خلع سلاح پ.ک.ک؛ نقطه عطفی در امنیت ترکیه و تحولات منطقه‌ای
پیام عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، مبنی بر تعهد پ.ک.ک به کنار گذاشتن خشونت، صرفنظر کردن از مرزبندی جغرافیایی و ورود به مرحله گفت‌وگوی سیاسی که پس از گفتگوهای چندین ماهه و توافق با حزب دموکراتیک به رهبری دولت باهچه لی منتشر شد، به نحو موثری در این فرایند عمل کرده و به نوعی تکلیف اعضای پ.ک.ک را برای تحویل سلاح و بازگشت به روند مسالمت آمیز رقابت بر سر قدرت در ترکیه روشن کرد.
عصرترکیه – تحویل سلاح توسط حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) یکی از تحولات مهم و تاریخی در روند حل‌وفصل مسائل امنیتی و سیاسی ترکیه و منطقه خاورمیانه است. پس از بیش از ۴۰ سال درگیری مسلحانه، این حرکت، نمادی از تمایل برای پایان دادن به خشونت و حرکت به سمت راه‌حل‌های سیاسی است که تأثیرات گسترده‌ای بر امنیت داخلی ترکیه، سیاست منطقه‌ای و آینده اقتصادی منطقه خواهد داشت.
تلاش دولت ترکیه برای امنیت پایدار
طی دهه‌ها، پ.ک.ک به عنوان گروهی که از سوی ترکیه تروریستی شناخته می‌شود، با انجام حملات مسلحانه موجب تلفات بیش از ۴۰ هزار نفر شده است که شامل نظامیان، غیرنظامیان و اعضای گروه است. رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان در بیانیه‌ای اعلام کرد:«تحویل سلاح توسط پ.ک.ک نشانه عزم جدی برای پایان دادن به خشونت و آغاز مسیری جدید برای صلح است. امنیت ملی اولویت ماست و این تحول فرصت طلایی برای تحقق آن است.»
همچنین پیام عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، مبنی بر تعهد پ.ک.ک به کنار گذاشتن خشونت، صرفنظر کردن از مرزبندی جغرافیایی و ورود به مرحله گفت‌وگوی سیاسی که پس از گفتگوهای چندین ماهه و توافق با حزب دموکراتیک به رهبری دولت باهچه لی منتشر شد، به نحو موثری در این فرایند عمل کرده و به نوعی تکلیف اعضای پ.ک.ک را برای تحویل سلاح و بازگشت به روند مسالمت آمیز رقابت بر سر قدرت در ترکیه روشن کرد.
هرچند این تغییر رویکرد می تواند بازتابی از فشارهای داخلی و منطقه‌ای و همچنین تغییر در مناسبات بین‌المللی به ویژه با آمریکا و روسیه نیز به شمار رود.
نقش ترکیه در سوریه و امنیت مرزها
با شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، شمال سوریه به منطقه‌ای حساس تبدیل شد که گروه‌های مسلح مختلف از جمله شاخه‌های پ.ک.ک در آن فعالیت می‌کردند. ترکیه از سال ۲۰۱۶ چندین عملیات نظامی گسترده انجام داده است (عملیات سپر فرات، شاخه زیتون، منابع صلح) که هدف اصلی آن کنترل مرزها و جلوگیری از گسترش گروه‌های مسلح بود.
تحویل سلاح توسط پ.ک.ک و کاهش عملیات مسلحانه به ترکیه امکان می‌دهد تمرکز بیشتری بر بازسازی مناطق جنگ‌زده، مدیریت بحران پناهندگان (که بیش از ۴ میلیون سوری در ترکیه حضور دارند) و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای داشته باشد. تحلیلگران امنیتی معتقدن این تحول در واقع گامی به سمت ثبات بیشتر در کل خاورمیانه است که امنیت مرزهای ترکیه را تضمین می‌کند.
پیامدهای سیاسی و اقتصادی تحویل سلاح
تحویل سلاح و کاهش درگیری‌ها، همچنین بستر مناسبی برای شروع مجدد گفت‌وگوهای سیاسی فراهم می‌کند. پروژه‌های توسعه مناطق کردنشین در جنوب شرق ترکیه می‌توانند بهبود یابند، نرخ بیکاری که در برخی مناطق به بالای ۲۵٪ رسیده، کاهش یابد و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی افزایش پیدا کند.
مطالعات اقتصادی نشان داده‌اند که هر ۱۰ درصد کاهش خشونت و ناامنی می‌تواند رشد اقتصادی را حدود ۱.۵ درصد افزایش دهد و بر این اساس اقتصاددانان تاکید دارند ثبات سیاسی و امنیتی، پیش‌شرط توسعه پایدار و جذب سرمایه‌گذاری در ترکیه و منطقه است.
نقش بازیگران خارجی در روند تحویل سلاح پ.ک.ک و امنیت منطقه
آمریکا با توجه به نقش ی.پ.گ در مبارزه با داعش، تا حدی از آن حمایت کرده بود اما همزمان تلاش داشت فشار بر پ.ک.ک برای کاهش خشونت‌ها افزایش یابد. در همین راستا سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد:ما از تمامی اقدامات سازنده‌ای که منجر به کاهش خشونت و ایجاد ثبات در منطقه می‌شود حمایت می‌کنیم و انتظار داریم ترکیه و همه طرف‌ها به راه‌حل‌های سیاسی پایبند باشند.
روسیه نیز به عنوان بازیگری قدرتمند در منطقه، ضمن حفظ روابط با ترکیه، حمایت خود را از روند تحویل سلاح اعلام کرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه بیان کرده کاهش تنش‌ها در شمال سوریه و ترکیه به امنیت کل منطقه کمک خواهد کرد و باید با گفت‌وگوهای سازنده ادامه یابد.
همچنین اتحادیه اروپا در راستای حفظ ثبات و حقوق بشر در منطقه، از این روند استقبال کرده و بر ضرورت مشارکت اقلیت‌ها در روند سیاسی تاکید دارد. کمیسیون اروپا اعلام کرده«از تلاش‌های ترکیه برای ایجاد ثبات و امنیت حمایت می‌کنیم و آماده همکاری برای تضمین حقوق انسانی و توسعه منطقه‌ای هستیم.
چشم‌انداز آینده و چالش‌ها
با وجود امیدها، مسیر پیش رو پر از چالش‌های متعدد است:
- توازن دقیق میان حفظ تمامیت ارضی و پاسخگویی به مطالبات حقوقی اقلیت‌ها؛
- مقابله با نفوذ بازیگران خارجی با منافع متضاد؛
- جلوگیری از شکل‌گیری گروه‌های مسلح جدید یا بازگشت خشونت؛
- تضمین استمرار حمایت سیاسی داخلی و بین‌المللی.
در زمینه اقتصادی، ثبات منطقه‌ای می‌تواند مسیر توسعه انرژی (گاز طبیعی، نفت) و تجارت را هموار کند و فرصت‌های اقتصادی گسترده‌ای برای ترکیه و همسایگانش فراهم آورد.
در مجموع تحویل سلاح پ.ک.ک فرصتی بی‌سابقه برای پایان دادن به دهه‌ها خشونت و ایجاد امنیت پایدار در ترکیه است که می‌تواند نقطه عطفی در توسعه سیاسی و اقتصادی کشور و منطقه باشد. موفقیت این فرآیند و ادامه آن، مستلزم همکاری همه‌جانبه ملی و بین‌المللی، دیپلماسی هوشمندانه و اراده سیاسی قوی است.
