بچه‌های بهزیستی بعد از ۱۸سالگی چه کار می‌کنند؟
البته سؤالی که ایجاد می‌شود با توجه به ماهیت مراکز شبانه‌روزی نگهداری این بچه‌ها بجاست؛ مراکزی که به ۴ دسته شیرخوارگاه‌ها (تا ۳ سال)، نونهالان (۳ تا ۶ سال)، نوباوگان (۶ تا ۱۲ سال) و نوجوانان (۱۲ تا ۱۸ سال) تقسیم می‌شوند.
البته سؤالی که ایجاد می‌شود با توجه به ماهیت مراکز شبانه‌روزی نگهداری این بچه‌ها بجاست؛ مراکزی که به ۴ دسته شیرخوارگاه‌ها (تا ۳ سال)، نونهالان (۳ تا ۶ سال)، نوباوگان (۶ تا ۱۲ سال) و نوجوانان (۱۲ تا ۱۸ سال) تقسیم می‌شوند. همین تقسیم‌بندی و عناوین باعث شده تا نگرانی‌هایی بابت وضعیت بچه‌های بهزیستی در ۱۸ سالگی وجود داشته باشد به همین بهانه با حمیدرضا الوند، مدیرکل دفتر کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور گفت‌وگویی انجام دادیم و او نه‌تنها رهاشدن بچه‌های ۱۸ ساله بهزیستی را رد کرد، بلکه برنامه‌های حمایتی بهزیستی برای این بچه‌ها را تشریح کرد. توضیحات او را در این گزارش روایت کرده‌ایم.
زمان ترخیص بچه‌های بهزیستی
درست است که مراکز شبانه‌روزی بهزیستی برای نگهداری بچه‌های تا ۱۸ سال تقسیم‌بندی شده است، اما این به‌معنای ترخیص بچه‌ها بدون توجه به نیازهای حمایتی آنها در حساس‌ترین سن زندگی‌شان نیست. درواقع دختران تحت پوشش بهزیستی که به ۱۸ سالگی می‌رسند، اگر در دانشگاه پذیرفته شوند تا پایان تحصیلات دانشگاهی در خوابگاه‌های دانشجویی تحت حمایت بهزیستی خواهند بود و درغیراین صورت تا زمانی که ازدواج نکرده‌اند یا شغل مناسبی برای کسب استقلال مالی و زندگی مستقل پیدا نکرده‌اند، تحت حمایت مراکز بهزیستی در سراسر کشور خواهند بود. در مورد پسران هم همین‌گونه است، با این تفاوت که پسران ۱۸ ساله بهزیستی اگر بلافاصله در دانشگاه پذیرفته نشوند باید به سربازی بروند و ما در این زمان حدودا ۲ ساله حواسمان به بچه‌های سرباز هست و فضایی را برای بچه‌ها تحت عنوان خانه‌های مستقل مهیا می‌کنیم که در زمان مرخصی‌های سربازی و استراحت بی‌هیچ دغدغه‌ای به این مراکز مراجعه کنند. اگر هم در دانشگاه هم پذیرفته شوند مانند دختران تا پایان تحصیل در خوابگاه‌های دانشجویی تحت حمایت‌های ما خواهند بود. نکته قابل توجه این است که معمولا پسران در سایه حرفه‌آموزی زودتر زندگی مستقل خود را شروع می‌کنند و به قولی ترخیص می‌شوند. درنهایت ۱۸ ساله‌های بهزیستی تنها درصورتی ترخیص می‌شوند که شرایط اشتغال را داشته باشند یا ازدواج کرده باشند، و این موضوع به تأیید کمیته استانی سازمان بهزیستی رسیده باشد.
خانه‌های مستقل، سقف امن بچه‌ها
بچه‌های ۱۸ ساله دیگر دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر گذاشته‌اند و قاعدتا زندگی آنها با بچه‌های کوچک‌تر از خودشان از جهات مختلف امکان‌پذیر نیست؛ به‌خاطر همین بهزیستی اقدام به ایجاد خانه‌های مستقل در خارج از فضای اداری برای این بچه‌ها کرده است، خانه‌هایی که عمدتا با مشارکت بخش غیردولتی و خیران اداره می‌شوند اما در خیلی از استان‌ها هم به‌صورت کاملا دولتی فعالیت دارند. سالانه حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر از بچه‌های تحت پوشش بهزیستی در ۱۸ سالگی وارد زندگی مستقل می‌شوند و از سیستم مراقبت‌های شبانه‌روزی به ۳ شکل خارج می‌شوند: یا بازپیوند خانواده می‌شوند، یا شاغل می‌شوند، یا ازدواج می‌کنند. بچه‌هایی که راهی خانه مستقل می‌شوند درواقع از سیستم مراقبت‌های شبانه‌روزی خارج شده‌اند و حالا وارد زندگی نیمه‌مستقل خود می‌شوند تا در سایه حمایت‌های بهزیستی به لحاظ شغلی و درآمدزایی به مرحله‌ای برسند که توانایی تامین هزینه‌های زندگی خود را داشته باشند.
حمایت از بچه‌ها تا ۵ سال
بعد از اینکه بچه‌های بهزیستی زیر سقف خانه‌های مستقل زندگی مستقل را تمرین کردند و آماده ترخیص شدند، باز هم از خدمات حمایتی بهزیستی برخوردارند. درواقع سازمان بهزسیتی بعد از ترخیص کامل بچه‌ها به‌مدت ۵ سال آنها را حمایت می‌کند و آغوشش را به‌روی این بچه‌ها باز نگه می‌دارد، بچه‌هایی که ممکن است به‌خاطر وضعیت اقتصادی با چالش‌های مالی در کسب‌وکارشان روبه‌رو شوند، یا افرادی که ممکن است ازدواج موفقی نداشته باشند. همه این بچه‌ها می‌توانند در هر زمان که نیاز پیدا کنند به مراکز بهزیستی مراجعه و از خدمات حمایتی آن بهره‌مند شوند. درحال‌حاضر خیلی از افرادی که درخانه‌های مستقل بهزیستی به‌سرمی‌برند حتی سن ۲۴ تا ۲۸ سالگی را هم پشت سر گذاشته‌اند. درواقع خانه‌های مستقل پلی میان خانه‌های بهزیستی و زندگی مستقل جوانان است. برگزاری دوره‌های آموزشی با محوریت توسعه فردی یکی از مزایای این خانه‌هاست. اتفاق خوب افزایش ۴۰ درصدی اعتبارات دفتر مراقبت و توانمندی کودکان و نوجوانان بهزیستی برای بچه‌های ۱۸ سال به بالاست که ردیف اعتباری بعد از سال‌ها به‌منظور حمایت از این قشر تعریف و تبیین شده است.
۱۸ ساله‌هایی که ترخیص می‌شوند!
در کنار ۱۸ ساله‌هایی که ترخیص نمی‌شوند و راهی خانه‌های مستقل می‌شوند، بچه‌هایی هستند که در ۱۸ سالگی امکان ترخیص کامل آنها از بهزیستی وجود دارد. این بچه‌ها به دلایل مختلف در نوجوانی به بهزیستی سپرده شده‌اند، حال یا به‌خاطر بدسرپرستی یا به دلیل مناسب‌نبودن شرایط واگذاری‌شان به اولیای قهری. تیم مراقبت اولویت تربیتی و آموزشی این فرزندان را، ازآنجاکه در سایه فراهم‌نبودن شرایط زندگی ایده‌آل امکان تحصیل را نداشته‌اند و از سن تحصیل آنها در دوره ابتدایی بسیار گذشته است، برمبنای حرفه‌آموزی تعریف می‌کند؛ بنابراین در چارچوب اهداف توانمندسازی بهزیستی در دوره‌های آموزشی مهارتی شرکت می‌کنند و در ۱۸ سالگی با توجه به تسلط بر حرفه و کسب تجربه در بازار کار آمادگی شروع زندگی مستقل را دارند. این بچه‌ها گروهی هستند که در ۱۸ سالگی در سایه نظارت بهزیستی به‌طور کامل از بهزیستی ترخیص می‌شوند.
