جمهوری ترکیه ۱۰۲ ساله شد

عصرترکیه-جمهوری ترکیه امسال وارد ۱۰۲مین سالگرد تأسیس خود شد. پس از رهایی آناتولی از اشغال، به رهبری «غازی مصطفی کمال آتاتورک»، مجلس ملی کبیر ترکیه (TBMM) در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳ جمهوری را اعلام کرد و از آن زمان اصل «حاکمیت بدون قید و شرط متعلق به ملت است» به وضوح در اداره کشور جای گرفت.

به گزارش آناتولی، آتاتورک پس از آغاز حرکت استقلال‌طلبانه خود با سفر به سامسون در ۱۹ مه ۱۹۱۹، مشعل استقلال را روشن کرد که با مقاومت و مبارزات ملت ترکیه هرگز خاموش نشد. در جریان کنگره ارزوروم، آتاتورک به نزدیکان خود اعلام کرد که پس از پیروزی، شکل حکومت جمهوری خواهد بود، اما این موضوع تا زمان آماده شدن جامعه به عنوان یک راز ملی محفوظ ماند.

افتتاح مجلس ملی کبیر در ۲۳ آوریل ۱۹۲۰ آغاز دوره‌ای نوین در زندگی ملت ترکیه بود و نشان داد که هیچ قدرتی بالاتر از نمایندگان مردم در مجلس نیست. با پایان موفقیت‌آمیز جنگ استقلال، موجودیت دولت نوین ترکیه با امضای قرارداد لوزان در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ تثبیت شد.

در ۱۳ اکتبر ۱۹۲۳، دو ماه پس از آغاز دوره دوم مجلس، آنکارا به پایتخت دولت جدید تبدیل شد و ضرورت تعیین رسمی شکل حکومت و انتخاب رئیس‌جمهور جدید احساس شد. تا آن زمان ریاست کشور توسط رئیس مجلس، مصطفی کمال پاشا، انجام می‌شد.

آتاتورک در شامگاه ۲۸ اکتبر ۱۹۲۳، در کاخ چانکایا با نزدیکان خود گرد هم آمد و طی نشستی اعلام کرد: «فردا جمهوری را اعلام خواهیم کرد.» برنامه کوتاهی برای اقدامات بعدی مشخص شد و وظایف به اعضای هیئت واگذار شد.

پس از آن، پیش‌نویس قانونی تغییراتی در برخی مواد قانون اساسی ۱۹۲۱ اعمال کرد که در آن آمده بود: «شکل حکومت دولت ترکیه جمهوری است.» این پیش‌نویس با رأی تمامی ۱۵۸ عضو حاضر در جلسه مجلس پذیرفته شد و جمهوری ترکیه رسماً اعلام شد. اعلام جمهوری با شعار «زنده‌باد جمهوری» و تشویق حضار همراه شد و اصل «حاکمیت بدون قید و شرط متعلق به ملت است» به صورت آشکار در اداره کشور تثبیت شد.

در ادامه، غازی مصطفی کمال آتاتورک با رأی تمامی نمایندگان به عنوان نخستین رئیس‌جمهور جمهوری ترکیه انتخاب شد و در سخنرانی خود گفت: «جمهوری ترکیه سعادتمند، موفق و پیروز خواهد بود.» پس از آن نظام دولت‌داری به شکل پارلمانی تنظیم شد و نخست‌وزیر وزرا را انتخاب کرده و برای تأیید رئیس‌جمهور معرفی می‌کرد.

آغاز جشن‌های ملی برای بزرگداشت جمهوری نیز از همان زمان شروع شد و مردم ترکیه شب ۲۹ اکتبر و روز ۳۰ اکتبر اعلام جمهوری را جشن گرفتند. با تصویب قانون در سال ۱۹۲۵، ۲۹ اکتبر به عنوان «جشن ملی» رسمی شد و از آن سال تاکنون هر سال این روز به عنوان روز ملی ترکیه گرامی داشته می‌شود.