بهترین نویسندگان معاصر ایرانی که ادبیات جهان را تحت تاثیر قرار دادند

در حالی که بزرگانی چون حافظ و مولانا به نمادهای ادبی ایران تبدیل شده‌اند، نویسندگان معاصر ایرانی سهم کمتری در شکل‌دهی به ادبیات مدرن جهان داشته‌اند. با اینکه بسیاری از این نویسندگان در سطح جهانی ناشناخته باقی مانده‌اند، آثارشان تأثیرات عمیق و ماندگاری بر فرهنگ و ادبیات گذاشته است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

به گزارش راهنماتو، ایران با تاریخ غنی خود، از دیرباز بستر ظهور شاعران و نویسندگان بزرگی چون حافظ، سعدی، مولانا، فردوسی و بسیاری دیگر از چهره‌های برجسته ادبیات کلاسیک بوده است. اما در کنار این نام‌های شناخته‌شده که به تنهایی تاثیری عمیقی بر نویسندگان و فیلسوفان بزرگی چون نیچه، گوته، جیمز اتکینسون، متیو آرنولد، رالف والدو امرسون، فیتزجرالد و غیره گذاشته‌اند، نویسندگان معاصر ایرانی نیز در سکوت و با خلاقیت‌هایشان ادبیات جهان را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

نویسندگانی که هیچگاه جایزه نوبل را به خانه نبردند و شاید کمتر کسی در خارج از ایران نامشان را شنیده باشد، اما آثارشان همواره در دل‌ کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از زندگی و فرهنگ ایرانی هستند، تأثیرگذار بوده است.

در این مسیر، آن‌ها به شکلی نو، با نگاه‌های متفاوت و عمیق به مسائل انسانی و اجتماعی، سعی کرده‌اند ایرانی‌بودن و واقعیت‌های فرهنگی این سرزمین را به جهانیان معرفی کنند. در این مطلب از راهنمای کتاب به این نویسندگان می‌پردازیم که شاید نام آن‌ها را شنیده و به راحتی از کنارشان عبور کرده باشیم یا هنوز اثری از آن‌ها نخوانده باشیم.

معنای زندگی از نگاه نویسندگان معاصر ایران
معنای زندگی از نگاه نویسندگان معاصر ایران در آثارشان معمولاً با توجه به تجارب فردی و اجتماعی شخصیت‌ها و همچنین تحولات فرهنگی و اجتماعی، به صورت پیچیده و چندلایه بررسی می‌شود. زندگی در این ادبیات نه‌تنها در بُعد فردی، بلکه در بُعد اجتماعی و فرهنگی نیز مورد توجه قرار دارد. نویسندگان معاصر ایرانی به دنبال بیان چالش‌های زندگی روزمره، روابط انسانی، هویت و معنای وجودی در جامعه‌ای هستند که با تحولات مختلف روبه‌رو است.

در این ادبیات، توجه به خانواده، عشق، دوستی، و چالش‌های درونی شخصیت‌ها به‌طور عمده مطرح است. نویسندگان معاصر ایران در آثار خود به نحوی به ارتباطات انسانی و تأثیر آن‌ها بر فرد و جامعه می‌پردازند و به‌ویژه بر نقش تغییرات اجتماعی و فرهنگی در شکل‌گیری هویت و ارزش‌های فردی تأکید دارند. این نویسندگان در تلاش‌اند تا معنا و مفهوم زندگی را از منظر کسانی که در دل تحولات جامعه زندگی می‌کنند، کشف کنند.

در نهایت، معنای زندگی در ادبیات معاصر ایران به‌طور عمومی بازتاب‌دهنده تلاش انسان‌ها برای یافتن معنا در جهانی است که در آن روابط اجتماعی و فرهنگی، در کنار تجربیات فردی، بر تفسیرهای مختلف از زندگی تأثیر می‌گذارند. نویسندگان ایرانی با بررسی عمیق احساسات و افکار شخصیت‌های خود، به دنبال پاسخ به سوالات بزرگ‌تری در مورد هویت، تغییر، و پویایی در جامعه هستند.

۱. صادق هدایت
صادق هدایت، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان داستانی ایران، در ۲۸ بهمن ۱۲۸۱ در خانواده‌ای متمول و فرهنگی متولد شد. او تحصیلاتش را در مدارس دارالفنون و یک مدرسه فرانسوی آغاز کرد و سپس به اروپا رفت تا در ابتدا دندان‌پزشکی و بعدها مهندسی و زبان‌شناسی مطالعه کند. در این مدت، هدایت با ادبیات جهانی آشنا شد و تحت تأثیر نویسندگانی چون کافکا و داستایوفسکی قرار گرفت.

رمان “بوف کور”، شاهکار هدایت، به‌عنوان اثری نمادین و پیچیده، بازتابی از بحران‌های روانی و درونی نویسنده است. دیگر آثار او مانند “سگ ولگرد” نیز با نقدهای اجتماعی و تم‌های انسانی، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات ایران دارند. هدایت در آثارش همواره به مسائل اخلاقی، اجتماعی و عدالت پرداخته و از طنز و هجو به‌عنوان ابزاری برای انتقاد استفاده کرده است.

در دهه ۱۹۴۰، هدایت به دلیل ناتوانی در خلق آثار جدید و انتقادات شدید به افسردگی و انزوا دچار شد. سرانجام، او در ۴ آوریل ۱۹۵۱ برای دومین بار اقدام به خودکشی کرد و این‌بار موفق شد. مرگ او در اوج ناامیدی، نقطه پایانی بر زندگی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان مدرن ایران بود.

۲. سیمین دانشور
سیمین دانشور، نویسنده و مترجم ایرانی، در سال ۱۳۰۰ در شیراز متولد شد. او پس از تحصیل در رشته ادبیات فارسی، در رادیو تهران و روزنامه‌ها فعالیت کرد. اولین مجموعه داستانش، آتشفشان خاموش (۱۳۲۷)، به مسائل اجتماعی و انسانی پرداخت و نشان داد که او به تحلیل مسائل جامعه ایران علاقه‌مند است.

دانشور در سال ۱۳۳۰ با جلال آل احمد آشنا شد و ازدواج کرد. در سال ۱۳۴۸، رمان سووشون را منتشر کرد که نخستین رمان فارسی از دیدگاه یک زن است و به مسائل اجتماعی و سیاسی دهه ۴۰ پرداخته است.

او علاوه بر نویسندگی، در دانشگاه تهران تدریس کرد و در حمایت از نویسندگان جوان و مخالفان رژیم پهلوی فعال بود. در دهه ۶۰، مجموعه داستان‌های کوتاه خود، از جمله به کی سلام کنم؟ را منتشر کرد که بازتابی از تحولات اجتماعی ایران بود.

سیمین دانشور با آثارش تصویر دقیقی از جامعه ایران ارائه داد و در ادبیات معاصر ایران جایگاهی ویژه پیدا کرد.

۳. محمود دولت‌آبادی
محمود دولت‌آبادی (زادهٔ ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در دولت‌آباد سبزوار)، نویسنده و نمایشنامه‌نویس برجستهٔ ایرانی است که شهرتش بیش از همه به خاطر رمان حماسی و ده‌جلدی کلیدر است؛ اثری که نگارشش ۱۵ سال به طول انجامید و آن را به یکی از بلندترین رمان‌های فارسی تبدیل کرد.

دولت‌آبادی راوی زندگی، رنج و ایستادگی مردم روستاهای خراسان است. سبک نوشتاری‌اش زبانی فخیم و شاعرانه دارد و با نگاهی انسان‌دوستانه، عدالت‌خواه و صریح به جامعه می‌نگرد. او نه‌تنها در ادبیات داستانی، بلکه در نمایشنامه‌نویسی، فیلم‌نامه‌نویسی و بازیگری تئاتر و سینما نیز فعالیت داشته و همکاری‌هایی با چهره‌هایی چون بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی و عباس جوانمرد داشته است.

دولت‌آبادی بارها به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش پیش و پس از انقلاب ۵۷ بازداشت شد و با وجود فشارها و سانسورها، همواره در ایران ماند و قلم زد. آثارش به زبان‌های بسیاری ترجمه شده و جوایز مهمی چون «یان میخالسکی» سوئیس و «نشان شوالیه ادب و هنر» فرانسه را از آن خود کرده است. از دیگر آثار مهم او می‌توان به جای خالی سلوچ، زوال کلنل، آهوی بخت من گزل و روزگار سپری‌شدهٔ مردم سالخورده اشاره کرد.

۴. محمدعلی جمالزاده
محمدعلی جمالزاده (۱۲۷۰ اصفهان – ۱۳۷۶ ژنو) از بنیان‌گذاران نثر مدرن فارسی و از چهره‌های تأثیرگذار ادبیات معاصر ایران است. او در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد، اما تحصیلاتش را در بیروت نزد یسوعی‌ها و سپس در فرانسه در رشتهٔ حقوق ادامه داد.

جمالزاده پس از بازگشت کوتاهش به ایران، به برلین رفت و به جمع روشنفکران ایرانی پیوست. همکاری‌اش با نشریهٔ کاوه و انتشار داستان فارسی شکر است که بعدها در مجموعهٔ یکی بود یکی نبود (۱۳۰۰) آمد، نقطه‌عطفی در ادبیات داستانی ایران شد. این اثر با زبان ساده، طنز اجتماعی و استفاده از نثر گفتاری، راهی تازه در ادبیات گشود و با استقبال و انتقاد شدیدی روبه‌رو شد.

او سال‌ها در سازمان بین‌المللی کار در ژنو فعالیت داشت و زبان فارسی را در دانشگاه ژنو تدریس می‌کرد. در این دوران، آثاری چون دارالمجانین، قلطاش‌الدوله، راه آب‌نامه و اصفهان‌نامه را نوشت. جمالزاده همچنین مترجمی توانا بود و آثار متعددی از زبان‌های اروپایی به فارسی برگرداند.

او تا پایان عمر از وطن دور ماند، اما نامش با زبان فارسی و ادبیات نوین ایران گره خورده است.

۵. صادق چوبک
صادق چوبک (۱۲۹۵ بوشهر – ۱۳۷۷ برکلی، آمریکا) از برجسته‌ترین نویسندگان قرن بیستم ایران بود که با نثری موجز، دقیق و واقع‌گرا، نگاهی تند و بی‌پرده به زندگی مردم کوچه و بازار داشت. آثار او، همچون نگاره‌های مینیاتوری، با ظرافت به جزئیات و درونمایه‌ای واحد می‌پردازند.

چوبک دوران کودکی‌اش را در شیراز گذراند و در کالج آمریکایی تهران تحصیل کرد. صادق هدایت، نویسنده‌ی بزرگ آن دوران، نقش مهمی در شکل‌گیری مسیر ادبی او داشت. هرچند از نویسندگان غربی مانند جیمز، فاکنر و همینگوی تأثیر پذیرفت، اما سبک منحصربه‌فرد خود را در روایت واقعیت‌های تلخ و گاه گزنده جامعه پروراند.

مجموعه داستان خیمه شب‌بازی (۱۳۲۴) و انتری که لوطیش مرده بود (۱۳۲۸)، نمونه‌های درخشانی از نثر کوتاه و پرمایه‌ی او هستند. نمایشنامه‌ی طنز توپ پلاستیکی و رمان‌های تنگسیر و سنگ صبور نیز از مهم‌ترین آثار اویند. چوبک همچنین در ترجمه هم دستی توانا داشت و آثاری چون آلیس در سرزمین عجایب را به فارسی برگرداند.

چوبک با نگاهی بی‌تعارف به زشتی‌ها و زیبایی‌های زندگی، صدایی متفاوت در ادبیات معاصر ایران پدید آورد.

۶. بزرگ علوی
بزرگ علوی (۱۲۸۲ تهران – ۱۳۷۶ برلین) نویسنده، مترجم و روشنفکر چپ‌گرای ایرانی بود که در ادبیات معاصر ایران نقشی ماندگار ایفا کرد. او در خانواده‌ای اهل سیاست و آزادی‌خواهی پرورش یافت؛ پدرش از فعالان جنبش مشروطه و پدربزرگش نماینده مجلس بود.

علوی در دهه ۱۹۲۰ برای تحصیل به آلمان رفت و با ادبیات و اندیشه‌های نوین اروپا آشنا شد. پس از بازگشت به ایران، با صادق هدایت آشنا شد و همراه او در زمینهٔ ادبیات و سیاست همکاری کرد. این دو در شکل‌گیری موجی نو از ادبیات اجتماعی و انتقادی در ایران بسیار مؤثر بودند.

او از اعضای فعال گروه مشهور «پنجاه و سه نفر» بود که به دلیل فعالیت‌های چپ‌گرایانه در دهه ۱۳۱۰ بازداشت شدند. دوران زندان الهام‌بخش بسیاری از آثار او شد، از جمله پنجاه و سه نفر و ورق‌پاره‌های زندان.

علوی از بنیان‌گذاران حزب توده بود و سال‌ها سردبیری روزنامه‌ی مردُم، ارگان این حزب را بر عهده داشت. مهم‌ترین اثرش، چشم‌هایش (۱۳۳۱)، رمانی عاشقانه با لایه‌های سیاسی و اجتماعی، یکی از درخشان‌ترین رمان‌های فارسی به‌شمار می‌رود. از دیگر آثارش می‌توان به چمدان، گیله‌مرد، و سالاری‌ها اشاره کرد.

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، بزرگ علوی در آلمان شرقی ماندگار شد و در دانشگاه هومبولت، ادبیات فارسی تدریس کرد. او چند بار به ایران بازگشت، اما تا پایان عمر در تبعید زندگی کرد و در سال ۱۳۷۶ در برلین درگذشت.

۷. جلال آل احمد
جلال آل احمد (۱۳۰۲ تهران – ۱۳۴۸) نویسنده، مترجم، منتقد اجتماعی و یکی از تأثیرگذارترین روشنفکران قرن بیستم ایران بود. او در خانواده‌ای مذهبی زاده شد اما خیلی زود از سنت‌های خانوادگی فاصله گرفت و در مسیر ادبیات، سیاست و نقد اجتماعی گام نهاد.

در جوانی به حزب توده پیوست، اما با مشاهده وابستگی آن به شوروی، از آن فاصله گرفت و به صفِ ملی‌گرایان پیوست و از دکتر مصدق و نهضت ملی شدن نفت حمایت کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مدتی زندانی شد. آل احمد در کنار فعالیت‌های سیاسی، به نوشتن پرداخت و آثاری درخشان در قالب داستان، نقد، سفرنامه و مردم‌نگاری آفرید.

مهم‌ترین اثر او غرب‌زدگی (۱۳۴۱) است؛ کتابی کوبنده در نقد وابستگی فرهنگی و اقتصادی ایران به غرب. او در این اثر با زبانی استعاری و پرشور از «آلوده شدن» هویت ایرانی به ارزش‌های وارداتی غربی سخن می‌گوید؛ دیدگاهی که بعدها الهام‌بخش بسیاری از چهره‌های انقلاب ۱۳۵۷ شد.

از دیگر آثار برجسته‌اش می‌توان به مدیر مدرسه، نون و القلم، سنگی بر گوری، از رنجی که می‌بریم و سفر به ولایت عزرائیل اشاره کرد. او همچنین در کنار همسرش، سیمین دانشور، زوجی ادبی و فکری پدید آورد که در تاریخ معاصر ایران جایگاهی یگانه دارد.

آل احمد نگاهی نقادانه به سنت، مذهب و ساختار قدرت داشت، اما در عین حال از هویت ایرانی و فرهنگی بومی دفاع می‌کرد. او سفرنامه‌هایی چون خسی در میقات، سفر به آمریکا و سفر به روسیه را نیز نوشت و در زمینهٔ مردم‌نگاری، آثاری چون اورازان و جزیره خارک را منتشر کرد.

ترجمه‌هایش از نویسندگانی چون سارتر، کامو، داستایفسکی و یونسکو نشان از آشنایی عمیق او با ادبیات مدرن فرانسه و روس دارد.

جلال آل احمد در ۱۳۴۸ به‌طور مشکوکی درگذشت؛ برخی مرگ او را به دست ساواک می‌دانند. میراث او، اما همچنان در ادبیات و اندیشهٔ ایران زنده است.

۸. عباس معروفی
عباس معروفی (۱۳۳۶–۱۴۰۱)، نویسنده، شاعر، نمایشنامه‌نویس و روزنامه‌نگاری بود که زندگی‌اش را وقف ادبیات و آزادی اندیشه کرد. او در قلب تهران، در خانواده‌ای سنتی چشم به جهان گشود، اما روح او، مسیر متفاوتی را برگزید. از نوجوانی با کپی کردن داستان‌های چخوف به نوشتن علاقه‌مند شد و در مسیر آشنایی با چهره‌هایی چون محمدعلی سپانلو و هوشنگ گلشیری، نخستین گام‌های جدی‌اش در ادبیات را برداشت.

نام او با رمان سمفونی مردگان درخشید؛ اثری تکان‌دهنده و روایتی چندصدایی که به‌سرعت جایگاه او را در ادبیات معاصر ایران تثبیت کرد. رمان‌هایی چون سال بلوا، فریدون سه پسر داشت و نام تمام مردگان یحیاست ادامه‌ی همین مسیر جسورانه و خلاقانه بودند.

عباس معروفی به موسیقی نیز علاقه‌مند بود و مدتی مدیر روابط عمومی و اجرای ارکستر سمفونیک تهران بود. نثرش نیز گاه ریتم و آهنگ موسیقایی به خود می‌گیرد، تا آن‌جا که منتقدان او را “آهنگ‌ساز کلمات” نامیده‌اند.

او در سال‌های پایانی عمر با بیماری سرطان دست‌و‌پنجه نرم کرد، اما تا واپسین لحظه به نوشتن، آموزش و انتشار آثار ادامه داد. در شهریور ۱۴۰۱ در برلین چشم از جهان فروبست. اما آثارش همچنان الهام‌بخش نویسندگان و خوانندگان فارسی‌زبان است.

۹. احمد محمود
احمد محمود (۲۵ آذر ۱۳۱۰ – ۴ مهر ۱۳۸۱) از نویسندگان برجسته و تأثیرگذار ادبیات معاصر ایران بود که آثارش به دلیل پرداختن به مسائل اجتماعی، تاریخی و شرایط زندگی طبقات فرودست جامعه شهرت یافت. او در اهواز، شهر جنوبی ایران، متولد شد و تجربه‌های زیستی خود را در قالب داستان‌هایی با نگاه واقع‌گرایانه و انتقادی به تصویر کشید.

محمود تحصیلات خود را در ایران گذراند و در دوران جوانی به مشاغل مختلفی از جمله کارگری، رانندگی و نانوایی مشغول بود که این تجربیات به آثار او رنگ و بویی واقع‌گرایانه بخشید. او در دوران جوانی با بسیاری از نویسندگان و روشنفکران چپ‌گرا ارتباط برقرار کرد و از آن‌ها تأثیر زیادی پذیرفت.

اولین مجموعه‌داستان او با عنوان «مول» در سال ۱۹۵۷ منتشر شد، اما رمان «همسایه‌ها» (۱۳۵۳) او را به شهرت رساند. آثار او مانند «داستان یک شهر» و «زمین سوخته» تاریخ و زندگی مردم جنوب ایران را در دوره‌های مختلف اجتماعی و سیاسی روایت می‌کنند.

احمد محمود در سال ۱۳۸۱ درگذشت، اما آثارش همچنان در ادبیات معاصر ایران تأثیرگذار است.

۱۰. غلامحسین ساعدی
غلامحسین ساعدی (۱۳ دی ۱۳۱۴ – ۲ آذر ۱۳۶۴) نویسنده، نمایشنامه‌نویس، روانپزشک، پژوهشگر مردم‌شناسی آماتور و یکی از چهره‌های برجسته تئاتر ایران در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی بود. ساعدی از فعالان سیاسی و اجتماعی دوران خود بود و آثارش در نقد رژیم پهلوی و همچنین استعمار غرب، تأثیرات عمیقی در ادبیات معاصر ایران به‌جای گذاشت.

ساعدی در نخستین سال‌های جوانی در تئاتر ایران تأثیر زیادی گذاشت و با آثاری چون «کارباف‌ها در سنگر» (۱۹۶۰) و «چوب به دست‌های ورزیل» (۱۹۶۵) که با نمادگرایی و انتقاد اجتماعی همراه بود، شناخته شد. او در این آثار انسان‌ها را در شرایط سخت و بی‌پناه در برابر تقدیر بی‌رحم تصویر می‌کرد. مهم‌ترین ویژگی آثار ساعدی، استفاده از عناصر واقع‌گرایانه در کنار نمادها و تصاویر سوررئال بود که به خلق دنیای فانتزی و نقد اجتماعی و سیاسی پرداخت.

ساعدی همچنین در کنار نویسندگی، در سیاست‌های فرهنگی فعال بود و در کنار نویسندگان دیگری چون جلال آل احمد و صمد بهرنگی، از منتقدان سرسخت حکومت وقت و سلطه غرب در ایران بود. فعالیت‌های او در تئاتر و ادبیات، سبب شد که در کنار نویسندگان دیگر، نقش مهمی در شکل‌گیری جنبش‌های فرهنگی و ادبی ایران ایفا کند.

غلامحسین ساعدی سرانجام در ۲۳ نوامبر ۱۹۸۵ (۲ آذر ۱۳۶۴) در اثر سکته مغزی در پاریس درگذشت و در قبرستان پر لاچز دفن شد.

۱۱. هوشنگ گلشیری
هوشنگ گلشیری (۱۳۳۷ – ۱۳۷۹) نویسنده، مترجم و فعال فرهنگی ایرانی بود که در طول بیش از سه دهه، آثار برجسته‌ای در ادبیات معاصر ایران خلق کرد. او یکی از چهره‌های مهم ادبیات مدرن ایران بود و به‌ویژه با رمان‌هایش مانند «شاهزاده احتجاب» شناخته شد. گلشیری در این آثار به تحلیل ساختارهای اجتماعی و سیاسی ایران پرداخت و با استفاده از تکنیک‌های نوین داستان‌نویسی، به نقد طبقات حاکم و سقوط سلطنت در ایران پرداخت.

او در دوران فعالیت خود همواره با سانسور و محدودیت‌های رژیم شاه روبه‌رو بود. اما با وجود فشارهای سیاسی، او نوشتن را متوقف نکرد و در پی نوشتن آثار جدید در آن شرایط بود.

هوشنگ گلشیری در ۱۳۷۹ در سن ۶۳ سالگی درگذشت. آثار او هنوز هم تأثیرات عمیقی در ادبیات و فرهنگ ایران دارد و او به‌عنوان یکی از پیشگامان ادبیات مدرن فارسی شناخته می‌شود.

۱۲. زویا پیرزاد
زویا پیرزاد، نویسنده‌ی ایرانی-ارمنی متولد ۱۳۳۱ در آبادان، یکی از چهره‌های برجسته‌ی ادبیات معاصر ایران است که با نگاهی زنانه، حساس و روان‌شناختی به روایت زندگی روزمره و دغدغه‌های زنان پرداخته است.

او که از مادری ارمنی و پدری با ریشه‌ی روسی در تهران بزرگ شده، در آثارش همچون چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم (که به انگلیسی با عنوان Things We Left Unsaid ترجمه شده) فضای درونی و اجتماعی زن ایرانی را به تصویر می‌کشد.

پیرزاد با بهره‌گیری از نظریه‌های فمینیسم و روان‌شناسی یونگ، هویت زنانه را پدیده‌ای متغیر و اجتماعی تبیین کرده و از طریق شخصیت‌پردازی دقیق، زندگی زنانی را روایت می‌کند که در دل ساختارهای سنتی، به دنبال معنا می‌گردند. آثار او به زبان‌های متعدد از جمله فرانسوی، آلمانی، لهستانی و اسپانیایی ترجمه شده‌اند و جوایز متعددی از جمله نشان شوالیه‌ی لژیون دونور فرانسه را برایش به ارمغان آورده‌اند.

۱۳. علی محمد افغانی
علی‌محمد افغانی، نویسنده‌ی پیشگام معاصر، در سال ۱۳۰۳ در کرمانشاه و در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد. او تحصیلاتش را به‌صورت ناپیوسته ادامه داد و پس از اخذ دیپلم، وارد ارتش شد و به عضویت سازمان افسران حزب توده درآمد.

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دستگیر و به حبس ابد محکوم شد که پس از پنج سال آزاد گردید. افغانی در دوران زندان، رمان شاخص خود شوهر آهو خانم را نوشت؛ اثری بلند که پس از انتشار در سال ۱۳۴۰ با تحسین چهره‌هایی چون نجف دریابندری و محمدعلی جمالزاده روبه‌رو شد و تصویری تلخ از زندگی زنان ارائه داد.

او در آثار دیگرش مانند مردم شاد دره‌ی قره‌سو، بافته‌های رنج و ماه بر فراز خط مقدم نیز به روایت‌های اجتماعی و سیاسی از طبقات فرودست و تحولات تاریخی معاصر پرداخت. افغانی با نثری روان و نگاه نقادانه، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات اجتماعی ایران دارد.

۱۴. نادر ابراهیمی
نادر ابراهیمی (۱۳۱۵ – ۱۳۸۷)، نویسنده، فیلم‌ساز، عکاس، فیلمنامه‌نویس، کارگردان، کوهنورد و یکی از چهره‌های برجسته‌ی ادبیات معاصر ایران بود. او در خانواده‌ای اهل کرمان به دنیا آمد و در تهران رشد کرد. پس از ترک تحصیل در رشته‌ی حقوق، در رشته‌ی ادبیات انگلیسی مدرک کارشناسی گرفت. از جوانی به فعالیت‌های سیاسی گرایش داشت و بارها زندانی شد.

ابراهیمی تجربه‌ی مشاغل گوناگونی چون بانکداری، آموزگاری، کتاب‌فروشی، ویراستاری، فیلم‌سازی و نقاشی را در کارنامه داشت و در کنار همسرش، فرزانه منصوری، مؤسسه‌ی همگام با کودکان و نوجوانان را بنیان‌گذاری کرد که جوایز متعددی از جشنواره‌های آسیایی و جهانی دریافت کرد.

از میان آثارش، آتش بدون دود، چهل نامه کوتاه به همسرم، مردی در تبعید ابدی و ابن مشغله از جمله شناخته‌شده‌ترین‌ها هستند. او نویسنده‌ای پرکار بود و بیش از صد عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف برای بزرگسالان و کودکان منتشر کرد. نثر او سرشار از شاعرانگی، تخیل و فلسفه‌ی زیستن بود.

نادر ابراهیمی در سال ۱۳۸۷ پس از سال‌ها مبارزه با بیماری آلزایمر درگذشت. یاد و نام او با نوگرایی در ادبیات، توجه به انسان، عشق، آزادی و آموزش کودکان گره خورده است.

۱۵. بهرام صادقی
بهرام صادقی (۱۵ دی ۱۳۱۵ – ۱۲ آذر ۱۳۶۳) نویسنده و پزشک ایرانی بود که به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان داستان کوتاه در ادبیات معاصر ایران شناخته می‌شود. او از چهره‌های اصلی حلقه ادبی «جُنگ اصفهان» بود.

مهم‌ترین آثارش مجموعه داستان سنگر و قمقمه‌های خالی و رمان کوتاه ملکوت هستند. داستان‌های صادقی با طنزی تلخ، نگاهی انتقادی به فروپاشی روانی و بیهودگی زندگی شهری دارند.

او سبک منحصربه‌فردی در ترکیب طنز و تراژدی داشت و با نگاه مدرنش تأثیر زیادی بر نسل نویسندگان پس از خود گذاشت. صادقی در سال‌های پایانی عمر درگیر اعتیاد شد و در ۴۸ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت.

۱۶. بیژن نجدی
بیژن نجدی (۲۴ آبان ۱۳۲۰ – ۴ شهریور ۱۳۷۶) شاعر و نویسنده ایرانی بود که به‌خاطر نثر شاعرانه و سبک منحصربه‌فردش در داستان‌نویسی شهرت دارد. او مجموعه‌داستان مشهور یوزپلنگانی که با من دویده‌اند را در سال ۱۳۷۳ منتشر کرد، که تحولی در داستان‌نویسی فارسی محسوب می‌شود. زبان خاص و سرشار از استعاره، تلفیق شعر و داستان، و روایت‌های آمیخته با واقع‌گرایی جادویی از ویژگی‌های بارز آثار اوست.

نجدی دبیر ریاضی بود، اما هم‌زمان با تدریس، نوشتن را جدی دنبال می‌کرد. بیشتر آثارش پس از مرگش منتشر شدند و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر یافتند. او در سال‌های پایانی عمر به‌دلیل بیماری سرطان درگذشت و در لاهیجان به خاک سپرده شد. نجدی را می‌توان یکی از پیشگامان داستان‌نویسی پست‌مدرن در ایران دانست.

۱۷. اکبر رادی
اکبر رادی یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران و از تاثیرگذارترین چهره‌ها در تئاتر فارسی است. او که در سال ۱۳۱۸ در رشت متولد شد، با تماشای تئاتر خانه عروسک هنریک ایبسن در دهه ۳۰ به دنیای تئاتر علاقه‌مند شد و آثارش از همان ابتدا توجه بسیاری را جلب کرد.

از جمله آثار مهم او می‌توان به روزنه آبی (۱۳۳۸)، افول (۱۳۴۳)، ارثیه ایرانی (۱۳۴۷)، هاملت با سالاد فصل (۱۳۵۶)، تانگوی تخم‌مرغ داغ (۱۳۶۲) و ملودی شهر بارانی (۱۳۷۹) اشاره کرد.

رادی به شدت بر زبان در نمایشنامه‌هایش تاکید داشت و از آن برای برجسته کردن شخصیت‌ها و شرایط اجتماعی استفاده می‌کرد. در عین حال، ویژگی بارز آثار او، رئالیسم انتقادی و کاربرد استعاره و تمثیل در نمایش‌ها است.

آثار رادی در قالب‌هایی متنوع قرار می‌گیرد و در مورد فرهنگ و مسائل اجتماعی ایران عمیقاً تفکر برانگیز است. در نهایت، او به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنیان‌گذاران تئاتر معاصر ایران، تاثیر زیادی بر روند شکل‌گیری تئاتر متفکرانه و هویت‌مند داشت.

۱۸. بهمن فرسی
بهمن فرسی (زادهٔ ۱۲ بهمن ۱۳۱۲ در تبریز) نویسنده، نمایشنامه‌نویس، شاعر و بازیگر ایرانی است که به‌عنوان یکی از پیشگامان ادبیات ابسورد در ایران شناخته می‌شود. او آثار متعددی در زمینه نمایشنامه‌نویسی، داستان کوتاه، شعر و ترجمه دارد و مهم‌ترین آثارش شامل نمایشنامه‌هایی همچون گلدان (۱۳۴۰)، چوب زیر بغل (۱۳۴۱) و سقوط آزاد (۱۹۹۱) و مجموعه‌های داستانی مانند زیر دندان سگ (۱۳۴۳) هستند.

فرسی همچنین در فیلم‌هایی مانند پستچی و دایره مینا بازی کرده و در زمینه‌های مختلف هنری از جمله نقاشی، نقالی و سفرنامه‌نویسی فعالیت کرده است. آثار او بازتاب‌دهندهٔ پرسش‌های فلسفی و اجتماعی دربارهٔ زندگی و سرنوشت انسان‌هاست.

۱۹. عباس نعلبندیان
عباس نعلبندیان (زادهٔ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۲۸ – درگذشتهٔ ۱ خرداد ۱۳۶۸) نویسنده و مترجم ایرانی بود که در حوزه تئاتر و ادبیات داستانی پیشگام شناخته می‌شود. او با نمایشنامه پژوهشی ژرف و سترگ در سنگ‌واره‌های قرن بیست و پنجم زمین‌شناسی (۱۳۴۷) به شهرت رسید و در جشن هنر شیراز جوایز زیادی کسب کرد.

نعلبندیان در دوران فعالیتش در کارگاه نمایش مشغول به کار بود اما پس از مدتی، دچار انزوای شدید شد. آثار او اغلب به مفاهیم مرگ و رستگاری پرداخته و زبان صریح به‌کار می‌برد.

پس از سال‌ها سختی، در سال ۱۳۶۸ خودکشی کرد و درگذشت. از مهم‌ترین آثارش می‌توان به اگر فاوست یک‌کم معرفت به‌خرج داده‌بود (۱۳۴۸)، سندلی را کنار پنجره بگذاریم و بنشینیم و به شب دراز، تاریک، خاموش، سرد بیابان نگاه کنیم (۱۳۴۹) و قصه غریبِ سفر شادِ شینِ شادِ شنگول به‌دیار آدم‌کشان و امردان (۱۳۵۱) اشاره کرد.

۲۰. گلی ترقی
گلی ترقی (زادهٔ ۱۷ مهر ۱۳۱۸) نویسنده ایرانی ساکن فرانسه است که در آثار خود به مسائل انسانی، فردی و اجتماعی پرداخته و شخصیت‌های داستان‌هایش اغلب افراد ناامید، ناتوان و منزوی هستند. او در تهران متولد شد و پس از تحصیلات در ایران، برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در رشته فلسفه فارغ‌التحصیل شد. پس از بازگشت به ایران، به داستان‌نویسی روی آورد و نخستین مجموعه داستانش با عنوان من هم چه‌گوارا هستم در سال ۱۳۴۸ منتشر شد.

گلی ترقی در دوران پس از انقلاب به فرانسه مهاجرت کرد و همچنان به نوشتن ادامه داد. آثار او همچنان مورد توجه قرار گرفت و داستان بزرگ‌بانوی روح من در سال ۱۹۸۵ به عنوان بهترین داستان سال در فرانسه برگزیده شد. دیگر آثار برجسته او شامل اتوبوس شمیران، خانه‌ای در آسمان و درخت گلابی است که داستان درخت گلابی به کارگردانی داریوش مهرجویی در سال ۱۳۷۶ به فیلم تبدیل شد.

ترقی همچنین برنده دومین دوره جایزه بیتا در سال ۲۰۰۹ شد. آثارش در زمینه داستان کوتاه و رمان با سبک خاص خود و توجه به شخصیت‌های پیچیده و مسائل انسانی در ادبیات معاصر ایران جایگاه ویژه‌ای دارند.