«زل زدن» مدلی از تشنج که والدین آن را جدی نمی‌گیرند

تصور عموم از تشنج، انقباض و لرزش اندام‌ها در فرد است اما همیشه تشنج با این علایم بروز نمی‌کند و گاهی ممکن است فقط با خیره شدن به یک نقطه خاص و علایم گمراه کننده رخ‌دهد اما متاسفانه بسیاری آگاه نیستند.

زل زدن به یک نقطه همراه با علایم متغیری چون‌عدم واکنش به اطرافیان، عق زدن، شل شدن عضلات، بی‌هوشی کوتاه مدت شبیه به خواب، گرفتگی صدا و…، نمونه‌هایی از علایمی هستند که توسط برخی خانواده‌ها گزارش و از نظر پزشکان معالج، تشنج تلقی شده اند. برخی‌ها فکر می‌کنند که تشنج صرفا در اثر تب رخ می‌دهد، بنابراین خارج از شرایط تب و بیماری، وقوع تشنج را برای فرزندانشان متصور نمی‌شوند، درحالیکه این نیز مثل الزام بر انقباض و لرزش اندام‌ها در تشنج، یک باور غلط است و نباید با این باورها، از اصل اتفاق غافل شد. در اینجا با چند خانواده که تجربه تشنج فرزندانشان را داشته اند، همراه شده ایم، تا بیش از پیش نسبت به تشنج با علامت خیرگی چشم آشنا شوید.

اشتباهات رایج والدین در تشخیص تشنج کودکان

سارا قاسمی مادر کودکی ۲ ساله، با تجربه‌ای که خود در زمینه دارد، توضیح می‌دهد: «وقت خواب ظهر پسرم بود و مشغول تکان دادن او روی پایم بود اما پسرم چشم‌هایش را نمی‌بست، فکر کردم در حال مقاومت برای خوابیدن است اما همسرم که کنار ما دراز کشیده بود، متوجه زل زدن وعدم واکنش پسرمان شد و ناگهان از جا برخاست و بچه را از روی پایم بلند کرد. نمی‌دانستم چه اتفاقی افتاده اما پسرم درحال سرفه و عق زدن بود و سپس دست و پایش کاملا شل شد، درست مثل حالت بیهوشی؛ همسرم پشت سر هم به پشت او ضربه می‌زد، تا اینکه بعد از چندثانیه، چشم‌هایش را باز کرد. خودمان فکر می‌کردیم چیزی در گلویش مانده و حالت خفگی به او دست داده اما هم متخصص اطفال و هم فوق تخصص مغز و اعصاب، تشخیص تشنج دادند.»

سجاد بخشوده نیز از تجربه خود در مورد پسر ۴ساله‌اش می‌گوید: «صبح وقتی دیدم پسرم بیدار شده، بالای سرش رفتم تا با یک سلام و احوالپرسی همیشگی، او را از تخت پایین بیاورم که متوجه شدم درحال عق زدن است. او را درآغوش گرفتم و با تصور اینکه بیمار شده، فورا او را به سرویس بردم. مدام عق می‌زد اما چیزی از گلویش خارج نمی‌شد. خودش بدون کمک روی پاهایش ایستاده و به یک نقطه زل زده بود و هرچقدر مادرش او را صدا می‌زد، پاسخی نمی‌داد. وقتی بعد از چند دقیقه به صدای مادرش واکنش نشان داد، کاملا بی‌حال بود اما کمی بعدتر به حالت عادی برگشت. فکر کردیم حتما خواب‌آلود بوده و چیزی در گلویش گیر کرده که البته دور و بری‌هایمان نیز همین نظر داشتند و می‌گفتند حالا یکبار اینطور شده و نیاز به پیگیری ندارد! اما پزشکان معالج تشخیص تشنج دادند و نوار مغزی هم این تشخیص را تایید کرد.»

آنچه خواندید، علایمی از تشنج با مدل زل زدن به یک نقطه است که ممکن است از نگاه بسیاری والدین و به سبب تعریف نادرستی که از تشنج دارند (انقباض و لرزش اندام ها)، تشنج تلقی نشود و آن‌ها را از مسیر درمان دور کند، اما آنچه مسلم است اینکه هرنوع اتفاق غیرعادی در کودکان حالا بنا به تشنج یا هر بیماری دیگری، نیاز به بررسی پزشکی دارد و نباید بی‌تفاوت از کنار آن گذشت.

تشنج را باور و از عوارض آن پیشگیری کنید

در همین راستا، دکتر حمیدرضا سماکوش متخصص اطفال می‌گوید: «زل زدن به یک نقطه وعدم واکنش به محرک‌های بیرونی، نشانه‌ای از تشنج است اما متاسفانه خیلی از خانواده‌ها نمی‌خواهند وقوع تشنج در فرزندانشان را بپذیرند و اصلا وارد پروسه درمان نمی‌شوند اما مساله اینجاست که تشنج کنترل نشده در کودکان و تکرار آن می‌تواند آسیب‌های مغزی به همراه داشته باشد و درحالیکه خانواده‌ها فکر می‌کنند فرزندشان در صحت سلامت است، منجر به کاهش سطح یادگیری در دوران مدارس شود. با این تفاسیر توصیه ما به پدر و مادرها این است که درصورت بروز علایم مشکوک، بدون هرگونه مقاومتی در برابر احتمال تشنج فرزندان خود حتما به پزشک مراجعه کرده و اقدامات درمانی را بلافاصله آغاز کنند.»

لزوم دارودرمانی حتی بعد از یکبار تشنج

همچنین دکتر انوری فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و نوجوانان می‌گوید: «اگر علایم تشنج حتی برای یکبار در کودکی مشاهده شود، باید دارودرمانی را آغاز کرد. همچنین نوار مغزی از کودک گرفته می‌شود که اگر مشکلی در نوار مغز وجود داشته باشد، وارد فاز دیگر بررسی‌ها یعنی‌ام آر آی، آزمایشات تخصصی و… می‌شویم تا اگر مشکلی در مغز همچون ضایعه، ضربه، بیماری‌های زمینه‌ای و یا ژنتیکی وجود دارد، مشخص و روند درمان تکمیل شود. البته گاهی هم به رغم تمام بررسی ها، علت تشنج مشخص نمی‌شود اما دارو درمانی ادامه پیدا می‌کند تا بهبودی حاصل شود؛ بنابراین تحت هیچ شرایطی نباید کودک را به حال خودش رها کرد و لازم است روند درمان بطور منظم و زیر نظر متخصص دنبال شود.»

توکل و صبوری راهی به سوی درمان

لطفا حالا که با این مدل از تشنج آشنا شدید، نسبت به رفتارهای غیرعادی فرزندان‌تان بی‌تفاوت نباشد و از عوارض احتمالی پیشگیری کنید. شاید باور اینکه کودکتان در زمره بیماران تشنجی قرار دارد، سخت و دردناک باشد اما خوب است بدانید که تشنج به عنوان یک بیماری شایع در میان کودکان به شمار می‌رود و در اغلب موارد نیز درمان می‌شود. ضمنا در صورت درگیری با این بیماری، آرامش خود را حفظ کنید به خاطر داشته باشید که این نیز یکی دیگر از امتحانات الهی است که قطعا شما والدین با صبر و توکل، پیروز آن خواهید بود. همانطور که در تفسیر آیه ۲۸ سوره مبارکه انفال آمده است: «بدانید اموال و اولاد شما وسیله آزمایش است و پاداش عظیم (برای آن‌ها که از عهده امتحان برآیند) نزد خدا است.»