«آخرالزمان موز» چیست و چطور باید جلوی آن را گرفت؟

موزی که ما امروز می‌خوریم (موز کاوِندیش) توسط یک بیماری گیاه‌کش به نام پژمردگی فوزاریوم (fusarium wilt) در معرض تهدید انقراض است. اما اصلا نباید تعجب کنید زیرا قبلا هم انواع دیگری از موز وجود داشتند که در اثر شیوع سویه‌های دیگری از این بیماری از بین رفتند. نمونۀ معروف موزهای منقرض‌شده موز گراس‌میشل بود که بیش از هفتاد سال قبل بازار جهانی موز را پر کرده بود اما امروز عملا منقرض شده است. این بیماری تولید موز را در دهه ۱۹۵۰ میلادی ویران کرد.

به گزارش فرادید، اما در مطالعه‌ای جدید، محققان دریافتند سویه بیماری که امروزه موز را تهدید می‌کند، از سویه‌ای که در قرن بیستم صدمات زیادی به بار آورد، ایجاد نشده و ممکن است راهی برای کنترل گسترش آن وجود داشته باشد.

طبق بیانیه دانشگاه آمهِرست ماساچوست، یافته‌های این تیم که روز جمعه (۱۶ آگوست) در مجله نِیچِر میکروبیولوژی منتشر شد، می‌تواند به جلوگیری از «آخرالزمان موز» که کاملا هم نزدیک است، کمک کند.

لی-جون ما، نویسنده ارشد این مطالعه و استاد بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی دانشگاه آمهرست ماساچوست، در بیانیه‌ای گفته: «نوع موزی که ما امروز می‌خوریم، همان موزی نیست که پدربزرگ و مادربزرگ ما می‌خوردند. آن موزهای قدیمی (موز گراس‌میشِل) از نظر عملکردی منقرض شدند و قربانیان نخستین شیوع فوزاریوم در دهه ۱۹۵۰ بودند.»

گونه‌های زیادی از موز وحشی وجود دارد و ما انواع مختلفی را پرورش می‌دهیم. امروزه رایج‌ترین موزی که در مغازه‌ها یافت می‌شود، موز کاوِندیش از گونه موسی آکومیناتا است. به گفته باغ گیاه‌شناسی سلطنتی کیو در بریتانیا، تقریباً تمام صادرات جهانی موز از این نوع است.

گیاه موز مبتلا به بیماری پژمردگی فوزاریوم

موز کاوندیش با هدف مقاومت در برابر پژمردگی فوزاریوم که موز گراس میشل را از بین برد، پرورش داده شد. با این حال، دومین شیوع پژمردگی فوزاریوم که بر گونه کاوندیش هم اثر گذاشت، در دهه ۱۹۹۰ ظاهر شد و از آن زمان تاکنون کاوندیش در معرض تهدید قرار گرفته است. پژمردگی فوزاریوم نیز مانند موز دارای انواع مختلفی است و هر یک بر میزبان گیاهی متفاوتی اثر می‌گذارد.

وقتی محققان ۳۶ سویه فوزاریوم از سراسر جهان را مقایسه کردند، دریافتند عامل شیوع کنونی از ژن‌هایی استفاده می‌کند که اکسید نیتریک قارچی را برای حمله به میزبان تولید می‌کند. این تیم نمی‌داند این ژن‌ها چگونه سبب ابتلای موز کاوندیش به بیماری می‌شوند. با این حال، آن‌ها دریافتند قدرت بیماری‌زایی (ظرفیت آن برای آسیب رساندن به میزبان) با حذف ژن‌ها کاهش می‌یابد، بنابراین کاهش اکسید نیتریک می‌تواند کلید کنترل بیماری باشد.

اگرچه مطالعه جدید می‌تواند نویدبخش نجات موز مورد علاقه ما باشد، اما کشت تک‌محصولی (کشت یک محصول در هر سال) مشکل اساسی موزهاست و تا زمانی که ما به یک گونه واحد متکی باشیم، آن‌ها در برابر بیماری آسیب‌پذیر خواهند بود.

ما گفت: «وقتی یک محصول تجاری عظیم تنوع نداشته باشد، برای پاتوژن‌ها به یک هدف آسان تبدیل می‌شود.»