بیماری‌های قلبی همچون آریتمی قلبی، نارسایی قلبی و یا سکته قلبی.

چه زمانی تپش قلب نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
تپش قلبی که به‌ندرت اتفاق می‌افتد و بعد از چند ثانیه برطرف می‌شود، نیازی به پیگیری پزشکی ندارد. در صورتی که مشکل قلبی تشخیص داده شده دارید و به طور مکرر دچار تپش قلب می‌شوید یا تپش قلبتان مدام تشدید می‌شود، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. علاوه‌بر این اگر تپش قلب با یکی از علائم زیر همراه بود، بیمار فورا باید تحت مراقب‌های پزشکی قرار بگیرد:

ــ سرگیجه

ــ ضعف

ــ احساس سبکی سر

ــ غش

ــ از دست دادن هوشیاری

ــ گیجی

ــ اختلال در تنفس

ــ تعریق بیش از حد

ــ احساس درد، فشار یا گرفتگی و سفتی در سینه

ــ احساس درد در بازوها، گردن، قفسه سینه، فک یا قسمت فوقانی کمر

ــ ضربان قلب در حال استراحت بیشتر از ۱۰۰ بار در هر دقیقه.

تپش قلب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر پزشکتان گمان کند که شما تپش قلب دارید، با گوشی پزشکی به صدای قلب شما گوش خواهد داد و به دنبال علل احتمالی ظاهری همچون تورم غدد تیروئید خواهد گشت. اگر این معاینات اولیه نتواند به‌درستی علت تپش قلب را مشخص کند، پزشک ممکن است از روش‌های تشخیصی زیر برای شناسایی علت تپش قلب استفاده کند:

۱. نوار قلب: در این آزمایش غیرتهاجمی فرد کارشناس یک سری وسیله روی قفسه سینه شما قرار می‌دهد که ضربان‌های الکتریکی قلب شما را ثبت می‌کنند. نوار قلب به پزشک شما کمک می‌کند تا هر نوع بی‌نظمی در ضربان قلب و مشکلات ساختاری را که تشخیص بدهد که می‌توانند باعث تپش قلب شوند. این آزمایش ممکن است هم در زمان استراحت و هم در زمان ورزش انجام شود.

۲. مانیتورینگ هولتر: مانیتور هولتر یک وسیله قابل حمل است که شما آن را می‌پوشید تا نوار قلب جاری شما معمولا برای ۲۴ تا ۷۲ ساعت را ثبت کند. این وسیله هنگامی که پزشک نتواند با استفاده از نوار قلب متداول علت تپش نامنظم قلب را تشخیص بدهد، استفاده می‌شود.

۳. اکوی قلب: اکوی قلب یک آزمایش غیر تهاجمی است که شامل سونوگرافی قفسه سینه می‌شود. این کار یک تصویر را ارائه می‌دهد که نشان دهنده ساختمان و عملکرد قلب است. با عبور امواج سونوگرافی از قلب شما یک کامپیوتر آن را تحلیل می‌کند و یک تصویر متحرک روی مانیتور را نشان می‌دهد.

۴. ثبت وقایع: اگر شما همچنان بعد از استفاده از مانیتور هولتر هیچ بی‌نظمی ضربان قلبی نداشتید، پزشک شما ممکن است از یک وسیله برای ثبت وقایع قلبی شما استفاده کند. شما تا جای ممکن در طول روز این وسیله را می‌پوشید و هنگامی که با علائم تپش قلب مواجه شدید، دکمه دستگاه را فشار می‌دهید تا شروع به ثبت وقایع کند. ممکن است نیاز باشد برای چند هفته از این دستگاه استفاده کنید.

چگونه می‌توان تپش قلب را درمان کرد؟
درمان این عارضه به علت تپش قلب بستگی دارد. اگر تپش قلب ناشی از بیماری خاصی نباشد، بعید به نظر می‌رسد که پزشک روش درمان خاصی را پیشنهاد بدهد. در چنین مواردی پزشک توصیه می‌کند که سبک زندگی‌تان را تغییر بدهید و از مصرف برخی محرک‌ها خودداری کنید. در صورتی که تپش قلب مشکل جدی و مهمی باشد، پزشک از دارو‌های زیر برای درمان آن استفاده می‌کند:

۱. مهارکننده‌های ACE: این دارو‌ها با باز کردن شریان‌ها، کاهش فشار خون و افزایش خون‌رسانی به اندام‌های بدن تپش قلب را کاهش می‌دهند. علاوه‌بر این از این دارو‌ها برای بیماران مبتلا به دیابت یا افرادی که در ادرارشان پروتئین وجود دارد؛ نیز تجویز می‌شود تا از آسیب رسیدن به کلیه‌ها جلوگیری شود. برخی از دارو‌های مهار کننده ACE عبارت‌اند از: انالاپریل (وازوتکس)، لیزینوپریل (زستریل) و فسینوپریل سدیم (مونوپریل).

۲. دارو‌های ضد اضطراب: اگر تپش قلبتان ناشی از استرس و اضطراب باشد، پزشک برای درمان این اختلال از دارو‌های ضد اضطراب مثل لورازپام (اتیوان) یا آلپرازولام (زاناکس) استفاده می‌کند. نکته مهم این است که از این دارو‌ها فقط باید در زمان بروز استرس و اضطراب استفاده کرد و هنگام استفاده از آن‌ها از رانندگی و کار با ماشین آلات سنگین خودداری کنید. اگر بعد از مصرف دارو‌های ضد اضطراب باز هم به تپش قلب دچار شدید، موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.

۳. مسدود کننده‌های گیرنده بتا (بتابلاکرها): بتابلاکر‌ها با کاهش سرعت ضربان قلب و افزایش جریان خون در بدن باعث کاهش تپش قلب می‌شوند. از این دارو‌ها می‌توان برای درمان فشار خون بالا هم استفاده کرد. برخی از دارو‌های مسدود کننده گیرنده بتا عبارت‌اند از: لوپرزور (متوپرولول)، پروپرانولول (ایندرال) و آتنولول (تنورمین).

۴. مسدود کننده‌های کانال کلسیم: از این دارو‌ها برای درمان درد قفسه سینه، فشار خون بالا و تنظیم ضربان قلب استفاده می‌شود. کلسیم بلاکر‌های رایجی که برای این منظور استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از: دیلتیازم (دلاکور) و وراپامیل هیدروکلراید (کالان).

۵. دیگوکسین: داروی دیگوکسین که به آن دیژیتال و لانوکسین هم گفته می‌شود، با کاهش سرعت ضربان قلب تپش قلب را درمان می‌کند. اگر پزشک تشخیص بدهد که تپش قلب شما به دلیل ضربان نامنظم قلبتان است، این دارو را برایتان تجویز می‌کند.

۶. دارو‌های دیورتیک یا ادرارآور: دارو‌های دیورتیک که با نام قرص آب هم شناخته می‌شوند، با افزایش ادرار مانع از نارسایی قلبی می‌شوند. هیدروکلرتیازید و فوروزماید (لازیکس) دو نمونه از دارو‌های دیورتیک هستند که با تجویز پزشک می‌توان از آن‌ها برای درمان تپش قلب استفاده کرد. اگر تپش قلب شما به دلیل ضربان نامنظم قلبتان باشد، ممکن است پزشک این دارو‌ها را به‌تن‌هایی و یا همراه با سایر دارو‌ها برایتان تجویز کند.

درمان‌های خانگی تپش قلب
تپش قلب نیز مانند بسیاری از مشکلات و عوارض جسمانی درمان‌هایی دارد که به‌سادگی می‌توان آن‌ها را در خانه اجرا کرد، با این حال به یاد داشته باشد که این روش‌ها به درمان قطعی تپش قلب منجر نمی‌شوند و اگر با مشکل جدی در این زمینه مواجه هستید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید؛ همچنین برای استفاده از روش‌های درمان خانگی که در ادامه ملاحظه خواهید کرد، بهتر است با پزشک خود نیز مشورت داشته باشد.

۱. سرفه: سرفه شدید به مدت چند دقیقه می‌تواند به شکستن الگوی تپش کمک کند. این کار سبب ایجاد فشار در قفسه سینه می‌شود و ریتم قلب شما را به یک ریتم طبیعی تبدیل می‌کند. البته باید توجه داشته باشید که این یک اقدام پیش‌گیرانه نیست. از این درمان فقط زمانی استفاده کنید که احساس تپش می‌کنید.

۲. نفس عمیق: نفس عمیق یکی از بهترین روش‌های مقابله با تپش قلب است. این کار کمک می‌کند تا اضطراب و حمله ترس از بین برود و ضربان قلب فرد به حالت عادی بازگردد. نفس عمیق همچنین کمک می‌کند تا بدن کمی رها شود و انتقال میزان اکسیژن به مغز افزایش پیدا کند.

۳. آب سرد: نخوردن مایعات کافی می‌تواند قلب را بیشتر در معرض تپش یا ریتم نامنظم قرار بدهد؛ درنتیجه بهتر است یک لیوان آب سرد را برای کمک به بازگرداندن ضربان قلب به حالت طبیعی بنوشید. مصرف آب خنک سبب کاهش استرس، اضطراب و سرگیجه می‌شود. آب سرد به سیستم عصبی شما کمک می‌کند تا ضربان قلبتان را به حالت طبیعی بازگرداند.

۴. ملاس سیاه: ملاس سیاه یک راه‌حل ساده برای کنترل تپش قلب است. این ماده سرشار از پتاسیم، آهن، کلسیم و منیزیم است و به پیشگیری از فقر این مواد در بدن کمک می‌کند. یکی از دلایل ایجاد تپش قلب کمبود این مواد در بدن است. این ماده به‌ویژه برای درمان کم خونی مفید است که یکی از علل اصلی تپش قلب به شمار می‌رود. ۱ قاشق غذاخوری ملاس سیاه را به یک فنجان آب اضافه کنید و آن را بنوشید. این محلول را یک بار در روز مصرف کنید.

۵. افزایش مصرف منیزیم: کمبود منیزیم در بدن نیز ممکن لاست سبب تپش قلب شود. این ماده معدنی عملکرد قلب و سیستم عصبی را بهبود می‌بخشد و از طرفی گردش خون را در بدن بهتر می‌کند؛ درنتیجه یکی از روش‌های درمان خانگی تپش قلب مصرف منیزیم است. مواد غذایی سرشار از منیزیم شامل موارد زیر می‌شوند که عبارت‌اند از:

ــ اسفناج

ــ کلم بروکلی

ــ سبزیجات سبز برگ تیره

ــ آجیل‌ها مانند بادام و بادام زمینی

ــ دانه‌هایی مانند دانه کنجد و دانه کدو تنبل

ــ بلغور جو دوسر

ــ کره بادام زمینی

ــ آووکادو

ــ موز

ــ شکلات تلخ

ــ ماست کم چرب

۶. دارچین: مصرف دارچین یکی دیگر از راه‌های موثر و مفید برای درمان خانگی تپش قلب است. این ماده حاوی مواد شیمیایی و مواد مغذی فراوانی ازجمله منگنز و پتاسیم است که برای سلامت قلب بسیار مفید هستند. دارچین کمک می‌کند تا ورورد جریان خون به قلب بهبود بیابد و از اضافه شدن لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL یا کلسترول بد) و فشار خون بالا پیشگیری می‌کند. ۱ قاشق چای‌خوری پودر دارچین را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید؛ سپس آن را بنوشید. یک بار در روز به مدت چند روز از این شیوه درمانی استفاده کنید.

۷. والریان: بنابر ادعا‌ی متخصصان گیاه دارویی والریان برای تپش قلب ناشی از حملات هراس یا اضطراب یک درمان خوب است. اثر آرام‌بخش والریان کمک می‌کند تا بدن آرام شود و ضربان قلب به حالت طبیعی خود بازگردد. والریان همچنین به بهبود کیفیت خواب نیز کمک می‌کند. ۱۰ قطره از تنتور والریان را به یک لیوان آب اضافه کنید و برای تسکین سریع آن را بنوشید. توجه داشته باشید که مصرف این گیاه برای زنان باردار به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

۸. زالزالک: زالزالک یکی دیگر از گیاهان موثر برای درمان خانگی تپش قلب است. این میوه به افزایش جریان خون به قلب کمک می‌کند و انقباضات عضلانی قلب را بهبود می‌بخشد. تمام این عوامل به ثابت کردن ضربان قلب کمک می‌کند.