بررسی انواع زایمان و فواید و عوارض آن
زایمان طبیعی یک فرآیند فیزیولوژیک و تکاملی است، در حالی که سزارین یک جراحی بزرگ شکمی محسوب میشود که باید در موارد ضروری برای حفظ جان مادر یا نوزاد انجام شود.
زایمان به روش طبیعی چیست؟
زایمان طبیعی (Vaginal Delivery) یک فرآیند فیزیولوژیک و خودکار در سیستم تولیدمثل است که طی آن، انقباضات منظم رحم منجر به باز شدن و محو شدن گردن رحم (افاسمان و دیلاتاسیون) میشود. از منظر تخصصی، این فرآیند شامل سه مرحله اصلی است؛ خروج پلاک مخاطی و دردهای ابتدایی، مرحله دوم یا خروج جنین از کانال زایمان (Pelvic Outlet)، و مرحله سوم که شامل جدا شدن و خروج جفت (Placenta) است. در این روش، فشار مکانیکی کانال زایمان بر قفسه سینه جنین، نقش حیاتی در تخلیه مایع ریوی و فعالسازی سیستم تنفسی نوزاد ایفا میکند.
زایمان طبیعی چه مزایایی دارد؟
در زایمان طبیعی به دلیل تکمیل فرایند رشد،نوزاد باکتریهای لازم را از قبل تولید کرده است و این یکی از مهمترین مزیتهاست. مزایای دیگر آن عبارتند از:
ریکاوری سریع و بازگشت به فعالیتهای روزانه
یکی از بارزترین مزایای این روش، دوره نقاهت بسیار کوتاه است. مادران معمولاً چند ساعت پس از زایمان قادر به راه رفتن و انجام امور شخصی هستند و میزان بستری در بیمارستان به حداقل میرسد.
برقراری زودهنگام شیردهی و تماس پوست با پوست
به دلیل عدم استفاده از داروهای بیهوشی عمومی، هوشیاری مادر بلافاصله پس از تولد کامل است. این موضوع باعث ترشح سریعتر هورمون اکسیتوسین و آغوز شده و پیوند عاطفی و تغذیهای مادر و نوزاد را تسهیل میکند.
تقویت سیستم ایمنی نوزاد
نوزاد هنگام عبور از کانال واژن، با باکتریهای مفید بدن مادر در تماس قرار میگیرد. این فلور میکروبی طبیعی، روده نوزاد را کلونیزه کرده و نقش مهمی در پیشگیری از آلرژی و تقویت سیستم ایمنی در آینده ایفا میکند.
عوارض زایمان طبیعی بر بدن
برخی از عوارض زایمان طبیعی عبارت از موارد زیر هستند که در ادامه به آنها میپردازیم:
احتمال آسیب عضلات کف لگن
شلی واژن
افتادگی مثانه
احتمال آسیب جنین
زایمان به روش سزارین چیست؟
سزارین (C-Section) یک جراحی بزرگ شکمی است که طی آن جنین از طریق ایجاد برشهای لایه به لایه در دیواره شکم و سپس برش در دیواره رحم (Hysterotomy) خارج میشود. این روش میتواند به صورت برنامهریزی شده یا اورژانسی در شرایطی که جان مادر یا جنین در خطر است (مانند دکولمان جفت یا پرولاپس بند ناف) انجام گیرد. از نظر تخصصی، این عمل تحت بیحسیهای ناحیهای (اسپاینال یا اپیدورال) یا بیهوشی عمومی انجام میشود.
زایمان سزارین چه مزایایی دارد؟
در صورتی که زمان زایمان با تاخیر مواجه شده باشد، با استفاده از زایمان سزارین میتوان نوزاد را متولد کرد. دیگر مزایای آن شامل موارد زیر است:
پیشگیری از آسیبهای کف لگن در موارد خاص
در مواردی که جنین بسیار درشت (ماکروزومی) است یا لگن مادر تنگ میباشد، سزارین از آسیبهای جدی به بافتهای نرم لگن، پارگیهای شدید واژن و آسیب به اعصاب ناحیه لگنی جلوگیری میکند.
کاهش استرس ناشی از دردهای طولانیمدت
برخی مادران به دلیل فوبیای شدید از درد (توکوفوبیا) یا شرایط خاص روانی، کاندید سزارین میشوند. این روش امکان تولد نوزاد را در یک زمانبندی دقیق و بدون تحمل دردهای چندین ساعته مرحله اول زایمان فراهم میکند.
زایمان سزارین چه خطراتی دارد؟
باید بدانید زایمان سزارین با خطراتی همراه است که باید به آنها توجه داشته باشید:
احتمال خونریزی شدید
احتمال افتادگی مثانه
احتمال پارگی رحم
دشوار شدن زایمانهای بعدی
آیا نوع زایمان تاثیری بر نوزاد دارد؟
خطرات و تاثیرات احتمالی در هر روش زایمان قابل مشاهده است اما بهرت است تاثیرات هر دو روش بر روی نوزاد را را مورد بررسی قرار دهیم:
نوزاد در زایمان طبیعی
تماس پوستی مادر و نوزاد پس از زایمان
ارتباط مادر با فرزند و شیردهی سریعتر از نوع زایمان سزارین
زایمان طبیعی سبب خارج شدن مایعهای درون ریه نوزاد میشود
نوزاد باکتریهای مفید را دریافت میکند و این امر سبب میشود که روده و سیستم ایمنی نوزاد عملکرد بهتری داشته باشد.
نوزاد در سزارین
عمل سزارین خطر احتمال مرگ در کودکان را بالا میبرد
احتمال ابتلا به مشکلات تنفسی در کودکانی که با زایمان سزارین بیشتر است
کودکانی که به روش سزارین به دنیا آمدهاند شانس بیشتری برای چاقی در کودکی و بزرگسالی دارند.
کدام روش زایمان اقتصادی تر است؟
از نظر هزینههای مستقیم پزشکی، زایمان طبیعی به طور قابل توجهی اقتصادیتر است. زایمان طبیعی در بیمارستانهای دولتی ایران (سال ۱۴۰۴) غالباً به صورت رایگان یا با هزینه بسیار ناچیز انجام میشود. در بیمارستانهای خصوصی، هزینه آن بسته به خدمات بین 8 تا 15 میلیون تومان متغیر است. زایمان سزارین به دلیل استفاده از اتاق عمل، تیم بیهوشی و تجهیزات جراحی، هزینه بالاتری دارد. در بخش خصوصی این مبلغ از 18 تا 35 میلیون تومان (بسته به درجه بیمارستان و دستمزد جراح) تخمین زده میشود.
متخصصان کدام روش زایمان را پیشنهاد میکنند؟
به طور کلی باید بدانید متخصصان این زمنه بهترین روش را بر اساس شرایط مراجع انتخاب میکنند. در صورتی که نوزاد و مادر در شرایط نرمال و ایدهآلی باشند، پیشنهاد این است که زایمان بهصورت طبیعی انجام گیرد.
زایمان طبیعی باعث افتادگی مثانه میشود؟
افتادگی مثانه (سیستوسل) صرفاً به دلیل یک بار زایمان طبیعی رخ نمیدهد. عامل اصلی، ضعیف شدن عضلات کف لگن بر اثر فشار ناشی از ۹ ماه بارداری، سن مادر، ژنتیک و تعداد زایمانهاست. با این حال، زایمانهای طبیعی متعدد یا زایمانهای سخت که با فشار بیش از حد همراه باشند، میتوانند ریسک کشیدگی لیگامانهای نگهدارنده مثانه را افزایش دهند. انجام تمرینات تخصصی “کگل” قبل و بعد از بارداری، بهترین راه برای پیشگیری از این عارضه در هر دو روش زایمان است.
مقایسه زایمان طبیعی با سزارین
به طور کلی مقایسه زایمان طبیعی و سزارین به شرح زیر است:
| فاکتور | زایمان طبیعی | زایمان سزارین |
|---|---|---|
| تعریف | زایمان از طریق کانال واژن | زایمان از طریق جراحی با برش در دیواره شکم و رحم |
| مدت زمان بهبودی | معمولاً سریعتر (۱ تا ۲ روز) | طولانیتر (بین ۴ تا ۶ هفته) |
| درد و ناراحتی | معمولاً دردناک، اما قابل تحمل | درد ناشی از جراحی و بیهوشی |
| خطرات | خطر کمتر عفونت و عوارض | خطر بالاتر عفونت، خونریزی و مشکلات بیهوشی |
| عوارض زایمان | ممکن است شامل پارگیهای واژن باشد | شامل عوارض جراحی مثل چسبندگی و درد مزمن |
| مدت زمان بستری | معمولاً ۱ تا ۲ روز | معمولاً ۳ تا ۵ روز |
| تأثیر بر شیردهی | کمک به تسهیل شیردهی | ممکن است تأثیر منفی داشته باشد |
| سابقه پزشکی | برای زنان با تاریخ زایمان طبیعی، انتخاب خوبی است | برای زنانی که مشکلات پزشکی دارند یا نوزاد در وضعیت خطر است، مناسب است |
| تجربه مادر | بیشتر طبیعی و عاطفی | ممکن است احساس جراحی و فاصلهگیری از پروسه باشد |
| احتمال زایمان دوباره | معمولاً امکان زایمان طبیعی در آینده وجود دارد | ممکن است نیاز به سزارینهای مجدد باشد |
چه زمانی سزارین نسبت به زایمان در اولویت قرار میگیرد؟
با وجود مزایای بیشتر زایمان طبیعی نسبت به سایر روشها،در برخی موارد انتخاب سزارین به نفع مادر و فرزند است.برخی ار این موارد عبارتند از:
وزن زیاد نوزاد
هرچقدر وزن نوزاد در هنگام زایمان بیشتر باشد،زایمان طبیعی پرخطرتر است. در این شرایط اکثر پزشکان از زایمان سزارین استفاده میکنند تا فشار به مادر را کمتر کنند.
وضعیت غیر طبیعی نوزاد
در صورت تشخیص موارد غیر طبیعی در نوزاد انجام زایمان سزارین بسیار مناسب است تا از ایجاد خطرات احتمالی جلوگیر شود.
به خاطر افتادن سلامت مادر
در اصل پزشکی، سلامت مادر در انجام زایمان اولویت بیشتری دارد.اگر مادر دارای مشکل خاص باشد یا به هر دلیلی توان تحمل درد زایمان طبیعی را نداشته باشد،پزشکان برای نجات جان او از زایمان سزارین استفاده میکنند.
وضعیت خطرناک بند ناف
در هنگام زایمان،بند ناف یکی از بزرگترین خطراتی است که پزشکان به آن توجه دارند چرا که ممکن است با پیچیده شدن بند ناف به دور گردن احتمال خفگی نوزاد به وحو آید.در این صورت بهتر است از سزارین استفاده شود.
چندقلو بودن بارداری
چند قلو بودن بارداری، فشار زایمان طبیعی را چند برابر میکند. با وجود این ریسک اکثر زایمانهای بارداری چندقلو با استفاده از سزارین انجام میشود.
آیا رابطه زناشویی بعد از زایمان طبیعی دچار مشکل میشود؟
در زایمان طبیعی و سزارین برشی که روی شکم و ناحیه تناسلی داده میشود طوری بخیه زده میشود که دقیقا بهحالت اولیهاش برگردد. بیشتر از همه شلی عضلات ناحیه تناسلی مطرح است که ممکن است بعدها در رابطه زناشویی زوج مشکل بهوجود بیاورد که این مسئله نیز با انجام ورزشهای کگل تا ۹۵ درصد برطرف میشود. با این حال در ایران، چون بعد از زایمان خانمها مشغول بچه داری، کار و … میشوند فراموش میکنند به خودشان برسند و این مشکلات در ایران خیلی بیشتر دیده میشود.
آیا انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین ممکن است؟
اگر مشکل تنگی لگن مطرح نباشد و علت دیگری برای سزارین مثل افت صدای قلب جنین وجود داشته باشد فرد میتواند بعد از سزارین، زایمان بعدی را طبیعی انجام دهد. اما در زایمان دوم باید وسایل خاصی برای کنترل پیشرفت زایمان در دسترس باشد تا فشار داخل رحم و صدای قلب جنین اندازه گیری شود و پالس اکسی متری روی گونه جنین قرار داده شود.
سزارین باعث نازایی میشود؟
سزارین به طور مستقیم باعث نازایی نمیشود؛ اما انجام سزارینهای مکرر میتواند باعث ایجاد چسبندگیهای داخل رحمی یا انسداد لولههای فالوپ شود که باروریهای بعدی را با چالش مواجه میکند. همچنین پدیده نیش سزارین (ایجاد حفره در محل بخیه رحم) ممکن است در جایگزینی جنین بعدی اختلال ایجاد کند.
سوالات متداول
در این قسمت، قصد داریم تا به پاسخ برخی از مهم ترین و پرتکرارترین سوالات شما در این زمینه بپردازیم تا به خوبی با این موضوع آشنا شوید و دیگر هیچ گونه سوال و ابهامی در این رابطه برای شما باقی نماند:
آیا سزارین میتواند روی هوش نوزاد در آینده تاثیر منفی بگذارد؟
تحقیقات جدید نشان میدهند که تفاوت معناداری در IQ نوزادان سزارینی و طبیعی وجود ندارد؛ اما به دلیل عدم مواجهه با استرس مثبت زایمان طبیعی، برخی نوزادان سزارینی ممکن است در سنین بالاتر کمی بیشتر مستعد چاقی یا آسم باشند.
آیا در زایمان طبیعی، نوزاد درد بیشتری را حس میکند؟
خیر؛ فشار فیزیکی کانال زایمان برای نوزاد دردناک نیست، بلکه نوعی “ماساژ عمیق” محسوب میشود که سیستم عصبی و هورمونی او را برای زندگی خارج از رحم بیدار میکند.
چرا در سزارین شکم دیرتر از زایمان طبیعی جمع میشود؟
در سزارین، لایههای عضلانی شکم بریده یا جابجا میشوند، به همین دلیل بازگشت تونوس عضلانی و جمع شدن رحم (اینولوشن) به دلیل وجود بخیهها و التهاب جراحی، کمی کندتر از زایمان طبیعی اتفاق میافتد.
جمعبندی
این مطلب با هدف آگاهیبخشی به والدین جهت شناخت علمی تفاوتها و انتخاب آگانه پزشک متخصص تهیه شده است. کلید یک زایمان موفق، نه صرفاً انتخاب روش، بلکه اعتماد به تخصص پزشکی است که بتواند با تشخیص درستِ شرایط بالینی، ایمنترین مسیر را برای سلامت مادر و نوزاد ترسیم کند. انتخاب پزشک باتجربه، ریسکهای هر دو روش را به حداقل میرساند.
منبع:برترین ها
