چگونه از سرمازدگی زعفران جلوگیری کنیم؟

گیاه زعفران در مکان‌هایی با زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و خشک به‌خوبی رشد می‌کند.

به گزارش زعفرانیه، با یک تحقیق ساده می‌شود خبرهای فراوانی را از خسارات وارد شده به زعفران در شهرهای مختلف بر اثر سرمازدگی مشاهده نمود و به دنبال روش های جلوگیری از یخ زدن پیاز و گل زعفران بود.

سرمازدگی زعفران چگونه است؟

سرمازدگی زعفران به این معنی است که گیاه در دمایی قرار بگیرد که از محدوده دمایی موردنیاز برای رشدش پایین‌تر باشد؛ در این صورت گیاه دچار سرمازدگی می‌شود. دمای یخ زدن و سرمازدگی پیاز زعفران به عوامل مختلفی بستگی دارد. عموم سرمازدگی‌هایی که باعث خسارت فراوانی می‌شود در صورتی اتفاق می‌افتد که قسمت‌هایی از گیاه به طور مستقیم با سرما در ارتباط باشد. در واقع خسارت ناشی از این نوع سرمازدگی جبران‌ناپذیر است.

در کل زعفران می‌تواند دمای منفی 18- تا 22- درجه سانتی‌گراد را تحمل کند؛ اما زعفران در مرحله رویشی و زایشی تحمل کمتری نسبت به سرما دارد. اگر با دوره رشد زعفران آشنا باشید می‌دانید که تیج یا ساقه زعفران با کاهش دما در پاییز شروع به بیرون آمدن می‌کند. تیج زعفران با دریافت رطوبت آبیاری، گلدهی را آغاز می‌کند؛ اما اگر در زمان گلدهی سرمای زودرس زمستان از راه برسد و دما کاهش پیدا کند سرمازدگی زعفران اتفاق می‌افتد و این موضوع در میزان برداشت زعفران در هکتار موثر است.

فلذا می‌توان گفت که سرمازدگی زعفران بیشتر در زمان گلدهی این گیاه اتفاق می‌افتد که خسارت‌های فراوانی را بر جای می‌گذارد. طبق گزارشات ارائه شده سرمازدگی در زعفران می‌تواند ۱۵ تا ۵۰ درصد مزرعه را تحت‌تأثیر قرار دهد. سرمازدگی گل زعفران باعث افت کیفیت قابل‌ملاحظه‌ای در عطروطعم آن خواهد شد. لازم به ذکر است که سرمازدگی در گل، برگ و پیاز زعفران اتفاق می‌افتد.

سرمازدگی زعفران چطور اتفاق می‌افتد؟

لازم است بدانید بیشترین سرمایی که زعفران می‌تواند تحمل کند ۱۸- الی ۲۲- درجه سانتیگراد است. البته باید گفت که گل زعفران از این قاعده مستثنی است.

همان‌طور که می‌دانید نیاز اولیه برای کاشت زعفران دما و رطوبت است. به‌عبارت‌دیگر در برخی از مناطق کاشت زعفران به دلیل سرمازدگی زعفران ممکن نیست؛ چرا که توجه‌نکردن به دمای یخ زدن پیاز زعفران معضل بزرگی برای زعفران‌کاران به شمار می‌رود و خسارت زیادی برای آن‌ها در برخواهد داشت.

با کاهش دما در اوایل فصل پائیز زعفران از خواب ظاهری بیدار می‌شود. در واقع علامت فعال‌شدن زعفران‌ها رشد جوانه‌های بنه است که گیاه زعفران با دریافت رطوبت ریشه می‌زند و جوانه آن به سمت بالا حرکت می‌کند که اصولاً این جوانه حاوی گل است.

تأثیر سرمازدگی بر روی زعفران

اگر زمان رشد جوانه‌ها در پاییز مصادف با سرمازدگی و کاهش دمای محیط باشد بسته به تعداد روزهای یخ‌بندان خسارات گوناگونی به کشاورزان وارد می‌شود. البته باید گفت که زعفران به‌راحتی در برابر سرما آسیب نمی‌بیند و بیشتر خسارات مربوط به سرمازدگی زعفران در دماهای زیر صفر اتفاق می‌افتد. در حقیقت سرمازدگی گل باعث لزج شدن گلبرگ و چسبیدن کلاله زعفران به گلبرگ‌ها می‎شود که این اتفاق باعث می‌شود پاک کردن گل در ادامه با مشکل مواجه شود و متعاقبا کیفیت کلاله کم شود.

همچنین سرمای زودرس باعث یخ زدگی گل داخل جوانه شده و عملکرد مزرعه را به شدت کاهش می‌دهد. طبق گزارش ایسنای استان خراسان رضوی در خصوص کشت زعفران عمده قائنات در سال 1402 مدیر جهاد کشاورزی شهرستان گناباد بیان کرده است که میزان خسارت اولین سرمای پاییزی به مزارع زعفران کاخک گناباد ۳ میلیارد ریال برآورد شده است. وی همچنین بیان کرده که سرمای پاییزی باعث سرمازدگی مزارع زعفران شده که تعدادی از کشاورزان خسارت دیده و در بررسی‌های انجام شده میزان این خسارت ۳۰۰ میلیون تومان برآورد شده است.

گل و پیاز زعفران در چه دمایی یخ می‌زنند؟

گل زعفران می‌تواند دمایی تا 6 یا 7 درجه بالای صفر را تحمل کند؛ اما اگر دما از این درجه نیز پایین‌تر رود گل زعفران به صورت کامل یخ نمی‌زند و حالتی لزج پیدا می‌کند. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد دمای یخ زدن پیاز زعفران به تعداد روزهای آن بستگی دارد.

به‌عبارت‌دیگر پیاز زعفران می‌تواند دمای 5- درجه را تا ۸ روز تحمل کند. زمانی که پیاز زعفران دچار سرمازدگی می‌شود علاوه بر زردشدن برگ‌ها، در ردیف‌های کاشته شده زعفران نقاط خالی دیده می‌شود که نشان‌دهنده نابودی در اثر سرمازدگی زعفران در قسمت پیاز آن است. تنها راه‌حل این اتفاق کاشت مجدد پیازها است.

سرمازدگی برگ زعفران

علاوه بر اینکه در صورت توجه‌نکردن به دمای یخ زدن پیاز زعفران این گیاه ارزشمند نابود می‌شود، در زمستان‌های شدید برگ‌های زعفران نیز سرمازده می‌شوند و زردرنگ می‌شوند. این نوع سرمازدگی زعفران منجر به ازبین‌رفتن پیازها نمی‌شود؛ ولی در تضعیف پیازها و تقلیل میزان محصول در سال بعد مؤثر است. توجه داشته باشید درصورتی‌که بعد از گذشت از سرمای زمستانه کمی کود حیوانی پوسیده یا کود ازته به‌صورت سبک به مزرعه اضافه شود خطر سرمازدگی برگ‌ها تا حدودی رفع می‌شود.

طبق تحقیقات انجام شده در استان خراسان ثابت شده که دمای رشد زعفران برای گلدهی بسیار اهمیت دارد. همچنین محققان به این نتیجه رسیدند که اگر میانگین دمای تابستان و پاییز 2 درجه سانتیگراد افزایش یابد گلدهی این گیاه به میزان قابل توجهی به تاخیر می‌افتد. البته در پایان ناگفته نماند که روش‌های گلخانه‌ای کشت زعفران همچون روش‌های هیدروپونیک و ایروپونیک از خطرات احتمالی سرمازدگی و یخ‌زدگی این محصول ارزشمند می‌کاهند. درواقع اصلا شاید یکی از دلایل اینکه کشاورزان به فکر ابداع این روش‌ها افتاده‌اند جلوگیری از خطرات غیر قابل پیش‌بینی مانند سرمازدگی زعفران‌ها در پاییز بوده است.

علائم سرمازدگی زعفران چیست؟

یکی از علائم سرمازدگی زعفران سفیدشدن یا سوختگی نوک برگ‌ها است. البته دقت داشته باشید که سرمازدگی یا سفیدشدن نوک برگ‌ها اصلاً نگران‌کننده نیست و ممکن است در 90 درصد مواقع در زمین زعفران اتفاق بیوفتد. همچنین زمانی که گل زعفران دچار سرمازدگی می‌شود گلبرگ‌ها حالت لزج پیدا می‌کنند. کلاله به گلبرگ چسبیده و امکان فرآوری کردن زعفران وجود نخواهد داشت.

در واقع خسارت سرمازدگی باعث می‌شود کیفیت کلاله‌ها کاهش پیدا نماید و رنگ و عطر آشنای زعفران از بین رود. علاوه بر این‌، گل‌هایی که از جوانه‌ها خارج‌نشدن هم ممکن است با سرمازدگی مواجه شوند و عملکرد زعفران با کاهش روبه‌رو شود.

خسارت سرمازدگی زعفران چیست؟

به‌طورکلی خسارت جبران‌ناپذیری به‌خاطر سرما به مزارع زعفران وارد نمی‌شود. در حقیقت در صورت توجه به دمای یخ زدن پیاز زعفران مشکل بزرگی برای مزرعه زعفران در اثر سرمازدگی رخ نخواهد داد. مشکل اصلی که در سرمازدگی برگ‌ها به وجود می‌آید کاهش جذب مواد مغذی از طریق محلول‌پاشی و تا حدودی از طریق ریشه است. یعنی پیاز زعفران نمی‌تواند در شرایط سرمازدگی مواد غذایی را به‌خوبی جذب نماید و تغذیه شود.

راه‌ های جلوگیری از سرمازدگی زعفران کدام‌اند؟

شاید بتوان گفت که علاوه بر توجه به دمای یخ زدن پیاز زعفران، خرید پیاز زعفران از اقلیم خودتان یکی دیگر از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از سرمازدگی زعفران است. در واقع پیازهای زعفرانی که از اقلیم متفاوتی به محل کشت جدید با اقلیم متفاوت منتقل می‌شوند عموماً در مقابل سرما مقاومت چندانی از خود نشان نمی‌دهند. بهتر است برای کشت پیاز زعفران را از خزانه‌هایی که کار تکثیر پیاز زعفران را در منطقه و اقلیم خودتان انجام می‌دهند تهیه نمایید. در ادامه به برخی دیگر از روش های جلوگیری از یخ زدن پیاز و گل زعفران اشاره شده است:

از یک برنامه کودی مناسب استفاده کنید.

زمین مناسبی را برای کشت انتخاب کنید.

آبیاری به‌موقع = برداشت به‌موقع = جلوگیری از سرمازدگی زعفران

پیاز زعفران را در عمق مناسب بکارید.

از کشت آرمانی استفاده کنید.

بعد از یخ زدگی زعفران چه کاری را انجام بدهیم و چه کاری را انجام ندهیم؟

بهتر است بدانید که اگر در منطقه شما نیز بروز سرمای زودرس پاییزه اتفاق افتاد راهکارهایی برای سرمازدگی زعفران وجود دارد. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره شده است:

برف‌ها را از روی زعفران‌ها کنار نزنید؛ چون برف به‌عنوان یک عایق عمل می‌کند. همچنین دمای زیر برف بیشتر از دمای روی برف است؛ بنابراین اندام‌هایی که در زیر برف قرار دارند خسارت کمتری خواهند دید.

در زمان یخ‌بندان و بروز سرما زعفران را آبیاری نکنید؛ چرا که این آبیاری در زمان یخ‌بندان به بروز تنش سرما کمک می‌کند و موجب آسیب و خسارت بیشتر به پیاز زعفران می‌شود.

پیازهای باقی‌مانده از سرمازدگی را به کمک محلول‌پاشی زعفران درست و با برنامه تقویت کنید تا شاهد عملکرد کاهشی کمتری در سال آینده باشید.