یک فوق تخصص گوش می‌گوید: در یکی دو سال اخیر موارد زیادی از کودکان را شاهدیم که به بیماری‌هایی مبتلا می‌شوند که با عفونت گوش همراه است.
عفونت گوش، یکی از شایع‌ترین عارضه‌ها در کودکان است که دلایل متعددی دارد و اگر پشت گوش انداخته شود یا به موقع درمان نشود، می‌تواند تبعات ناگواری مثل اختلالات شنوایی برای کودک داشته باشد.
دلایل متعددی برای عفونت گوش در کودکان وجود دارد که مهم‌ترین آنها به گفته پزشکان، ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونت‌های تنفسی، آلرژی فصلی، سوراخ کردن گوش، استفاده از پستانک بعد از یک‌سالگی و عدم رعایت مراقبت‌های بهداشت هستند.
آمارها نشان می‌دهد که عفونت گوش میانی پس از سرماخوردگی، شایع‌ترین علت مراجعه کودکان به پزشک است. موردی که در این فصل به دلیل سرمای هوا بیشتر رخ می‌دهد و والدین باید هشیار باشند و اگر نشانه‌ای از عفونت گوش در کودک خود دیدند، او را فوری نزد پزشک ببرند و درمان را شروع کنند. قبل از آن که خیلی دیر شود.
چه زمانی گوش کودک چرکی می‌شود؟
عفونت گوش چند نوع دارد و مهم‌ترین آنها عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) است. عفونت گوش میانی زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویروس یا باکتری باعث شود پشتِ پرده گوش عفونی یا به اصطلاح چرکی شود.
دکتر علی‌محمد اصغری، متخصص گوش و حلق و بینی، فوق تخصص گوش و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران به همشهری آنلاین می‌گوید: عفونت گوش در کودکان بسیار شایع است. کودک با هر سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی ممکن است دچار عفونت گوش شود. به خصوص در یکی دو سال اخیر خیلی شاهدیم که کودکان به بیماری‌هایی مبتلا می‌شوند که با عفونت گوش همراه است.
دکتر اصغری می‌گوید: گاهی عفونت گوش با درد همراه است و پزشک با معاینه می‌تواند متوجه آن شود. اما گاهی علامتی ندارد یا علامت دارد و چون کودک نمی‌تواند آن را بیان کند، والدین متوجه آن نمی‌شوند و ممکن است دیر به پزشک مراجعه کنند.
از هر ۶ کودک، ۵ نفر آن را تجربه می‌کنند
عفونت گوش درواقع التهاب گوش میانی است که معمولا براثر حضور باکتری یا ویروس و در هنگام تجمع مایع در پشت پرده گوش رخ می‌دهد. در این صورت، فضای پر از هوا در پشت پرده گوش که حاوی استخوان‌های کوچک لرزنده است، دچار درد و تورم می‌شود. این عارضه هم کودکان را درگیر می‌کند و هم بزرگسالان را اما در کودکان بیشتر شایع است. از هر ۶ کودک تقریبا ۵ کودک تا ۳ سالگی عفونت گوش را تجربه می‌کنند.
دکتر اصغری می‌گوید: گاهی عفونت فروکش می‌کند اما مایع پشت پرده گوش تا مدت‌ها باقی می‌ماند. این مایعی که پشت گوش می‌ماند، شنوایی کودک را کم می‌کند. بعضی از والدین هوشیار هستند و متوجه این موضوع در کودک خود می‌شوند اما خیلی از والدین متوجه نمی‌شوند و کاهش شنوایی تا مدت‌ها با کودک می‌ماند.
به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی، در خیلی از موارد مثلا تا یک ماه بعد از بهبود عفونت گوش، این مایع پشت پرده گوش جذب می‌شود و مشکل برطرف می‌شود اما در کودکانی که به خصوص بیش از ۴ ماه باقی می‌ماند، ممکن است به شکل جدی تاثیرات غیرقابل برگشتی در شنوایی کودک و حتی سایر مشکلات داشته باشد. بنابراین والدین باید گوش به زنگ باشند و بعد از طی شدن دوره سرماخوردگی کودک، حتما شنوایی او را تست کنند. مثلا ببینند آیا شنواییش سنگین نشده؟ وقتی صدایش می‌کنند، مثل قبل می‌شنود و جواب می‌دهد؟ اصرار ندارد که صدای تلویزیون را زیاد کند؟ اگر این موارد را دارد، یعنی شنواییش دچار مشکل شده و باید هرچه زودتر کودک را نزد متخصص ببرند.
عفونت گوش چه علائمی دارد؟
هرچند عفونت گوش علائم خاص خود را دارد که مهم ترین آنها احساس درد یا تیر کشیدن در گوش است، اما خیلی اوقات کودک به دلیل سن بسیبار کمی که دارد، نمی‌تواند آن را بازگو کند و به همین دلیل والدین به راحتی نمی‌توانند آنم را تشخیص دهند و کودک را به موقع نزد پزرشک ببرند، اما در همین حال هم این عارضه، نشانه‌هایی دارد که اگر والدین کمی هوشیار باشند، متوجه آن می‌شوند؛ نشانه‌هایی مثل گرفتگی گوش، سنگین شنیدن کودک، مشکل در شنیدن یا پاسخ دادن به صدا، وزوز گوش، اختلال خواب، بی‌اشتهایی، سردرد، عدم تعادل و گریه کردن بیش از حد معمول از علائم عفونت گوش میانی در کودکان است. کودکان زیر یک سال نیز معمولا با گریه‌های شدید و کشیدن گوش اعلام می‌کنند که مشکلی در گوش خود دارند.
دکتر اصغری می‌گوید: مایعات در گوش از قسمت شیپوری گوش عبور می‌کند. اگر این قسمت از گوش میانی مسدود شود، عفونت ایجاد می‌شود و موجب ایجاد درد گوش می‌شود. لازم است درمان عفونت به سرعت مورد توجه قرار بگیرد تا ضمن متوقف کردن درد و ناراحتی، آسیبی هم به پرده گوش وارد نشود. اما اگر عفونت یا همان چرک به حدی پیشرفت کند، می‌تواند کودک را برای همیشه دچار کم‌شنوایی و حتی ناشنوایی کند.
در برخی از کودکان خروج چرک، ترشح و مایع از گوش یکی از علائم عفونت گوش است که والدین باید این نشانه را جدی بگیرند.
تبعات عفونت گوش برای کودک/ از ناشنوایی تا مننژیت
عدم درمان به موقع یا درمان ناقص سرماخوردگی موجب التهاب حلق و انتقال عفونت به شیپور استاش (شیپور استاش، مسیرهای باریکی هستند که از هر گوش میانی تا قسمت پشت گلو و پشت مسیر تنفسی بینی ادامه پیدا می‌کنند) می‌شود و عدم کارکرد مناسب این فضا و تجمع باکتری‌ها در فضای بسته گوش میانی موجب بروز علائم گوش‌درد در کودک می‌شود.
به گفته پزشکان، عفونت گوش می‌تواند علاوه بر ایجاد درد در گوش‌ها و اختلال در شنوایی باعث چشم‌درد، فک‌درد و دندان‌درد شود. در موارد خیلی کمی هم عفونت‌های جدی در گوش میانی می‌تواند در بافت‌های جمجمه ازجمله مغز منتشر شود و منجر به مننژیت شود. عفونت گوش داخلی نیز می‌تواند علائم نگران کننده‌ای مانند سرگیجه و مشکلات تعادلی ایجاد کند که این مورد در کودکان کمتر است.
عفونت درمان‌نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری نیز شود. علاوه بر ایجاد اختلالات شنوایی به‌طور موقت یا دائمی، می‌تواند باعث تاخیر در مهارت‌های گفتاری، اجتماعی، رشدی و یادگیری کودکان شود.
پزشکان معمولا برای رفع عفونت گوش در کودکان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند اما والدین باید مراقب باشند بدون تجویز پزشک به هیچ عنوان به کودک خود آنتی‌بیوتیک نخورانند. چراکه ضررها و عوارض مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک بسیار زیاد است. همچنین مواقعی که عامل ایجاد بیماری در کودک، ویروسی باشد، نمی‌توان آنتی‌بیوتیک مصرف کرد. چون مصرف آن هیچ تاثیری در بهبود عفونت گوش کودک ندارد.
چه زمانی باید کودک را پیش پزشک برد؟
علائم و نشانه‌های عفونت گوش می‌تواند نشان‌دهنده نوع بیماری باشد. به‌همین دلیل تشخیص دقیق و درمان سریع بسیار مهم است. در صورت بروز علائمی همچون ادامه‌دار شدن علائم بیش از یک روز، مشاهده علائم در کودک زیر ۶ ماه، گوش‌درد شدید، بی‌خوابی کودک، گریه‌های بی‌رویه کودک و مشاهده تخلیه مایعات و چرک از گوش باید به پزشک مراجعه کرد.
دکتر اصغری در پاسخ به این سوال که آیا لازم است معاینات دوره‌ای گوش سالانه انجام شود، توضیح می‌دهد: در چند دوره از سن کودک، معاینه گوش اجباری است. مثلا در بدو تولد، بعد در در ۳ سالگی، و یک بار هم در ۶ سالگی و قبل از ورود به مدرسه. اما غیر از این، اگر والدین با دلیل و نشانه‌ای متوجه مشکلی در شنوایی کودک شدند، باید او را بدون فوت وقت نزد پزشک ببرند تا ارزیابی‌های لازم انجام شود و مشخص شود که شنوایی کودک دچار مشکل شده است یا نه.
دکتر اصغری می‌گوید: معمولا درمان کامل عفونت گوش میانی – درمانِ حدودا دو هفته‌ای – موجب بهبودی کامل این عارضه می‌شود. اما خیلی مهم است که بعد از اتمام درمان دو هفته‌ای، کودک دوباره توسط پزشک معالج معاینه شود تا در صورت لزوم روند درمان ادامه پیدا کند. چون بهبود عفونت گوش در بعضی از کودکان بیشتر زمان می‌برد.
این استاد دانشگاه می‌گوید: به هر حال مهم است کاملا هوشیار و آگاه باشیم تا مبادا کودک‌مان با یک عفونت شاده گوش دچار کم‌شنوایی، ناشنوایی یا سایر اختلالات شود.
از درمان خانگی کودک بپرهیزید
هرچند ابتلا به عفونت گوش ناشی از بیماری‌های تنفسی در کودکان شایع و اجتناب‌ناپذیر است اما با رعایت پروتکل‌هایی می‌توان دست‌کم دفعات ابتلا به آن را کاهش داد.
پزشکان تاکید دارند که برای کاهش ابتلای کودک به عفونت گوش، او را تا حد امکان از محیط‌ها و فضاهای آلوده و پردود دور نگه دارید، اگر کودک آلرژی دارد، تحت نظر پزشک آن را مدیریت کنید، بعد از استحمام کودک، حتما گوش‌های او را با گوش‌پاک‌کن پنبه‌ای خشک کنید تا هیچ رطوبتی داخل گوش‌هایش باقی نماند، تمیز نگه داشتن گوش نیز یکی از راه‌های جلوگیری از عفونت گوش میانی است، دست‌های کودک را وقتی از بیرون به خانه آمد، حتما بشویید و مراقب باشید زمانی که دست‌هایش آلوده است، آنها را به گوش و بینی و دهان و چشم‌های خود نزند.
اگر کودک‌تان شیرخوار است و مدام و بی‌دلیل گریه می‌کند، این نشانه را جدی بگیرید و فکر نکنید گرسنه است. درضمن شیر مادر، بهترین دارو برای رفع عفونت گوش کودکان شیرخوار است.
در چند دوره، معاینه گوش کودک اجباری است، بدو تولد، ۳ سالگی و یک بار هم در ۶ سالگی و قبل از ورود به مدرسه
به گفته پزشکان، والدین باید از درمان خانگیِ خودسرانه عفونت گوش کودک خود پرهیز کنند و تا حد امکان او را نزد پزشک ببرند. چون تنها پزشک است که می‌تواند متوجه شود کودک دچار عفونت شده یا نه. درضمن گاهی عفونت گوش فقط و فقط با آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود. پس مالیدن سیر به گوش و ریختن شیر مادر در داخل گوش‌های کودک را کنار بگذارید و به پزشک اعتماد کنید.
