افعی خطرناکی که در کوه دماوند ساکن است! (+عکس)

افعی لطیفی، نام یک گونه از تیره گرزه‌ماران است. این مار بوم‌زاد دشت لار است و در هیچ نقطه دیگری دیده نشده است. این مار با توجه به محدوده بسیار کوچک زیستگاهی و روند رو به کاهش جمعیتی و روند رو به تخریب محیط زیست خود در فهرست جانوران در معرض خطر انقراض قرار دارد. افعی لطیفی در کوه‌های صخره‌ای ارتفاع ۲۱۸۰ تا ۲۹۰۰ متری لار زندگی می‌کند و تغذیه آن از خزندگان و جوندگان است. نام علمی این مار به افتخار محمود لطیفی خزنده‌شناس ایرانی انتخاب شده است.

افعی‌های کوهستانی جهان هشت گونه‌اند؛ سه گونه‌ی آن‌ها را در ایران می‌توان دید. خزندگان بی‌آزاری‌اند. چشمان آن‌ها تنها اشعه‌ی مادون قرمز بدن موجودات زنده را می‌بیند؛ از این‌رو، اگر ساکن و بی حرکت کنار آن‌ها بمانند، آسیبی نمی‌رسانند.

در میان افعی‌های جهان، افعی دماوندی در شمار کمیاب‌ترین و خطرناک‌ترین آن‌ها است. بسیار نادر است و جز در بخش کوچکی از گستره‌ی البرز مرکزی، در هیچ جای جهان دیده نشده است. این افعی، بوم‌زاد ایران است. سالیان پیش برای نخستین‌بار دکتر محمود لطیفی، پایه‌گذار بخش جانوران سمی انستیتو رازی، این افعی را کشف کرد. پیش از آن هیچ آگاهی از چنین افعی‌ای وجود نداشت. لطیفی از همان آغاز دریافت که این خزنده با هم‌گونه‌هایش تفاوت دارد. پژوهش‌های او نشان داد که این افعی، گونه‌ی نو و ناشناخته‌ای است که از چشم خزنده‌شناسان پنهان مانده است. بررسی‌های لطیفی را استادان خزنده‌شناس آلمان تایید کردند و به پاس کشف این استاد ایرانی، نام خزنده‌ی نوشناخته را «افعی لطیفی» گذاشتند. این افعی به این نام در جهان و به نام «افعی دماوندی» در ایران، شناخته می‌شود.

افعی دماوندی در گستره‌ی بسیار سرد البرز زندگی می‌کند. در آنجا، میان علفزارها، لابه‌لای بوته‌ها و زیر سنگ‌ها می ‌زد. نخستین‌بار در دشت لار دماوند، در 60 کیلومتری تهران، دیده شد. دشت لار (پارک ملی لار)، در نزدیکی لواسان، گستره‌ای دست‌نخورده و سرشار از گل‌های شقایق است. جای رفت‌وآمد ییلاقی عشایر و چرای دام‌ها نیز هست. همین گذرندگان، گاه بلای جان افعی دماوندی می‌شوند. چوپانان از بیم گزیده شدن گله‌هایشان، پناهگاه افعی دماوندی را ویران می‌کنند و آتش می‌زنند.

افعی دماوندی پیکری باریک دارد. خط‌ها و نقش‌های بدن او گوناگون و زیباست. بیشتر زرد رنگ است با خطی تیره که از سر تا انتهای دُم او کشیده شده است. بدن افعی دماوندی پولک‌دار است. بالای چشمانش نیز پولک درشتی دیده می‌شود. سرِ مثلثی شکل افعی دماوندی و مردمک‌های عمودی آن، زود به چشم می‌آید. خال‌های ریز سفیدوسیاه دارد، اما نامنظم. با این همه، برای این افعی دو طرح پیکر می‌توان بازشناخت؛ یکی خطی و دیگری زیگزاگی. افعی‌های دماوندی انگشت‌شماری هم دیده شده‌اند که پیکر آن‌ها طرح و خطی نداشته است.

در میان افعی‌ها، پس از «افعی جعفری» خطرناک ترین و زهرآگین‌ترین سَم را افعی دماوندی دارد. افعی جعفری گونه‌ی خطرناکی از خزندگان است؛ به‌ویژه چشم‌های برآمده و بزرگ آن، پیکری ترسناک به این افعی داده است. بیشتر مارگزیدگی‌ها از افعی جعفری گزارش شده است.