گرانترین جت های جنگی تاریخ
جتهای نظامی همواره پرهزینه بودهاند، اما نمونههای برتر و سطحبالا هزینهای در حد و اندازه پروژههای عظیم زیرساختی صرف آنها شده است.
جتهای نظامی همواره پرهزینه بودهاند، اما نمونههای برتر و سطحبالا هزینهای در حد و اندازه پروژههای عظیم زیرساختی صرف آنها شده است. فناوری پنهانکاری (Stealth)، مواد پیشرفته، سامانههای حیاتی اویونیک و دههها تحقیق و توسعه، هزینه قدرت هوایی مدرن را به سطحی رسانده که پیشتر تنها برای طرحهای کلان ملی متصور بود. این جتها فراتر از ماشینهای پرندهاند؛ نمادهایی از قدرت، دستاوردهای مهندسی و در برخی موارد پیچیدهترین سامانهها ساخت بشر تلقی میشوند. در ادامه، پنج مورد از گرانترین جتهای نظامی ساختهشده در تاریخ، از بمبافکنهای پنهانکار گرفته تا مراکز فرماندهی پروازی ویژه امنیت ملی، بر اساس هزینه معرفی میشوند.
۵- لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲؛ جنگنده یک تریلیون دلاری
جنگنده اف-۳۵ لایتنینگ ۲ از نظر هزینه ساخت هر فروند در میان گرانترینها نیست، اما از نظر مجموع هزینه برنامهریزی و آزمایش، گرانترین سامانه تسلیحاتی تاریخ محسوب میشود. طبق گزارش دفتر حسابرسی آمریکا، مجموع هزینه چرخه عمر این برنامه تا سال ۲۰۷۰ بیش از ۱.۷ تریلیون دلار برآورد شده است که شامل توسعه، تدارک، عملیات و پشتیبانی میشود. این رقم بهطور میانگین بیش از ۴۰۰ میلیون دلار برای هر فروند در ناوگان ایالات متحده میشود.
هزینه تولید واقعی بسته به مدل، بین حدود ۸۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار متغیر است، اما بار اصلی هزینه بر عهده نرمافزارهای پیشرفته، پوششهای پنهانکار، شبکه جهانی نگهداری، زیرساختهای لجستیکی بینالمللی و فرایند نوسازی مداوم است که برای حفظ توان رزمی در برابر تهدیدات همتراز ضروری هستند. تاکنون بیش از ۱۰۰۰ فروند اف-۳۵ تحویل نیروهای سهگانه آمریکا و بیش از ۲۰ کشور شریک شده است و تولید آن احتمالاً تا دهه ۲۰۴۰ ادامه خواهد داشت.
با وجود افزایش هزینهها و چالشهای پشتیبانی، اف-۳۵ به ستون اصلی توان هوایی غرب تبدیل شده و توانایی پنهانکاری، همجوشی اطلاعات و قابلیت حمله شبکهای آن در میان تمام سامانههای نسل پنجم موجود بیرقیب است.
۴- لاکهید مارتین اف-۲۲ رپتور؛ فرمانروای برتری هوایی
با احتساب هزینههای پژوهش و توسعه و زیرساخت، قیمت هر فروند اف-۲۲ رپتور از میانگین حدود ۳۵۰ تا ۳۶۰ میلیون دلار برای ۱۹۵ فروند تولیدشده فراتر میرود. مجموع هزینهی آن نزدیک به ۶۷.۳ میلیارد دلار بوده است و همین هزینه گزاف، یکی از دلایل اصلی کاهش تولید به شمار میآید.
نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در حال حاضر حدود ۱۸۰ فروند اف-۲۲ را طبق گزارش رسمی در اختیار دارد. این جت که بهصورت اختصاصی برای برتری هوایی طراحی شده، ترکیبی از پنهانکاری، سرعت فوقصوت پایدار، رانش برداری و ادغام پیشرفته دادههای حسگرها را ارائه میدهد. رپتور عمدتاً در مأموریتهای گشت هوایی رزمی و حملات دقیق در سوریه و خاورمیانه شرکت کرده و همچنین به عنوان بخشی از بازدارندگی در اروپا و منطقه هند-اقیانوس آرام مستقر شده است.
با وجود ادامه روند ارتقا، نیروی هوایی آمریکا قصد دارد اف-۲۲ را در دهه ۲۰۳۰ بازنشسته کند و به سراغ جنگنده نسل ششم اف-۴۷ که تحت برنامه NGAD در حال توسعه است برود. شرکت بوئینگ تولید این جنگنده را آغاز کرده و نخستین پرواز آن برای سال ۲۰۲۸ و دستیابی به توان عملیاتی در اواخر دهه پیشبینی شده است.
۳- نورثروپ گرومن بی-۲۱ ریدر؛ بمبافکن نسل ششم
بی-۲۱ ریدر هنوز در مرحله توسعه قرار دارد، اما در میان توسعه هم یکی از پرهزینهترین جتهای جنگی است. نیروی هوایی ایالات متحده هدفگذاری کرده که میانگین هزینه هر فروند در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۹۲ میلیون دلار باشد، اما برآوردهای مستقل، رقم واقعی را بین ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار، بسته به نحوه محاسبه تورم و هزینههای پشتیبانی، تخمین میزنند. این میزان، از هزینه هر فروند بی-۲ کمتر است، اما با در نظر گرفتن برنامه تولید حداقل ۱۰۰ فروند و احتمال افزایش آن به حدود ۱۴۵ هواپیما، همچنان بسیار سنگین است.
بی-۲۱ نخستین بمبافکن نسل ششم جهان به شمار میآید و از ابتدا با معماری سامانههای باز، پنهانکاری پیشرفته و توانایی حمل تسلیحات هستهای و معمولی طراحی شده است. نخستین پرواز آن در سال ۲۰۲۳ انجام شد و تا سال ۲۰۲۵ دومین هواپیمای آزمایشی نیز به برنامه پروازی اضافه شد. انتظار میرود بی-۲۱ بهتدریج جایگزین بی-۱بی و بی-۲ شده و ستون فقرات حمله دوربرد و بازدارندگی هستهای ایالات متحده را تا دهه ۲۰۵۰ تشکیل دهد.
۲- VC-25B ایر فورس وان؛ کاخ سفید پرنده
هرچند اکثر هواپیماهای این فهرست بمبافکن یا جنگنده هستند، VC-25B یک هواپیمای ویژه حمل رئیسجمهور است و در میان گرانترین جتهای نظامی تاریخ جای دارد. در سال ۲۰۱۸، نیروی هوایی آمریکا قراردادی به مبلغ ۳.۹ میلیارد دلار با شرکت بوئینگ برای تبدیل دو فروند بدنه ۷۴۷-۸ به ناوگان جدید ایر فورس وان امضا کرد. با احتساب تورم و افزایش هزینهها، قیمت هر هواپیما در حدود ۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار برآورد میشود.
این هزینه تنها برای ظاهر یا رنگآمیزی نیست. هر فروند VC-25B در حقیقت یک مرکز فرماندهی مستحکمشده است که شامل محافظت در برابر پالس الکترومغناطیسی، ارتباطات جهانی امن، امکان سوختگیری هوایی، سامانههای دفاعی و فضای داخلی سفارشی برای رئیسجمهور، کارکنان ارشد، تیم پزشکی و رسانهها میشود. برنامه توسعه این هواپیما تا اواخر دهه ۲۰۲۰ به تعویق افتاده و تحویل آن بین سالهای ۲۰۲۷ تا ۲۰۲۹ پیشبینی میشود. پس از ورود به خدمت، این دو هواپیما جایگزین ناوگان VC-25A خواهند شد که از اوایل دهه ۱۹۹۰ رؤسایجمهوری ایالات متحده را جابهجا کردهاند.
۱- نورثروپ بی-۲ اسپیریت؛ جت پنهانکار ۲ میلیارد دلاری
هواپیمای نورثروپ بی-۲ اسپیریت همچنان عنوان گرانترین جت ساختهشده تاریخ را در اختیار دارد. بر اساس اسناد نیروی هوایی و وزارت دفاع ایالات متحده، هزینه برنامه بی-۲ تا سال ۱۹۹۷ برای تولید ۲۱ فروند به مبلغ ۴۴.۷۵ میلیارد دلار رسید. این میزان معادل میانگین هزینهی نزدیک به ۲ میلیارد دلار برای هر بمبافکن است. هزینه ساخت واقعی یا همان هزینه پرواز هر فروند حدود ۷۳۷ میلیون دلار بود، اما پژوهش و توسعه، زیرساختهای اختصاصی، آزمونهای گسترده و سالها پشتیبانی فنی، مجموع هزینه را به سطحی بیسابقه رساند.
از آنجا که نیروی هوایی ایالات متحده هیچگاه رقم رسمی تعدیلشده با تورم را منتشر نکرده است، تحلیلگران همچنان به مقدار ۲ میلیارد دلار برای هر فروند استناد میکنند. تنها ۲۱ فروند بی-۲ ساخته شد و اکنون ۱۹ فروند در خدمت فرماندهی راهبردی نیروی هوایی مشغول عملیات هستند. این هواپیما که برای نفوذ در شبکههای فشرده پدافند هوایی دوران شوروی با قابلیت حمل تسلیحات هستهای یا معمولی طراحی شده، در عملیاتهای مختلف از جمله کوزوو، افغانستان، عراق، لیبی و سوریه به کار گرفته شده است.
نیروی هوایی آمریکا قصد دارد ناوگان بی-۲ را تا حدود سال ۲۰۳۲ و همزمان با ورود بی-۲۱ ریدر بازنشسته کند. با وجود این، تا آن زمان بی-۲ بهعنوان پیچیدهترین و گرانترین سلاح پرنده ایالات متحده باقی خواهد ماند.
منبع:دیجینوی
