این روزها، سکه‌ های ۲۵تومانی، ۵میلیون تومان شده است

داستان پیدا کردن چند سکه قدیمی داخل یک کوزه زیرخاکی ماجرای جالبی است که سوژه جالبی برای خاطره تعریف کردن در دورهمی‌ها و فیلم و سریال‌ها بود. داستان کسی‌که در اوج نداری با پیدا کردن کوزه‌ای، زندگی‌اش از این‌رو به آن‌رو می‌شود. این داستان آن‌قدر محبوب بود که حتی بستر یک نوع کلاهبرداری معروف پیامکی را هم فراهم کرد؛ همان چوپان معروفی که پیامک می زد و می گفت کلی سکه قدیمی پیدا کرده، اما هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد جای آن سکه‌های قدیمی با سکه‌های 25 تومانی که تا دو دهه قبل برای خرید پفک یا رفت وآمد در مسیرهای کوتاه استفاده می‌شد، عوض شود. حالا برای عده‌ای، سکه‌های 25 تومانی که با ارزش ریالی‌اش هیچ چیزی نمی‌شود خرید، حکم زیرخاکی را پیدا کرده است.

اگر باور نمی‌کنید، سکه 25 تومانی را در پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین جست وجو کنید، سکه‌هایی که در گوشه و کنار خانه‌ها و قلک قدیمی بچه‌ها افتاده بود و کسی تحویل‌شان نمی‌گرفت، حالا تا 5 میلیون تومان می‌ارزند. باورش سخت است، اما فعلاً عده‌ای مشغول این کار هستند. با توجه به خبرهایی که درباره قیمت میلیاردی چرخ‌خیاطی‌های قدیمی شنیدیم و معلوم شد درست نبوده و نمونه‌های مشابه دیگری که کم نبودند، طبیعی است با این ماجرا هم با شک و تردید برخورد کنیم.

همین یک سال قبل بود که تب فروش تلویزیون‌های قدیمی بالا گرفت چون ادعا می‌شد جیوه داخل لامپ تصویر آن‌ها، میلیاردی می‌ارزد. حالا هم مشابه ماجرای چرخ‌خیاطی و تلویزیون قدیمی را درباره سکه‌های قدیمی می‌شنویم، اما اگر ماجرا حقیقت داشته باشد چه؟ این موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کردیم. با ما باشید.

۵ میلیون می‌فروشم، ۱۰۰ تومان نمی‌خرم

گشت و گذاری در دنیای خرید و فروش سکه‌های ۲۵ تومانی با قیمت‌های نجومی

از زمانی که مشغول خرید خانه بودم، معتاد جست‌وجو در پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین شدم. سرگرمی خوبی است؛ دیگر آن‌قدر به قیمت‌های عجیب عادت کرده‌ام که چیزی توجهم را جلب نمی‌کند؛ به‌طور مثال یک نفر پرایدی را 15 سال قبل حدود 7 میلیون خریده و حالا می‌خواهد حدود 150 میلیون تومان بفروشد. در ظاهر عجیب است اما کنجکاوی برانگیز نیست ولی وسط آن قیمت‌های بالا، شوک اصلی از راه می‌رسد؛ سکه 25 تومانی ضرب شده در سال 80 با قیمت باورنکردنی 5 میلیون تومان به فروش می‌رسد. فکر کردم اشتباه دیده‌ام. از فروشنده پرسیدم چند تا؟ گفت یکی! پرسیدم مگر ویژگی خاصی دارد؟

گفت توی گوگل نگاه کن. جست و جویی در گوگل کردم، سری به آگهی‌های مشابه در همان پلتفرم زدم و دیدم بله، تب فروش این سکه‌ها بالا گرفته. چند دقیقه بعد دوباره به فروشنده پیام دادم و گفتم از این سکه‌ها دارم، حاضری فقط 100 هزار تومان بخری؟ گفت نه! تعجب کردم. چطور یک‌نفر، چیزی را که به‌نظرش واقعاً 5 میلیون تومان می‌ارزد، حاضر نیست 100 هزار تومان بخرد؟ بیشتر که جست‌وجو می‌کنم با آگهی‌های قدیمی‌تر مواجه می‌شوم که سکه‌ها را تا 50 هزار تومان هم می‌فروشند. از قرار معلوم تب ماجرابه این شکل به تازگی‌ بالا گرفته و قبلاً که سکه‌ها کاربردی جز کلکسیون یا جدا کردن آلیاژ برای انگشترسازی و… نداشتند قیمت‌شان این‌قدر عجیب نبود. با کمی جست‌وجو جنبه‌های دیگر ماجرا مشخص می‌شود. به دلایل نامعلومی جو بیشتری روی خرید سکه‌های سال 80 وجود دارد. جنس داخلی این سکه‌ها که اولین سکه‌های دو رنگ بودند، نیکل بود. نیکل ارزان نیست اما نجومی هم نیست. جنس بیرونی‌‌اش هم برنز است. هرسکه اگر 10 گرم باشد بازهم این قیمت‌ها عجیب به‌نظر می‌رسد، اما آگهی‌های نجومی زیادی وجود دارد.

نیکل در صنایع زیادی کاربرد دارد، رسانای گرماست و خواص زیادی دارد، اما اگر کسی کارش با این فلز باشد، خرید شمش آن معقول‌تر است. به‌چند آگهی نجومی دیگر هم پیام می‌دهم. خیلی جدی قیمت‌ها را مقطوع اعلام می‌کنند. هرچند هنوز ماجرا را باور نکرده‌ام، اما تصورش هم جالب است که بشود سکه‌ای را که زمانی محض یادگاری نگه داشتیم تا خاطره‌اش زنده بماند تا 5 میلیون بفروشیم. زحمتش هم فقط یک آگهی و پاسخ به چند آدم کنجکاو است. شاید نفر اولی که این کار را انجام داده محض شوخی بوده، اما نفرات بعدی از مَثَل «سنگ مفت، گنجشک مفت» استفاده کردند. شاید هم وقتی شایعه قوت بگیرد، کسی باشد که حاضر به پرداخت این قیمت باشد. کسی هم قرار نیست بابت یک آگهی بازخواست شود.

دفعه بعد می‌شود این جو هیجانی را برای چیزهای دیگری راه انداخت. به‌طور مثال انباری خانه را بگردیم، یک آتاری، دوربین اسلایدی مکه یا یک رادیوی قدیمی، می‌توان برای هر کدامش داستانی ساخت، به‌طور مثال بگوییم سیم‌پیچ آتاری آلیاژش از طلاست و حالا قیمتی شده! هر قدر هم که باورش سخت باشد، در این اوضاع اقتصادی دوست داریم باور کنیم چرخ‌خیاطی قدیمی داخل انباری خانه پدری و تلویزیون 14 اینچ سیاه و سفیدمان میلیاردی می‌ارزند و… تصورش هم جذاب است.

قصه تولید سکه‌های ۲۵ تومانی

در سایت بانک مرکزی خبری از مشخصات سکه‌های 25 تومانی دو رنگ نیست. در بخش «مسکوک» این سایت هم تنها مشخصات و شناسنامه 7 نوع سکه که از سال 83 به چرخه پولی کشور اضافه شده‌اند، به چشم می‌خورد. به همین دلیل مجبور شدیم برای یافتن اطلاعات و ترکیبات سکه‌های 25 تومانی به منابعی جز بانک مرکزی مراجعه کنیم. در بیشتر این سایت‌ها ویژگی‌های یکسانی برای سکه‌های 25 تومانی 2 رنگ ذکر شده‌است. سکه 25تومانی دوتکه‌ای و دورنگ متولد سال 72 است و تولید آن تا سال 82 ادامه داشت‌. جنس هسته آن از نیکل که بیست‌وهشتمین عنصر جدول تناوبی است و جنس دور آن از برنز است که با قطر 28.25 میلی‌متری 10.7 گرم وزن دارد. نوار برنزی دور سکه در پشت با برگ‌های زیتون و هسته آن با گل انار تزیین شده‌است.

برنز خام تقریبا صورتی‌رنگ است و خوردگی و پتینه‌شدن باعث می‌شود رنگ این فلز از سبز لیمویی تا قهوه‌ای تیره متفاوت باشد. سکه 25تومانی یکپارچه‌ و یک‌رنگ نقره‌ای و طلایی همزاد سکه‌های دوتکه است، با این تفاوت که سکه‌های نقره‌ای را تنها با استفاده از فلز نیکل و به صورت یک‌رنگ ساخته‌اند و وزن‌شان حدود 5.5گرم است. این سکه‌ها بعد از سکه‌های دوتکه یعنی در سال 83وارد بازار شدند ولی عمر کوتاهی داشتند و در سال 85 تولیدشان متوقف‌شد. البته سرنوشت سکه‌های طلایی که با استفاده از فلز برنز ساخته‌ شد، عجیب‌تر بود. این سکه‌ها با همان تزیینات سکه‌های دوتکه منتها با وزن 5گرمی تنها در سال 83 تولیدشدند و بعد از آن دیگر به چرخه پولی برنگشتند. سکه‌های 25تومانی برنزی که پشت آن تصویر مدرسه فیضیه قم ضرب شده‌بود هم از سال 87 تولیدشدند و در سال90 بعد از توقف تولید این نوع سکه‌ها، پرونده سکه‌های 25تومانی برای همیشه در ضرابخانه بانک مرکزی بسته‌شد.

قیمت‌های بی‌حساب و کتاب سکه‌های قدیمی

هم اکنون در پلتفرم‌های خرید‌و‌فروش آنلاین، نسبت فروشنده‌ها به خریداران بیشتر است. انگار مسئله فروش سکه‌های 25تومانی باعث شده‌است خیلی‌ها حین جست‌و‌جوی این سکه‌ها در انباری و میان وسیله‌های قدیمی، چیزهای بهتری برای فروش پیدا‌کنند. سکه‌های 50تومانی دورنگ یکی از همین اشیاست که بعضی از فروشنده‌ها در توضیح‌شان آن را باارزش‌تر از سکه‌های 25تومانی می‌دانندو حتی آن‌ها را به صورت عددی و با قیمت 5میلیون تومان برای فروش گذاشته‌اند. این سکه‌ها با ترکیب مس، نیکل و آلومینیوم محصول سال 83تا 85 هستند. در این میان بعضی هم سکه‌های 25تومانی خود را به تفکیک سال تولید ارزش‌گذاری و برای فروش ارائه‌کرده‌اند و دست کمی از بازار خرید و فروش خودرو ندارد که قیمت‌ها با سال تولید بالا و پایین می‌رود.

بعضی هم به فروش کیلویی سکه‌های 25تومانی روی آورده‌اند و یک کیلو سکه را 10میلیون تومان می‌فروشند. این در حالی است که با کمی گشت‌و‌گذار در همین پلتفرم‌ها، با آگهی‌هایی مواجه می‌شوید که یک مجموعه سکه قدیمی را یک میلیون تومان قیمت گذاشته‌اند و در قسمتی دیگر، یک سکه 5تومانی مسی را که تولید سال 61 است، با قیمت حدود 2میلیون و 500هزارتومان می‌فروشند و در توضیحات آن هم قید کرده‌اند که قیمت کالا مقطوع است و اصلا جای تخفیف و چانه‌زدن ندارد.

سکه‌ها باید بررسی شوند!

سکه‌های 25تومانی تب‌و‌تاب تازه‌ای در پلتفرم‌های خرید‌و‌فروش آنلاین به راه‌ انداخته‌اند. قسمتی از این پلتفرم‌ها پر شده از عکس و آگهی‌های فروش این سکه‌ها با قیمت‌های عجیب‌وغریب. از دکتر «سیدمحمدحسین میرباقری» دانشیار مهندسی مواد و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیرتهران، درباره ترکیبات فلزی سکه‌های 25تومانی و ارزش آن‌ها پرسیدیم.

ترکیب هر سکه متفاوت است

دیروز خودم آگهی فروش یک سکه25تومانی به قیمت 5میلیون تومان را دیدم ولی حقیقت این است که این سکه‌ها باید بررسی شود. ترکیب فلزات و درصد آن محاسبه شود و با در نظرگرفتن نرخ جهانی آن فلز، قیمت روز آن به دست آید. معمولا مسکوکات در ضرابخانه گرید دارد و بر اساس درجه‌بندی آن، ساخت سکه را سفارش می‌دهند. برای مثال ممکن است نسبت ترکیب فلز در این سکه‌ها 75 به 25 یا 60 به 40 باشد. در هر صورت باید سکه‌ها بررسی و درصد و نسبت آن مشخص شود. سکه‌های 25تومانی دورنگ، دولایه است و هر تکه از یک جنس فلز است ولی سکه‌هایی که یکپارچه هستند بیشتر از جنس نیکل و کروم هستند که آن هم با بررسی مشخص می شود. همین طور ترکیب فلزات در سکه‌های قبل و بعد از انقلاب با هم متفاوت است.

به‌نظرم درصد نیکل در سکه‌های ضرب سال80 بیشتر است. به‌هرحال نیکل جزو فلزات گران است و از آن بیشتر در صنعت فولادسازی استفاده می‌شود. شاید برنزریزها هم خریدار قسمت برنزی این سکه‌ها باشند. آن‌ها از برنز برای آلیاژسازی استفاده می‌کنند. به هر حال هر نمونه باید در آزمایشگاه مرجع استاندارد با کوانتوم‌متری بررسی‌ شود. آن‌ها در آزمایشگاه همه ترکیبات سکه‌ها را درمی‌آورند و درصد وزنی‌اش را هم اعلام‌می‌کنند.

نیکل، گرمی هزار تومان!

با چند خریدار و فروشنده نیکل خالص به عنوان مشتری تماس می‌گیرم تا ببینم مظنه نیکل و برنز چند است؟

همان‌طور که گفتیم سکه ۲۵ تومانی دورنگ یا دو تکه است که حدود 10 گرم وزن دارد. جنس داخلی این سکه نیکل و بیرونی آن برنز است. بنابراین اگر قرار است ارزش این سکه‌ها چندین میلیون تومان باشد، باید هر گرم نیکل یا برنز آن قیمت زیادی داشته باشد.

قیمت جهانی نیکل چند است؟

در مرحله اول، به سراغ قیمت جهانی فلز نیکل می‌رویم که حجم بیشتری از سکه 25 هزار تومانی را شامل شده است. قیمت جهانی هر تن نیکل، 24 هزار و 144 دلار است. به عبارت دیگر هر کیلو نیکل با قیمت دلار 50 هزار تومانی می‌شود یک میلیون و 250 هزار تومان و گرمی 1250 تومان می‌ارزد. بنابراین اگر هر 10 گرم سکه 25 تومانی نیکل باشد، ارزش آن به 15 هزار تومان هم نخواهد رسید.

خریدار و فروشنده نیکل و برنز هستم

با یک فروشنده فلز برنز تماس می‌گیرم و به او می‌گویم که یک کیلو برنز دارم. او می‌گوید: «هر کیلو برنز الان بین 230 تا 250 هزار تومن قیمتشه، البته باید بیاری تا ما بررسی کنیم اما من کیلویی 220 هزار تومن ازت می‌خرم.» با مدیر بازرگانی یک سایت که فلز نیکل خالص را به ابعاد مورد نیاز مشتری برش می دهد و به فروش می‌رساند، تماس می‌گیرم. به او می‌گویم که من مقداری نیکل لازم دارم که می‌خواهم بخرم، می‌گوید: «خرید و فروش این فلز به صورت کیلویی است، چقدر می‌خواهید؟» به او می‌گویم: تقریبا 5 کیلو، می‌گوید: «5 کیلویی که ندارد. شمش‌های نیکل 20 در 60 با قطر یک سانتی‌متر است که تقریبا 4 کیلو می‌شود.

شمش 10 در 10 سانتی متر هم داریم که تقریبا 3 یا 4 کیلو می‌شود. قیمت هر کیلو هم 2 میلیون و 500 هزار تومان است.» از او می پرسم که آیا چیزی درباره این‌که سکه‌های 25 تومانی نیکل دارد، شنیده یا نه؟ که می‌گوید: «اگر هم داشته باشد، آن‌قدر کم است که هیچ ارزشی ندارد. من نه 25 تومانی دارم و نه می‌خرم و فقط نیکل خالص دارم». با صاحب یک مغازه که بورس فلزات دارد، برای فروش مقداری نیکل تماس می‌گیرم. او می‌گوید: «چند لحظه صبر کنید تا قیمت بگیرم… امروز در نهایت کیلویی یک میلیون و 200 هزار تومان از شما می‌خرم». او هم وجود نیکل در 25 تومانی را چیزی شبیه شوخی می‌داند و می‌گوید که وقت خودش را برای صحبت درباره چنین چیزی تلف نمی‌کند!