«برنج طلایی» چیست و چرا جنجال‌برانگیز شده است؟

دادگاهی در فیلیپین به تازگی مجوزهای تکثیر تجاری برنج طلایی اصلاح‌شده ژنتیکی را لغو کرده است. این تصمیم در رسانه‌های بین‌المللی سر و صدای زیادی به پا کرده است، زیرا طرفداران محصولات تراریخته ادعا کرده‌اند این تصمیم ممکن است عواقب فاجعه‌باری برای کودکان مبتلا به کمبود ویتامین A داشته باشد.

به گزارش فرادید، برنج طلایی که به دلیل رنگ زرد خوشایندی که دارد به این نام خوانده می‌شود، گونه‌ای از برنج مهندسی ژنتیکی شده است که حاوی سطوح بالاتری از ریزمغذی‌های آهن و روی در غلات است و همچنین بتاکاروتن را پیش‌ساز ویتامین A است تولید می‌کند (همان ماده‌ای که در هویج هم به مقدار زیادی وجود دارد).

در سال ۲۰۲۱، فیلیپین نخستین کشوری بود که تولید تجاری این گونه برنج را آغاز کرد. با این حال، سازمان‌های غیرانتفاعی مانند صلح سبز (Greenpeace) و کشاورزان محلی به این تصمیم اعتراض کرده‌اند.

روز ۱۷ آوریل ۲۰۲۴، دادگاه استیناف فیلیپین (CA) قرار منع صادر کرد و دستور داد تکثیر تجاری، آزمایشات مزرعه‌ای و انجام فعالیت‌های مربوط به برنج طلایی تا زمانیکه به تمام مسائل ایمنی، بهداشتی و قانونی آن رسیدگی نشده، متوقف شود.

دادگاه، تولید محصولات زراعی را متوقف کرد تا زمانی که سازمان‌های دولتی مربوطه مدرکی مبنی بر ایمنی و انطباق با تمام الزامات قانونی ارائه کنند. همچنین مشخص شد دولت سازوکاری برای نظارت بر ایمنی کشت و مصرف برنج طلایی ایجاد نکرده است. طبق این دستور، آزمایش‌های مزرعه‌ای جدید در گلخانه‌ها یا زمین‌های باز نیز ممنوع می‌شود تا زمانی که یک طرح نظارتی تأییدشده اجرا شود.

برنج طلایی توسط موسسه تحقیقات برنج فیلیپین (PhilRice) و بادمجان Bt توسط دانشگاه فیلیپین لُس بانُس (UPLB) ساخته شده است.

گرین‌پیس (صلح سبز) در بیانیه‌ای با استقبال از تصمیم دادگاه استیناف گفته است: «دادگاه استیناف فیلیپین از حقوق اساسی فیلیپینی‌ها و وظیفه دولت برای خدمت به منافع مردم به جای منافع شرکت‌های شیمیایی‌کشاورزی حمایت کرده است.»

صلح سبز می‌گوید که این برنج مشکلات خاصی دارد و کشاورزان نگران هستند که برنج‌های اصلاح شده ژنتیکی، محصولات ارگانیک و بومی آن‌ها را آلوده کرده و بازار آن‌ها را تهدید کند. همچنین این گروه معتقد است که تکیه بر یک نوع محصول، ریسک‌های زیادی به همراه دارد و باید بر روش‌های دیگری مانند برنامه‌های مکمل غذایی تمرکز کرد.

اما در مقابل، گروه قابل توجهی از دانشمندان نیز می‌گویند که هیچ مدرکی دال بر خطرناک بودن برنج طلایی وجود ندارد و این تصمیم می‌تواند به مرگ هزاران کودک منجر شود.

آن‌ها معتقدند که این برنج می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد. این برنج در اصل برای مبارزه با کمبود ویتامین A در کودکان توسعه یافته بود و به همین دلیل از نظر برخی دانشمندان ممنوعیت آن می‌تواند باعث مرگ و نابینایی بسیاری از کودکان شود.

برنج طلایی توسط دانشمندانی در دهه ۱۹۹۰ توسعه داده شد که ژن‌هایی را به برنج معمولی اضافه کردند تا بتواند بتاکاروتن تولید کند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. این برنج در کشورهایی مانند آمریکا، استرالیا و نیوزیلند به عنوان ایمن شناخته شده است، اما هنوز به صورت تجاری کشت نمی‌شود.

کشورهای دیگری مانند هند و بنگلادش که کمبود ویتامین A در آن‌ها شایع است، نیز در نظر داشتند این برنج را کشت کنند، اما اکنون ممکن است منصرف شوند. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که کمبود ویتامین A منجر به مرگ بیش از ۱۰۰,۰۰۰ کودک در سال می‌شود.

سازمان بهداشت جهانی کمبود ویتامین A را به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی طبقه‌بندی کرده که سال ۲۰۱۳ حدود یک‌سوم کودکان ۶ تا ۵۹ ماهه را تحت تأثیر قرار داده و بالاترین میزان آن در کشورهای جنوب صحرای آفریقا (۴۸ درصد) و جنوب آسیا (۴۴ درصد) است.